نقش جهانیشدن و گردشگری بر محیطزیست(رویکردPanel-Pmg)
مهدی شیرافکن لمسو
1
(
چابهار دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار گروه اقتصاد
)
جعفر قادری
2
(
عضو هیات علمی دانشگاه شیراز
)
زهرا جلیلی
3
(
اداره مالیات و دارایی
)
الکلمات المفتاحية: گردشگری, جهانی شدن, رشد اقتصادی, انتشار گاز دی اکسیدکربن, pmg,
ملخص المقالة :
حصول اطمینان از توسعه پایدار یک مسئله مهم در سراسر جهان است و دلیل اصلی پنهان در پشت آن الگوی رشد اقتصادی است. رشد اقتصادی تحت رهبری جهانی شدن و یا صنعت گردشگری ممکن است از نظر اکولوژیکی پایدار نباشند، چرا که ممکن است از جهانی شدن و یا گردشگری به عنوان ابزار سیاست استفاده نشده باشند. در این مطالعه، تاثیر رشد اقتصادی، جهانی شدن و گردشگری بر انتشار گازهای گلخانه‌ای، انتشار گاز دی‌اکسیدکربن و ردپای اکولوژیکی در کشورهای اوپک طی در سال‌های 2018-1995 مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد. نتایج نشان می‌دهد که رشد اقتصادی باعث تخریب محیط زیست می شود ، در حالی که وجود منحنی زیستمحیطی کوزنتس نیز معتبر است. علاوه بر این، مشخص شد گردشگری تأثیرات زیستمحیطی منفی ایجاد کرده، در حالیکه جهانی شدن عوامل بیرونی زیستمحیطی مثبتی داشته است. نتایج حاکی از تأیید برقراری منحنی زیستمحیطی کوزنتس به شکل U معکوس می‌باشد. بدین معنی که در ابتدای مراحل توسعه با افزایش میزان رشد اقتصادی بر آلودگی محیطزیست افزوده شده و در مراحل بعدی و بعد از عبور از نقطه عطف با افزایش رشد اقتصادی و بنا به ترجیحات مردم برای داشتن محیطزیست پاک و سالم، از میزان آلودگی‌ها و انتشار گاز دی‌اکسیدکربن کاسته میشود.تأیید برقراری فرضیه زیستمحیطی کورزنتس به صورت U معکوس، با نتایج مطالعاتی نظیر Khoshakhlagh et al. (2011)، Fotros et al. (2012)، مطابقت دارد.نتایج حاصل از برآورد مدل نشان می‌دهد ضریب متغیر مخارج گردشگری مثبت به دست آمده که به معنی آن است فعالیت‌های گردشگری علاوه بر همه اثرات مثبتی که بر اقتصاد دارد، باعت تشدید تخریب محیطزیست شده است. براساس نتایج تحقیق، پیشنهاد شد سیاست‌های جهانی شدن با درنظرگیری استانداردهای زیستمحیطی اجرایی گردد.
|
ISSN (Print): 2251-6735 - ISSN (Online): 2423-7051
Research Paper
The Role of Globalization and Tourism on Environment(panel pmg approach)
Abstract Explanation of the problem: Ensuring sustainable development is an important issue all over the world and the main reason behind it is the pattern of economic growth. Economic growth led by globalization or the tourism industry may be ecologically sustainable because globalization or tourism may not be used as a tool. Purpose: The purpose of this study is to investigate the impact of economic growth, globalization, and tourism on greenhouse gas emissions, carbon dioxide emissions, and ecological footprints in OPEC countries during 1995-2018. Study methodology: in this research, in order to investigate the role of globalization and tourism on the environment, inter-group and combined inter-group methods (PMG and MG) are used, and Excel and Stata 16 software are used for calculations and estimation of models. Findings: The results show that economic growth causes environmental degradation, while the existence of the Kuznets environmental curve is also valid. In addition, it was found that tourism has created negative environmental impacts, while globalization has had positive environmental externalities. Based on the results of the research, it was suggested that globalization policies should be implemented considering environmental standards.
|
*Corresponding author: Mehdi Shirafkan Lamsso Address: , Chabahar Maritime University, Chabahar, Iran Tell: 09112113177 Email: shirafkan@cmu.ac.ir
|
Citation: Mehdi Shirafkan Lamsso, jafar ghaderi ,Zahra Jalili :(The Role of Globalization and Tourism on Environment) .Journal of Regional Planning , …., …, ….. DOI:
|
Received: Accepted: PP:
Use your device to scan and read the article online
Keywords: Tourism, Globalization, Economic Growth, CO2 Emission, PMG..
|
Extended Abstract
Introduction
Achieving sustainable economic growth is considered as one of the most important goals of economic policy makers and planners in countries. To this end, tourism development is one of the programs considered by policy makers in governments; some policymakers believe that tourism has the greatest potential to replace other income-generating industries, because tourism not only helps the region's economy, but also improves the condition of communities. In addition to this issue, globalization as a policy for communication with the world and the use of existing knowledge and technologies, as well as familiarity with other cultures and customs, are other programs considered by policy makers and planners to improve the level of economic performance and achieve the goal. Economic growth. Meanwhile, OPEC member countries are among the developing countries that need continuous and sustainable growth to achieve the goal of sustainable development. Therefore, in this study, we seek to examine the relationship between environmental pollution, economic growth, tourism and globalization in the period from 1995-2018.
Methodology
In the literature on panel data, researchers consider that the slope coefficients are not the same. In other words, we face heterogeneity. for estimation with a large number of sections and time periods, different methods are proposed. Fixed effects when time series data is stacked in each group and only the intercept is allowed to change between groups. But because the slope coefficients are not the same, this method gives inconsistent and misleading results. Also, the model can be fitted separately for each group and a simple mean of the coefficients can be calculated. This estimator has been proposed as MG estimator by Pesaran and Smith (1995). The intercept, slope coefficients and variances can be changed in all groups in MG estimator. Pesaran, Shin and Smith (1997 and 1999) also provided the Pooled Mean Group (PMG) estimator. The stacked group average estimator allows variations in intercept, short-term coefficients, and error variances between groups (like the MG estimator), but imposes a constraint on long-term coefficients that are the same between groups (such as the fixed effects estimator). Because the panel relationship in these models is nonlinear in terms of parameters, Pesaran, Shin and Smith (1999) proposed the Maximum Verticality (ML) method for estimating the parameters.
Results and Discussion
In order to estimate the model, PMG and MG methods were used and the selected method according to Hausman test was PMG method. The results of PMG model estimation showed that the existence of Kuznets environmental curve in OPEC countries. In addition to this result, tourism expenditures in the estimated model have a significant positive coefficient at the level of 1%. It means the increase in the level of tourism expenditures leads to the destruction of the environment. Also, the coefficient obtained for globalization is negative and significant. Negative coefficient of globalization variable indicates that as the level of globalization increases, the amount of carbon dioxide emissions as air pollutants decreases. In the short-term model, the error correction coefficient was significant and negative. This coefficient indicates that there is a causal relationship from the explanatory variables to the dependent variable. The error correction coefficient is -0.337 and shows that in each period, 33.7% of the imbalances are adjusted for the long-run relationship.
Conclusion
The results of the model estimation and the signs obtained for the logarithm of GDP and its square indicate the existence of the Kuznets environmental curve. The coefficient of GDP logarithm has a positive and significant and the sign of the square of logarithm of GDP is negative and significant. The signs of these variables indicate the confirmation of the inverse U-shaped Kuznets curve. This means that at the beginning of the development stages, with increasing economic growth, environmental pollution is increased, and in the next stages and after passing the turning point, with increasing economic growth and according to people's preferences for a clean and healthy environment, pollution and gas emissions Carbon dioxide is reduced.
The results of estimation show that the coefficient of tourism expenditure variable is positive, which means that tourism activities, in addition to all the positive effects on the economy, have intensified environmental degradation.
Also, the results of the estimation show that the effect of globalization on environmental pollution is negative, which means that the external effects of globalization have reduced carbon dioxide emissions. As international environmental standards have improved due to globalization and membership in some organizations and treaties requires them to comply with these standards, this helps to improve the quality of the environment. On the other hand, due to globalization and increasing access to modern technologies with low carbon technologies, more countries have access to these technologies and it is possible to use them in the production process, which can contribute to the quality of the environment.
|
شاپا چاپی: 6735 -2251 - شاپا الکترونیکی: 7051 -2423
مقاله پژوهشی
نقش جهانیشدن و گردشگری بر محیطزیست(رویکردPanel-Pmg)
چکیده تبیین مساله: حصول اطمینان از توسعه پایدار یک مسئله مهم در سراسر جهان است و دلیل اصلی پنهان در پشت آن الگوی رشد اقتصادی است. رشد اقتصادی تحت رهبری جهانی شدن و یا صنعت گردشگری ممکن است از نظر اکولوژیکی پایدار نباشند، چرا که ممکن است از جهانی شدن و یا گردشگری به عنوان ابزار سیاست استفاده نشده باشند.
هدف: هدف این مطالعه، بررسی تاثیر رشد اقتصادی، جهانی شدن و گردشگری بر انتشار گازهای گلخانه‌ای، انتشار گاز دی‌اکسیدکربن و ردپای اکولوژیکی در کشورهای اوپک طی در سال‌های 2018-1995 می باشد.
روش شناسی مطالعه: در این تحقیق به منظور بررسي نقش جهانیشدن و گردشگری بر محیطزیست از روش‌های ميان گروهي و ميان گروهي تلفيقي (PMG و MG ) استفاده میشود و جهت محاسبات و برآورد مدل‌ها از نرم‌افزارها Excel و Stata 16 استفاده میشود.
یافته ها: نتایج نشان می‌دهد که رشد اقتصادی باعث تخریب محیط زیست می شود ، در حالی که وجود منحنی زیستمحیطی کوزنتس نیز معتبر است. علاوه بر این، مشخص شد گردشگری تأثیرات زیستمحیطی منفی ایجاد کرده، در حالیکه جهانی شدن عوامل بیرونی زیستمحیطی مثبتی داشته است. براساس نتایج تحقیق، پیشنهاد شد سیاست‌های جهانی شدن با درنظرگیری استانداردهای زیستمحیطی اجرایی گردد.
|
تاریخ دریافت: تاریخ پذیرش: شماره صفحات:
از دستگاه خود برای اسکن و خواندن مقاله به صورت آنلاین استفاده کنید
واژههای کلیدی: گردشگری، جهانی شدن، رشد اقتصادی، انتشار گاز دی اکسیدکربن، PMG.
|
استناد: محمدبخش فولاد محمدی، مهدی شیرافکن لمسو، زهرا جلیلی (.....): نقش جهانی شدن و گردشگری بر محیطزیست، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال .... ،شماره .... ، مرودشت: صص ....
DOI:
مقدمه :
گردشگری در برخی کشور ها به عنوان یکی از صنایع مهم و حیاتی آن کشور ها به شمار می رود. به طوری که این صنعت با وجود برخورداری از مزایای مختلف، معایبی از جمله برخورداری از سهم قابل توجه انتشار آلاینده های مشابه دی اکسیدکربن را دارد. صنعت گردشگری سهم قابل توجهی در رشد اقتصادی-اجتماعی و توسعه اقتصادهای مبتنی بر گردشگری دارد اما این در حالی می باشد که گردشگری رشد و توسعه اقتصادی را به همراه ایجاد آلودگی و تخریب محیطزیست بدست می آورد. صنعت گردشگری در مبادلات بین‌المللی از لحاظ اقتصادی پدیده نسبتا جدیدی می‌باشد و یکی از منابع مهم درآمد ارزی در بسیاری از کشورها به شمار می آید به طوری که به عنوان یک فعالیت اقتصادی، فرهنگی و زیستمحیطی برای توسعهی کشورها از اهمیت ویژه ای برخوردار است. به طوری که می تواند با برنامه‌ریزی صحیح منجر به افزایش تولید، ارتقاء سطح زندگی رفاه عمومی و اشتغال بسیاری از عوامل تولید از جمله کار، سرمایه و زمین گردد. از آن جا که انسانها از دیرباز کوشیدهاند برای رفع نیازهای خود طبیعت را به خدمت گیرند و همچنین نیازهای انسان غالبا با ایجاد تغییرات محیطی تامین میشود، از این رو، ماهیت فعالیت‌های گردشگری به گونه‌ای است که توسعهی این صنعت مستلزم ارتباط نزدیک با محیط زیست می باشد، به طوری که یکی از منابع اصلی گردشگری محیطزیست است. بنابراین صنعت گردشگری، مجموعهی فرآیندها، فعالیتها و نتایج حاصل از ارتباط و تعامل میان گردشگران، فعالین صنعت گردشگری، زمامداری و جامعهی محلی و محیط پیرامونی می توان دانست که باعث فراهم شدن جلب و پذیرش گردشگر در مقصد می شود. از سوی دیگر کلیهی فعالیتهایی که گردشگران در هنگام سفر انجام می‌دهند و به ایشان مرتبط میشود مانند برنامه‌ریزی برای سفر، جابهجایی میان مبداء و مقصد، اقامت و کلیهی فعالیتهایی که گردشگر در مقصد انجام می‌دهد را صنعت گردشگری می تواند شامل شود
ارتباط میان گردشگری و محیطزیست رابطه ای پیچیده است؛ گردشگری شامل فعالیت های بسیاری است که می تواند اثرات زیان باری بر محیطزیست داشته باشد. از جمله این اثرات می توان به آلودگی هایی مانند آلودگی آب، مانند فاضلاب ها، تولید زباله توسط گردشگران، زیان های زیستمحیطی حاصل از تخریب زمین ها و آلودگی هوا و صدای ناشی از حرکت هواپیماها و ماشین ها اشاره کرد. سفر به مناطق مختلف نیز نیازمند توسعه ی زیربنایی نظیر راه سازی، ایجاد رستورانها و امکانات مشابه می باشد به طوری که اجرای این برنامه ها، بهره برداری بیشتر از منابع طبیعی و نیز آلودگی آب، هوا و در کل محیطزیست را به دنبال خواهد داشت. از دیگر عوارض گسترش گردشگری می توان به افزایش میزان تقاضای انرژی و معمولا تخریب محیطزیست به دنبال گردشگری، به هم خوردن تعادل اکولوژیکی محیط، تغییر کاربری اراضی به خصوص اراضی کشاورزی، کاهش ارزش های زیبایی و معماری، از بین رفتن چشم اندازها و توسعه ی شهری اشاره کرد. در این صنعت، یکی از روش های مهم اصلاح بخش گردشگری و سازگاری آن با محیطزیست، توجه به خودنظمی و استفاده از ضوابط داوطلبانه در خصوص مسایل زیست محیطی می باشد. به طوری که امروزه کشورها جهت کاهش این انتشار گازهای گلخانه ای و آلودگی ها علاوه بر برنامه ریزی های مدیریتی درون مرزی، به سیاست گذاری ها و مدیریت در سطح بین المللی می پردازند.
تا دو یا سه دهه پیش، شمار کسانی که می‌پنداشتند طبیعت این توان را دارد تا از خود محافظت کند و می‌توان فعالیت اقتصادي و توسعه منتج از آن را جداي از محیطزیست طبیعی مورد بررسی قرار داد، در اکثریت قرار داشتند اما امروزه شرایط به گونه‌اي دیگر رقم خورده که شاهد رشد شتابناك باورهایی هستیم که پندارهاي نسل گذشته را به چالش کشیده‌اند. پیش از این تصور می‌شد رشد اقتصادي و افزایش سطح درآمد سرانه می‌تواند منجر به بهبود کیفیت زندگی افراد شود. اما نتایج متفاوت حاصل از مطالعات و بررسی در این حوزه نشان داد رشد اقتصادی بالا لزوماً منجر به کاهش آلودگی‌های زیستمحیطی نشده است. بنابراین، در حالیکه گردشگری به رشد اقتصادی یک کشور کمک میکند، می‌تواند به طور همزمان بر کاهش کیفیت محیطزیست تأثیر بگذارد.
آمارهای سازمان جهانی گردشگری (WTO) حاکی از افزایش روزافزون تعداد گردشگران در جهان و اهمیت صنعت گردشگری در بسیاری از کشورها می باشد. در این میان، به گزارش سازمان جهانی گردشگری میپردازیم. مطابق گزارش سازمان جهانی گردشگری، گردشگری در جهان به‌سرعت رو به بهبود است. بررسی سازمان جهانی گردشگری(UNWTO) در سه‌ماهه اول سال ۲۰۲۲ نشان می‌دهد که میزان گردشگران ورودی مقاصد گردشگری، حدود سه برابر مدت‌زمان مشابه در سال ۲۰۲۱ بوده است. بر اساس جدیدترین بارومتر سازمان جهانی گردشگری (UNWTO)، گردشگری بین‌المللی بین ماهه‌های ژانویه تا مارس ۲۰۲۲ شاهد افزایش ۱۸۲ درصدی نسبت به مدت زمان مشابه سال ۲۰۲۱ بوده؛ به‌طوریکه تعداد گردشگران ورودی بین‌المللی در سراسر جهان حدود ۷۶ میلیون نفر نسبت به مدت‌زمان مشابه در سال ۲۰۲۱ افزایش یافته و به ۱۱۷ میلیون نفر رسیده است. طبق بررسی‌های سازمان جهانی گردشگری، گردشگری خاورمیانه و آفریقا به‌ترتیب ۱۳۲ و ۹۶ درصد نسبت به سه ماهه اول ۲۰۲۱ رشد داشته است؛ اما تعداد گردشگران بین‌المللی ورودی در سه ماهه اول ۲۰۲۲ به‌ترتیب ۵۹ و ۶۱ درصد کمتر از سطح سال ۲۰۱۹ است. این درحالی است که در سال ۲۰۲۱ نیز تعداد ورودی گردشگران بین‌المللی این دو منطقه ۷۵ و ۷۳ درصد کمتر از سطح سال ۲۰۱۹ بود. آسیا و اقیانوسیه نیز رشد ۶۴ درصدی را نسبت به سال ۲۰۲۱ ثبت کرده‌اند؛ اما بسته بودن برخی از مقاصد برای سفرهای غیر ضروری، باعث کاهش ۹۳ درصدی (یک درصد کمتر از سال ۲۰۲۱) تعداد گردشگران ورودی در سه‌ماهه اول ۲۰۲۲ نسبت به قبل از همه‌گیری شده است.
دستیابی به رشد اقتصادي مستمر و پایدار از جمله مهمترین اهداف سیاستگذاران و برنامه‌ریزان اقتصادي در کشورها می‌باشد. به این منظور، توسعه گردشگري از جمله برنامه‌هاي مورد توجه سیاستگذاران در دولت‌ها محسوب میشود. به گونه‌ای که برخی از سیاستگذاران معتقدند گردشگري دارای بیشترین قابلیت براي جانشینی سایر صنایع درآمدزا است چرا که گردشگري نه تنها به اقتصاد منطقه کمک میکند، بلکه بهبود وضعیت جوامع را نیز سبب میشود. در کنار این موضوع، جهانی شدن به عنوان سیاستی برای ارتباط با دنیا و بهره‌گیری از دانش و تکنولوژی‌های موجود و در کنار آن آشنایی با سایر فرهنگ‌ها و آداب و رسوم، از دیگر برنامه‌های مدنظر سیاستگذاران و برنامه‌ریزان برای ارتقا سطح عملکرد اقتصادی و تحقق هدف رشد اقتصادی است. جهانی شدن با جابجایی منابع فرامرزی باعث تحول در مسیر رشد اقتصادی کشورها شده است. در پی این بحث، می‌توان گفت که دستیابی به توسعه پایدار برای کشورها یک وظیفه مهم است و الگوی رشد اقتصادی فعال شده توسط جهانی شدن و بخش گردشگری ممکن است ضمن راهگشایی برای تحقق این اهداف، مشکلاتی را در راه این دستاورد ایجاد کنند. بنابراین، از دیدگاه سیاستگذاری، جهانی شدن و گردشگری را می‌توان دو عامل تعیین‌کننده بر کیفیت محیطزیست کشورها برشمرد. هرچند توسعه صحیح و بهره‌گیری از مزایای آنها می‌تواند کمک‌کننده و رفع‌کننده مسائل و مشکلات زیستمحیطی باشند.
به علت نیاز کشور ها به یکدیگر برای مبادله کالا ها و سایر خدمات از کشورهای مختلف برای رشد اقتصادی و تولیدات خود، پدیده جهانی شدن روز به روز افزایش یافته است. همچنین صنعت گردشگری نیز رو زبه روز در حال افزایش می باشد. این درحالی است که هم صنعت گردشگری و هم پدیده جهانی شدن، افزایش انتشار گازهای گلخانه ای و همچنین آلودگی هوا را به دنبال خود خواهند داشت. زیرا که یکی از مهمترین عوامل افزایش گازهای گلخانه ای سوخت و حمل و نقل است که با افزایش جهانی شدن و گردشگری افزایش خواهد یافت. از این رو در پژوهش حاضر به دنبال بررسی روابط بین آلودگی زیستمحیطی، رشد اقتصادی، گردشگری و جهانی شدن برای بازه زمانی 2018-1995 هستیم. در ادامه بعد از بیان روابط بین متغیرها در قالب مبانی نظری، به پیشینه تحقیق و مطالعات صورت گرفته در این حوزه پرداخته خواهد شد. سپس روش‌شناسی تحقیق و نتایج حاصل از برآورد مدل ارائه شده و در پایان نتیجهگیری و پیشنهادات حاصل از یافته‌های مطالعه ارائه می‌گردد.
پیشینه تحقیق:
Saint Akadiri et al. (2019) نقش درآمد واقعی، جهانی شدن و گردشگری بر روی پایداری محیطزیست را با استفاده از داده‌های کشور ترکیه و برای دوره زمانی 2014-1970 بررسی کردند. به این منظور از رهیافت ARDL بهره جستند. نتایج حاصل از بررسی نشان داد افزایش در درآمد واقعی و گردشگری سبب افزایش انتشار گاز دی‌اکسیدکربن شده و افزایش سطح جهانی شدن منجر به کاهش انتشار گاز دی‌اکسیدکربن شده است. همچنین نتایچ آزمون علیت نشانگر آن بود علیتی از سمت گردشگری به انتشار گاز دی‌اکسیدکربن هم در بلندمدت و هم در کوتاه مدت وجود داشته و علیت موجود از سمت درآمد واقعی و جهانی شدن به انتشار گاز دی‌اکسیدکربن صرفاٌ در بلندمدت برقرار بود. Chishti et al. (2020) تأثیرات نامتقارن جهانی شدن و گردشگری بر انتشار آلودگی را در 5 کشور آسیای جنوبی برای دوره 1980 تا 2018 با رهیافت NARDL مورد بررسی قرار دادند. یافته‌ها نشان دادند شوک‌های مثبت و منفی جهانی شدن بر انتشار گاز دی‌اکسیدکربن در بنگلادش، هند و پاکستان تأثیر متفاوتی از یکدیگر داشته در حالی که اثر نامتقارنی در مورد نپال و سریلانکا در بلندمدت به دست نیامد. علاوه بر این، شوک مثبت گردشگری، در بلندمدت، کیفیت محیطزیست را با کاهش انتشار کربن در نپال و سریلانکا بهبود بخشیده اما انتشار گاز دی‌اکسیدکربن را در بنگلادش، هند و پاکستان افزایش داده است. Sharif et al. (2020) تأثیر رشد اقتصادی، جهانی شدن و گردشگری را بر انتشار گازهای گلخانه‌ای و انتشار گاز دی‌اکسیدکربن در کشور چین با استفاده از داده های فصلی 1978 تا 2017 و رگرسیون کوانتیل مورد تجزیه و تحلیل قرار دادند. نتایج نشان داد وجود منحنی زیستمحیطی کوزنتس تایید شده و علاوه بر این رشد اقتصادی باعث تخریب محیطزیست شده است. همچنین گردشگری تأثیرات مثبتی بر محیطزیست داشته در حالی که جهانی شدن آثار خارجی محیطی منفی را از خود بجای گذاشته است. Balsalobre-Lorente et al. (2020) به ارزیابی رابطه بلندمدت بین رشد اقتصادی، گردشگری بین‌المللی، جهانی شدن، مصرف انرژی و انتشار گاز دی‌اکسیدکربن در کشورهای OECD برای دوره 2014-1994 پرداختند. تجزیه و تحلیل تجربی نشان داد در نتیجه مصرف انرژی، گردشگری و رشد اقتصادی تغییرات آب و هوایی افزایش یافته است. همچنین یک رابطه U شکل معکوس بین گردشگری بین‌المللی و انتشار گاز دی‌اکسیدکربن نیز برقرار بود، به تعبیری سهم گردشگری بین‌المللی در تغییرات آب و هوایی در مراحل اولیه توسعه بوده و در مراحل بعدی با جهانی شدن از این اثرات کاسته شده است. به عبارتی به نظر می‌رسد جهانی شدن باعث کاهش انتشار گاز دی‌اکسیدکربن در نتیجه گسترش گردشگری بین‌المللی میشود و اثر آن تقلیل می‌دهد. Mehmood et al. (2021a) به بررسی تأثیرات گردشگری و جهانی شدن بر انتشار گاز دی‌اکسیدکربن در کشورهای جنوب آسیا با استفاده از داده‌های فصلی، از فصل اول سال 1995 تا فصل چهارم سال 2016 و روش ARDL پرداختند. نتایج نشان از وجود رابطه‌ای به شکل EKC بین گردشگری و انتشار گاز دی‌اکسیدکربن در سریلانکا و نپال داد. همچنین جهانی شدن آثار منفی گردشگری بر انتشار گاز دی‌اکسیدکربن را در کشورهای پاکستان، هند، بنگلادش و سریلانکا کاهش داده و علاوه بر این تولید ناخالص داخلی و مصرف انرژی نیز سبب افزایش قابل توجه انتشار گاز دی‌اکسیدکربن در کشورهای مورد مطالعه بوده است.
بررسی مطالعات داخلی و خارجی انجام گرفته در ارتباط با موضوع تحقیق، نشان می‌دهد مطالعاتی نظیر، Pajooian & Lashkaryzadeh (2010)، Hatami & Asadi (2016)، Haghighat et al. (2017)، Hekmati Farid et al. (2017)، ، Soytaş et al. (2007)، James (2007)، Halicioglu (2008)، Jalil and Mahmud (2009)، Lee and Brahmasrene (2013)، Al Mamun et al. (2014)، Solarin (2014)، Begum et al. (2015)، Zhang and Gao (2016)، Zaman et al. (2016) به این نتیجه دست یافتند که افزایش سطح رشد اقتصادی بر ميزان انتشار گاز دی‌اکسیدکربن و آلودگی محیطزیست افزوده است. همچنین یافته‌های مطالعات Amirteymouri & Khalilian (2009)، Fotros et al. (2012)، Khoshakhlagh et al. (2011)، Heidari & Sadeghpour (2014)، Shahbazi et al. (2015)، Grossman and Krueger (1991)، Akbostancı et al. (2009)، Park and Lee (2011)، Sohag et al. (2014)، Shahbaz et al. (2015)، Pata (2018) نشان از تایید و برقراری فرضيه زيست‌محيطي کوزنتس در گروه کشورهای مورد مطالعه داشته است. مطالعه Dargahi & Bahrami Gholami (2011)، Heidari & Ranjbar Fallah (2012)، Shajari et al. (2015) منحنی زیستمحیطی کوزنتس را برای گروه کشورهاي مورد مطالعه به صورت N شکل و تابعی درجه سوم به دست آوردند. همچنین اثرگذاری تجارت و جهانی شدن بر کیفیت محیطزیست در مطالعاتی نظیر Dargahi & Bahrami Gholami (2011)، Shajari et al. (2015)، Cheung and Law (2001)، Halicioglu (2008)، Jebli et al. (2015)، مورد مطالعه قرار گرفته و به این نتیجه دست یافتند که این عامل جز عوامل مهم اثرگذار بر انتشار گاز دی‌اکسیدکربن در گروه کشورهای مورد مطالعه بوده است. Shahbaz et al. (2018) در بررسی خود دادند شوک‌های مثبت و منفی جهانی شدن سبب افزایش انتشار گاز دی‌اکسیدکربن شده در حالیکه تأثیر شوک منفی جهانی شدن بر آن عمیق‌تر بوده است. در مطالعه Shahbaz et al. (2019) مشخص شد افزایش جهانی شدن باعث کاهش انتشار گاز دی‌اکسیدکربن در کشورهای مورد مطالعه در آینده میشود و همچنین، نتایج نشان داد برقراری رابطه U شکل بین جهانی شدن و تخریب محیطزیست صرفاً بین تعداد اندکی از کشورها تأیید میشود. موضوع گردشگری و کیفیت محیطزیست نیز در مطالعاتی مورد مطالعه قرار گرفت که از جمله مطالعه Mohammadi et al. (2013)، Rasekhi et al. (2016)، Hatami & Asadi (2016)، Haghighat et al. (2017)، Hekmati Farid et al. (2017)، Meléndez (2010)، Kaltenborn et al. (2011)، Lee and Brahmasrene (2013)، Solarin (2014)، Katircioglu (2014)، Katircioglu et al. (2014)، Başarir and Çakir (2015)، Zhang and Gao (2016)، Zaman et al. (2016)، Koçak et al. (2020) نشان داد گردشگری از عوامل مؤثر بر کیفیت زیستمحیطی است. Paramati et al. (2017) نیز در مطالعه خود دریافتند گردشگری رشد اقتصادی را با تأثیر نامطلوب بر محیطزیست تحریک میکند و سهم گردشگری در انتشار گاز دی‌اکسیدکربن به شدت به مدیریت کارآمد گردشگری و سیاست‌های گردشگری پایدار وابسته است.
با نگاهی به مطالعات می توان دریافت نتایج هر مطالعه ای مشابه مطالعات دیگر نبوده و چه بسا رابطه دو متغیر در مطالعه ای مثبت و در مطالعه دیگر منفی باشد و در مطالعه ای به صورت U شکل باشد.
نگاهی به مطالعات صورت گرفته نشان می‌دهد تاکنون در مطالعه واحدی اثرات گردشگری و جهانی شدن بر کیفیت محیطزیست بررسی نشده است. لذا این موضوع وجه تمایز مطالعه حاضر با مطالعات گذشته بوده. همچنین استفاده از روش شناسی متفاوت از سایر مطالعات نیز از دیگر وجه تمایز مطالعه حاضر با سایر مطالعات است. از این رو موضوع حاضر برای گروه کشورهای اوپک مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
مبانی نظری تحقیق:
رشد سریع صنعت گردشگری در نیم قرن اخیر فشار روزافزون بر محیطزیست را در پی داشته است (,Chawla2021). گردشگری با مجموع 1.4 میلیارد گردشگر بین المللی در سال 201۸ یکی از مهمترین فعالیت های اقتصادی در مقیاس جهانی محسوب میشود و حدود 1.۸ میلیارد تا سال 2030 برآورد شده است )به استثنای دوره همه گیری 19COVID- که منجر به کاهش شدید تعداد سفرهای توریستی در سال 2020 شد)(سازمان جهانی گردشگری، 2021). گردشگری یکی از بزرگترین صنایع جهان است که هم به تغییرات اقلیمی کمک میکند و هم به طور قابل توجهی تحت تأثیر آن خواهد بود. یکی از موثرترین اقدامات در راستای کنترل مخاطرات محیطی، کاهش انتشار کربن و به اتخاذ طیف گسترده ای از اقدامات عملی کاهش کربن اختصاص داده شده است(Amelung & Eijgelaar, 2021). تصور میزان قابل توجه گازهای گلخانه ای منتشر شده در جو دشوار نیست زیرا نفت منبع اصلی انرژی مورد استفاده در وسایل حملونقل آنها است و ٪3 از مصرف جهانی سوخت های فسیلی در سال های اخیر و ٪12 انتشار این نوع گازها مربوطه به حمل ونقل هوایی است که در مجموع، حدود ٪13.4 افزایش یافته است(Agency,2020).
رونق و گسترش گردشگری در هرناحیه می تواند پیامدهای متفاوت اقتصادی، اجتماعی و ریست محیطی را به همراه داشته باشد. (Akbarpour & et al). در دهه‌های اخیر آلودگی زیستمحیطی و تغییرات آب و هوایی جزء مهمترین نگرانی‌های کشورها بوده است به گونه‌ای که بزرگترین تهدید، افزایش انتشار گاز دی اکسیدکربن و گازهای گلخانه‌ای به شمار می‌رود (Ozturk and Acaravci, 2013). از آنجا که تغییرات آب و هوایی بر سلامت و رفاه اجتماعی همه جوامع تأثیر می‌گذارد (Mehmood et al, 2021)، دولت‌ها برای مهار انتشار دی‌اکسیدکربن تلاش می‌کنند (Balsalobre-Lorente et al., 2018) و سعی دارند علاوه بر سیاست‌ها و اقدامات درون مرزي، مسایل زیستمحیطی در حوزه بین‌الملل را نیز ساماندهی کنند (Pajooian& Lashkaryzadeh,2010). شواهد موجود حاکی از اين واقعيت مهم است كه فعاليت‌هاي انساني مي‌تواند باعث انتشار فزاينده گاز دي‌اكسيدكربن به عنوان يكي از مهم‌ترين اجزاء تشكيل‌دهنده گازهاي گلخانه‌اي گردد. از این رو باید برنامه‌ریزی‌های صحیح در جهت حفظ محیطزیست صورت گیرد.
بررسي رشد اقتصادي با ملاحظات زيست‌محيطي در مطالعات متعددی مورد توجه محققین قرار گرفته است. اکثر اقتصاددانان محيط‌زيست، بر این عقیده هستند در مراحل اوليه توسعه که با تسريع صنعتي شدن همراه است، تقريباً در تمام اقتصادها ميزان انتشار آلاينده¬ها افزایش می‌یابد و همین امر اقتصاد را با مشکلات زيست‌محيطي روبرو می‌سازد؛ اما در ادامه فرآیند توسعه و در مراحل بالاتر توسعه‌يافتگي به تدريج کيفيت محيط‌زيست بهبود مي‌يابد. اقتصاددانان، علت تغییر در الگوي آلودگی محیطزیست را تغيير ترجيحات مردم و دولت‌ها در داشتن محيط‌زيست پاک‌تر می‌دانند و از این رو دولت‌ها به وضع سياست‌ها و کنترل‌هايي خاص بر روي انتشار آلودگي می‌پرداند. بنابراين در فرآيند رشد و توسعه اقتصادي، در مراحل اولیه تخريب محيط‌زيست و سپس بهبود محيط‌زيست حاصل میشود. اين روند از تغييرات سبب شکل‌گیری رابطه U شکل معکوس بين رشد اقتصادي و کيفيت محيط‌زيست مي‌شود که در ادبيات اقتصاد محيط‌زيست به منحني زيست‌محيطي کوزنتس (EKC) معروف است (Zaman et al., 2016)
واکنش آلودگی به میزان سطوح درآمد سرانه با اثر مقياس، ترکيب و تکنولوژي توضیح داده می‌شوند (Antweiler et al., 2001). به تعبیری در مراحل اوليه صنعتي شدن يک کشور، صنايع ابتدايي که اغلب ناکارآمد هستند، راه‌اندازي می‌شوند و از این رو آلودگي افزايش مي‌يابد. در رابطه بین درامد سرانه و آلودگی، اثر بعدی ظاهر شده اثر ترکيب است که به تغيير در ساختار توليد اقتصادي و تغییر در تخصيص منابع اشاره دارد. در این مرحله منابع از بخش کشاورزي به بخش صنعت و در نهايت به بخش خدمات اختصاص می‌یابد و در پی آن به تدریج با افزایش درآمد سرانه از ميزان آلودگي‌ها کاسته مي‌شود. در نهايت، اثر تکنولوژي در رابطه درآمد سرانه و آلودگی بيان مي‌شود. اثر تکنولوژی به تغییر در شیوه تولید اشاره دارد که در این مرحله به واسطه نوآوري‌ها و خلاقيت‌های محقق شده، اقتصاد به سمت فناوري‌های پاک و انرژی‌های تجدیدپذیر سوق می‌یابد و در نتیجه ناکارايي‌هايي و آثار خارجي منفي از بين مي‌رود و آلودگي‌ها کاهش می‌یابد. در مراحل ابتدايي رشد و توسعه اقتصادي، میزان اثرگذاری اثر مقياس بر اثر ترکيب و تکنولوژي غالب بوده که نتیجه آن وخیم‌تر شدن کيفيت محيط‌زيست است، اما در ادامه فرآیند رشد و توسعه اقتصادی، اثر ترکیب و تکنولوژی بر اثر مقياس غالب شده و در نتيجه سطح آلودگي کاهش مي‌يابد (Bölük and Mert, 2014).
با افزایش تقاضای بخش گردشگری، حفظ محیطزیست و شرایط آب و هوایی نیز مهم است. اما با توجه به فعالیت‌های گسترده اقتصادی ـ اجتماعی بخش گردشگری، این بخش ممکن است سبب مشکلات زیستمحیطی شده و جزء عواملی است که می‌تواند منجر به انتشار گاز دی‌اکسید کربن شود و به علت اثرات مثبتی که بر اشتغال و کاهش فقر دارد، معمولاً در مدل‌های انتشار نادیده گرفته میشود (Liu et al, 2011). در این راستا، دو مکتب فکری در مورد تأثیرات زیستمحیطی گردشگری وجود دارد. در مکتب فکری نخست، محققین قائل به اثر منفی گردشگری بر آلودگی زیستمحیطی هستند یعنی افزایش فعالیت‌های گردشگری، باعث انتشار بیشتر گاز دی‌اکسیدکربن میشود. تعدادی از مطالعات تأثیرات منفی که گردشگری بر محیطزیست دارد، ارائه می‌دهند (Katircioglu, 2014). دلیل ارائه شده برای اثر منفی گردشگری بر محیطزیست آن است که فعالیت‌های گردشگری با مصرف انرژی و استفاده از وسایل حمل و نقل مانند سفرهای هوایی در ارتباط است که باعث افزایش انتشار گاز دی‌اکسیدکربن میشود. علاوه بر این، صنعت گردشگری شامل زیرساخت‌های دیگری از جمله فرودگاه‌ها، بنادر، جاده‌ها، راه‌آهن‌ها و زیرساخت‌های مقاصد توریستی جانبی و فرعی است که مشکلات زیستمحیطی را به همراه دارد (Liu et al, 2011 & Gössling, 2013). از آنجا که فعالیت‌های گردشگری به مصرف منابع طبیعی وابسته است، رشد فعالیت‌های گردشگری از طریق استخراج منابع طبیعی بر آلودگی محیطزیست اثرگذار است (Robaina-Alves, 2016). به عنوان مثال، Goudie and Viles (1997) بر این عقیده‌اند که گردشگری محیطزیست را تخریب میکند از آنجا که بسیاری از فعالیت‌های گردشگری نیاز به مصرف انرژی دارد و از طریق به صورت مستقیم و غیرمستقیم، ممکن است اثرات مخربی بر محیطزیست و انتشار گاز دی‌اکسیدکربن در هر دو سطح ملی و بین‌المللی بر جای گذارد (Surugiu et al., 2012 & Hekmati Farid et al., 2017). از سوی دیگر، مکتب فکری دوم بر این عقیده است گردشگری می تواند به کیفیت محیطزیست کمک نموده و میزان انتشار آلودگی‌ها را کاهش دهد. Scott et al. (2010) معتقدند گردشگری می‌تواند تهدید جدی برای آلودگی زیستمحیطی باشد اما این اثرگذاری و روند آن می‌تواند با تغییر سیاست‌ها و ایجاد خط‌مشی‌های جدید در بخش حمل و نقل، تا حد زیادی کاهش یابد. از جمله سیاست‌هایی که می‌تواند اتخاذ شود پیاده‌سازی اقتصاد کم‌کرین1 با بهره‌گیری از فناوری مدرن است که این سیاست می‌تواند به کاهش انتشار گاز دی‌اکسیدکربن بیانجامد (Lee and Brahmasrene, 2013). همچنین، اتحادیه جهانی گردشگری و مسافرت (WTTC, 2005) نشان می‌دهد که گردشگری می‌تواند از طریق ارتقاء نوآوری‌ها در بخش انرژی به کیفیت محیطزیست کمک نماید (Imran et al., 2014). چرا که افراد جامعه در پی محیطزیست بهتر و باکیفیت هستند و از این رو مطالبه مردم به تدریج به مطالبه دولت‌ها تبدیل شده و از این رو دولت‌ها سیاست‌هایی را در جهت بهبود کیفیت محیطزیست اعمال و اجرا می‌کنند. بنابراین از این طریق گردشگری به بخش مهمی از اقتصاد تبدیل میشود که می‌تواند آلودگی زیستمحیطی را کاهش دهد (Balsalobre-Lorente et al, 2020).
بر طبق گزارش سازمان ملل متحد با افزایش صنعتی شدن جوامع، الگوی رشد اقتصادی کشورها از نظر ماهیت ناپایدارتر شده (United Nations, 2018) و نشان می‌دهد که کشورها در سراسر جهان برای دستیابی به اهداف خود با مسائل و مشکلاتی روبرو هستند که یکی از این چالش‌ها، مشکلات اقلیمی و محیط‌زیستی است. یکی از دلایل اصلی این مسئله، الگوی رشد اقتصادی ناشی از صنعتی شدن در این کشورها است که در حین دستیابی به این سطح از رشد اقتصادی، جابجایی منابع به تدریج کاهش یافته بود و این امر از طریق جهانی شدن امکان‌پذیر بود. جهانی شدن اقتصادی فرآیند تشکیل یک بازار واحد برای کالاها، خدمات، سرمایه، دانش و عوامل تولید در سراسر جهان است. جهانی شدن از طریق کاهش تعرفه‌های تجاری به دنبال افزایش سطح تجارت بین‌المللی بوده است. بررسی روند جهانی شدن نشان می دهد، تجارت جهانی و به تعبیری جهانی شدن روندی رو به رشد داشته است. در طی این روند رو به افزایش، غیر از حوزه‌های اقتصادی، سایر بخش‌ها نیز تحت تأثیر جهانی شدن قرار گرفته است. یکی از حوزه‌های مهم که تحت تأثیر فرآیند جهانی شدن بوده است، حوزه محیطزیست می‌باشد (Navvabi Fard & Arashpour, 2016). مفهوم جهانی شدن، به برداشته شدن محدویت‌های اعمالی توسط دولت‌ها برای فعالیت بین کشوری با هدف ایجاد اقتصادی آزاد، بدون مرز و گسترده در سطح جهان اشاره دارد (Tavakolnia & Akbarian, 2011). آلودگی‌های محیطزیست علاوه بر اینکه می‌تواند ناشی از فعالیت‌های محلی و درون مرزی هر کشور باشد می‌تواند در سطح منطقه‌ای و حتی جهانی رخ دهد (Eftekhari & Tehranian, 2002).
در فضای جهانی شدن وقتی رویکرد کاملاً اقتصادی باشد، ممکن است تولید بیشتر و تجارت آزاد با به کارگیری هر نوع تکنولوژی تشویق شود که این روش‌ها و تکنولوژی‌هایی استفاده شده ممکن است سبب انتشار گازهای گلخانه‌ای شده و آلوده‌کننده محیطزیست باشند. در حال حاضر، به دلیل رقابت‌پذیری در بازار بین‌المللی، کشورها بر مقرون به صرفه بودن تمرکز می‌کنند، و در این زمینه، شرکت‌ها سعی می‌کنند از راه‌حل‌های مبتنی بر سوخت فسیلی استفاده کنند، که مصرف آنها منجر به وخامت کیفیت محیطزیست میشود. اما در مقابل، کشورهایی که بنا دارند در مسیر رشد و توسعه پایدار حرکت کنند، در مسیر دستیابی به اهداف توسعه پایدار یعنی انرژی سبز و ارزان دچار مشکل می‌شوند و در نهایت همین امر ممکن است منجر به عدم تحقق اهداف یعنی رشد و توسعه اقتصادی شود. در چنین شرایطی افزایش جهانی شدن ممکن است تهدیدی جدی برای بنیان توسعه پایدار در اقتصادهای نوظهور باشد (Sharif et al., 2020).
نظرات موافقین و مخالفین اثرگذاری رشد اقتصادی ناشی از اقتصاد آزاد و جهانی شدن بر کیفیت محیطزیست می‌تواند بدین صورت دسته‌بندی شود. عده‌ای که قائل به اثرات منفی جهانی شدن بر کیفیت محیطزیست هستند بر این عقیده هستند سیاست‌های سختگیرانه زیستمحیطی در کشورهای صنعتی و توسعه یافته منجر میشود صنایع آلاینده از کشورهای توسعه یافته تغییر مکان داده و به کشورهای در حال توسعه منتقل شوند (LeQuesne, 1996). به بیانی این کشورها به صورت یک پناهگاه امن برای آلودگی‌ها تبدیل میشود (Ekins and Voituriz, 2012). همچنین حامیان تجارت آزاد و جهانی شدن بر این باورند کشورهایی که به نسبت تجارت آزادتری دارند، قوانین پیشگیرانه و سختگیرانهتری در حوزه محیطزیست دارند و بر این عقیده هستند که اغلب از فناوریهای کم‌کرین و سازگار با محیطزیست استفاده می‌نمایند. ضمن اینکه غالباً کشورهای توسعه یافته برای حفظ استاندارهای زیستمحیطی، دست به نوآوری‌ها می‌زنند که در نتیجه آلودگی زیستمحیطی پایین‌تری نیز دارند (Bhagwati, 2005). در راستای جهانی شدن و برای آزادسازی تجارت، تعرفه‌ها نجاری بسیار پایین بوده و یا حذف می‌شوند. در این صورت امکان تجارت با هزینه کمتر فراهم شده و تقاضا برای کالاهای تولیدی افزایش می‌یابد. در این حالت، کشور تولیدکننده، برای افزایش سطح سودآوری سعی در افزایش تولید دارد که همین تولید بالا، فشار مضاعفی را برای بهره‌برداری از منابع و محیطزیست وارد می‌سازد (Huwart and Verdier, 2013).
از سویی دیگر، مکتب فکری دیگری راجع به اثرگذاری جهانی شدن بر کیفیت محیطزیست مطرح است. طبق نتایج مطالعات (2020) Mehmood and Tariq ، جهانی شدن باعث بهبود کیفیت هوا میشود و Cavlovic et al. (2000) به تأثیرات مستقیم جهانی شدن بر کاهش انتشار گاز دی‌اکسیدکربن و آلودگی دست یافتند. آنها توضیح می‌دهند، جهانی شدن می‌تواند نوآوری را در بخش انرژی به ارمغان آورده و از این مسیر می‌تواند انتشار گاز دی‌اکسیدکربن را کاهش دهد. بر طبق نتایج مطالعه، ارتباطی U شکل بین جهانی شدن و انتشار گاز دی‌اکسیدکربن وجود داشت. در واقع موافقین اثرات جهانی شدن بر کیفیت محیطزیست اشاره می‌کنند جهانی شدن فناوریهای سبز را گسترش می‌دهد. بدین ترتیب که شرکت‌های بین‌المللی و پیشرفته غالباً از فناوریهای دوستدار محیطزیست بهره می‌گیرند و در صورت سرمایه‌گذاری و حضور در سایر کشورها، این فناوری‌ها را نیز با خود به همراه دارند و همین مطلب باعث میشود رقبای محلی برای بقاء در بازار، ارتقا بهره‌وری و پاسخگویی به تقاضاهای مشتریان به استفاده از تکنولوژی‌های پاک دست بزنند (Legrain, 2011). همچنین از آنجا که برای حفظ محیطزیست دولت‌ها مجبور به اعمال قوانین زیستمحیطی سختگیرانهتری هستند و این امر هزینه نهایی تولید و اجرای آنها را برای مردم افزایش می‌دهد، جهانی شدن از طریق کمک به افزایش رشد اقتصادی و بالابردن درآمد سرانه، می‌تواند این هزینه‌ها را پوشش دهد؛ زیرا با افزایش سطح درآمدی و رفاه در جامعه، افراد به سمت جامعه‌ای با محیطزیست پاک‌تر تمایل دارند چرا که در این شرایط، توان مالی برای پرداخت بهای رسیدن به چنین تقاضایی را هم خواهند داشت (Esty and Ivanova, 2003).
در یک جمع‌بندی می‌توان بیان داشت کشورهایی که به قیمت آلودگی هوا در حال رشد اقتصادی است، گردشگری می‌تواند تخریب محیطزیست را بدون کاهش سرعت اقتصادی به حداقل برساند یا در این مسیر حرکت نماید. در این روند نیز جهانی شدن می‌تواند به عنوان کاتالیزور عمل نماید (Mehmood et al., 2021a). علیرغم مطالعات موجود در مورد جهانی شدن، رشد اقتصادی و گردشگری و ارتباط آنها با محیطزیست، توجه کمی را به خود جلب کرده که این ارتباط می‌تواند قابل توجه باشد. از این رو، اثرات جهانی شدن، گردشگری و رشد اقتصادی (تولید ناخالص داخلی) بر آلودگی محیطزیست در کشورهای عضو اوپک بررسی میشود. درنظرگیری کشورهای اوپک به عنوان گروه مدنظر برای مطالعه به این دلیل است که این کشورها در حال توسعه، درصدد توسعه بخش گردشگری خود برای تقویت رشد اقتصادی هستند. بنابراین، توسعه بخش گردشگری با رشد اقتصادی در این کشورها همراه است. در کنار گردشگری، این گروه از کشورها، عوامل دیگری را برای افزایش رشد اقتصادی توسعه می‌دهند که یکی از آنها جهانی شدن است که نقش مهمی نیز در این سناریو دارند زیرا تبادلات تکنولوژیکی توسط گردشگری می‌تواند انجام شود و از سویی دیگر، جهانی شدن می‌تواند سبب پیشرفت تکنولوژیکی و توسعه بخش گردشگری در این کشورها شده و دستیابی به توسعه پایدار کمک نماید. بنابراین، توسعه بخش گردشگری و جهانی شدن ممکن است کیفیت محیطزیست را بهبود بخشد که برای به دست آوردن گردشگری پایدار، این کشورها باید سیاست‌های نوآورانه‌ای را تدوین و اجرا کنند.
[1] Low-carbon economy
مواد و روش تحقیق
در ادبیات مربوط به تخمين‌هاي پانل ديتا، محققین در نظر می گیرند که ضرایب شیب یکسان نباشد. به عبارتی با ناهمگنی مواجه باشیم. در تخمين‌هاي پانل ديتا ناهمگن با تعداد مقاطع و دوره زمانی زياد، روش‌هاي مختلفي براي تخمين و برآورد پيشنهاد مي‌شود. روش تخميني اثرات ثابت زماني که داده‌هاي سري زماني در هر گروه انباشته هستند و فقط عرض از مبدأ اجازه تغيير ميان گروه‌ها را دارد. اما چون ضرايب شيب يکسان نيستند، این روش نتايج ناسازگار و گمراه‌کننده‌اي ارائه می‌دهد.
مدل تحقیق حاضر از مقاله Chishti et al. (2020) می‌باشد که به صورت زیر است:
|
در معادله بالا 
لگاريتم طبيعي انتشار گاز دي‌اکسيدکربن سرانه به واحد تن، معرف آلودگي محیطزیست می‌باشد. 
لگاريتم طبيعي تولید ناخالص داخلی به قیمت ثابت سال 2010 به دلار، 
توان دوم لگاريتم طبيعي تولید ناخالص داخلی به قیمت ثابت سال 2010 به دلار، 
لگاريتم طبيعي مخارج گردشگری بین‌المللی به دلار و 
لگاریتم طبیعی شاخص جهانی شدن به عنوان متغیرهای توضیحی در مدل هستند. همچنين i نشانگر کشورها و t معرف دوره زماني است. داده‌هاي مورد استفاده به صورت سالانه برای برای 13 کشور عضو اوپک یعنی کشورهای آنگولا، الجزایر، ایران، امارات متحده عربی، لیبی، کویت، کنگو، گابون، نیجریه، عربستان سعودی، عراق، عمان و ونزوئلا و در بازه زمانی سال‌هاي 83-1995 مي‌باشد. داده‌های مورد استفاده به غیر از شاخص جهانی شدن، از سایت بانک جهانی (WDI) و شاخص جهانی شدن از وب‌سایت 1KOF به دست آمده‌اند.
جدول رفرنس متغیرها
رفرنس | متغیر |
(2020) Chishti et al. | انتشار گاز دي‌اکسيدکربن |
(2020) Sharif et al. | تولید ناخالص داخلی |
(2020) Chishti et al. | مخارج گردشگری بین‌المللی |
(2020) Chishti et al. | شاخص جهانی شدن |
بحث و یافته‌های تحقیق
در مرحله نخست و به منظور اجتناب از رگرسیون کاذب، آزمون ریشه واحد انجام می‌گیرد. به این منظور از آزمون Levin, Lin & Chu (LLC) و Im, Pesaran & Shin (IPS) استفاده شده که نتایج این آزمون در جدول (1) گزارش شده‌اند. نتایج آزمون ریشه واحد LLC حاکی از آن است که متغیرهای LnCO2، LnGDP و LnGLO در سطح معناداری 1 درصد مانا بوده و متغیر LnTOUR با یکبار تفاضل‌گیری و در سطح معناداری 1 درصد مانا می‌باشد. نتایج آزمون ریشه واحد IPS نیز نشانگر آن است که متغیرهای LnCO2، LnGDP، LnTOUR و LnGLO با یکبار تفاضل‌گیری و در سطح معناداری 1 درصد مانا می‌باشد. با توجه به نتایج آزمون‌های ریشه واحد و اینکه متغيرها از درجات مختلف مانا هستند، روش برآوردی Pesaran et al. (1999)، می‌تواند روش مناسبي براي تخمين مدل باشد.
جدول 1- نتایج آزمون‌های ریشه واحد پانلی
متغيرها | آزمون‌هاي ريشه واحد پانلي | ||||
LLC | IPS | ||||
| در سطح | با يک بار تفاضل‌گيري | در سطح | با يک بار تفاضل‌گيري | |
LnCO2 | 1224/2-*** | 4499/10-** | 8607/1- | 6730/5-*** | |
LnGDP | 4229/2-*** | 0194/5-*** | 4979/1- | 6793/3-*** | |
LnTOUR | 4716/0- | 0117/7-*** | 0010/1- | 7211/4-*** | |
LnGLO | 6329/4-*** | 8852/5-*** | 7410/1- | 0983/4-*** | |
***، ** و * به ترتيب معناداري در سطح 1%، 5% و 10% را نشان مي‌دهند. | |||||
منبع: یافته‌های تحقیق، خروجی نرم‌افزار استاتا 14.
نتايج حاصل از برآورد مدل در جداول (2) گزارش شده است. براي انتخاب مدل مناسب از آزمونHausman استفاده مي‌شود. فرضيه صفر اين آزمون آن است که هيچ تفاوتي بين ضرايب تخميني روش‌های PMG و MG وجود ندارد. آزمون هاسمن، مدل کارا را در مقابل مدل ناکارا و اطمينان از اينکه مدل کارا ضرايب سازگاري را به دست مي‌دهد، آزمون میکند. با توجه به نتايج به دست آمده برای آماره‌هاي آزمون هاسمن، روش PMG براي برآورد مدل انتخاب مي‌شود و نشان مي‌دهد ضرايب در کوتاه‌مدت ناهمگن و در بلندمدت همگن هستند. بر اين اساس، نتايج برآوردي از مدل PMG تفسير مي‌شود.
جدول 2- نتایج حاصل از تخمين مدل برای کشورهاي اوپک در بازه زمانی 2018-1995
متغيرها | کوتاه‌مدت | |
PMG | MG | |
تصحيح خطا | ***337/0- | ***715/0- |
(088/0) | (073/0) | |
∆LnGDP | 477/6- | 805/3 |
(217/15) | (513/17) | |
∆LnGDP2 | 257/0 | 266/0- |
(873/0) | (960/0) | |
∆LnTOUR | 073/0- | 023/0- |
(046/0) | (060/0) | |
∆LnGLO | 236/0 | 507/0- |
(439/0) | (565/0) | |
Constant | ***136/8- | 553/112 |
(151/2) | (304/115) | |
Hausman test | Critical Value =30/31 | |
متغيرها | بلندمدت | |
PMG | MG | |
LnGDP | ***688/4 | 248/38 |
(705/0) | (260/43) | |
LnGDP2 | ***190/0- | 149/2- |
(037/0) | (260/2) | |
LnTOUR | *062/0 | 100/0- |
(032/0) | (065/0) | |
LnGLO | *589/0- | 320/1 |
(324/0) | (472/0) | |
تعداد مشاهدات | 299 | 299 |
منبع: يافته‌هاي تحقيق.
اعداد داخل پرانتز انحراف معيار مي‌باشند. علامات ***، ** و * معناداري را در سطوح معناداري 1%، 5% 10% را بيان مي‌کنند.
نتايج تخمين مدل در جدول (2) و علامات به دست آمده برای لگاریتم تولید ناخالص داخلی و توان دوم آن، بیانگر وجود منحني زيست‌محيطي کوزنتس است. ضريب لگاریتم توليد ناخالص داخلي داراي علامت مثبت و معنادار در سطح 1 درصد و علامت توان دوم لگاریتم توليد ناخالص داخلي منفی و معنادار در سطح 1 درصد است. علامات این متغیرها حاکی از تأیید برقراری منحني زيست‌محيطي کوزنتس به شکل U معکوس می‌باشد. بدین معنی که در ابتدای مراحل توسعه با افزایش میزان رشد اقتصادی بر آلودگی محیطزیست افزوده شده و در مراحل بعدی و بعد از عبور از نقطه عطف با افزایش رشد اقتصادی و بنا به ترجیحات مردم برای داشتن محیطزیست پاک و سالم، از میزان آلودگی‌ها و انتشار گاز دی‌اکسیدکربن کاسته میشود. تأييد برقراري فرضيه زيست‌محيطي کورزنتس به صورت U معکوس، با نتايج مطالعاتی نظیر Khoshakhlagh et al. (2011)، Fotros et al. (2012)، Shahbazi et al. (2015)، Hatami & Asadi (2016)، Haghighat et al. (2017)، Hekmati Farid et al. (2017)، Grossman and Krueger (1991)، James (2007)، Halicioglu (2008)، Jalil & Mehmood(2009)، Akbostancı et al. (2009)، Park and Lee (2011)، Al Mamun et al. (2014)، Solain (2014)، Sohag et al. (2014)، Shahbaz et al. (2015)، Zhang and Gao (2016)، Zaman et al. (2016)، Shahbaz et al. (2018)، Pata (2018)، Saint Akadiri et al. (2019)، Sharif et al. (2020) و Mehmood et al. (2021a) مطابقت دارد.
نتایج حاصل از برآورد مدل نشان می‌دهد ضریب متغیر مخارج گردشگری مثبت به دست آمده که به معنی آن است فعالیت‌های گردشگری علاوه بر همه اثرات مثبتی که بر اقتصاد دارد، باعت تشدید تخریب محیطزیست شده است. این نتیجه با نتایج مطالعاتی نظیر Hatami & Asadi (2016)، Hekmati Farid et al. (2017)،Meléndez (2010)، Kaltenborn et al. (2011)، Solain (2014)، Katircioglu (2014)، Katircioglu et al. (2014)، Zhang and Gao (2016)، Zaman et al. (2016)، Paramati et al. (2017)، Saint Akadiri et al. (2019) و Koçak et al. (2020) همسو می‌باشد.
همچنین نتایج برآورد مدل گویای آن است که اثر جهانی شدن بر آلودگی محیطزیست منفی است بدین معنی است که آثار خارجی جهانی شدن سبب کاهش انتشار گاز دی‌اکسیدکربن شده است. از آنجا که به واسطه جهانی شدن استانداردهای بین‌المللی زیستمحیطی ارتقا یافته و عضویت کشورها ئر برخی از سازمان‌ها و پیمان‌ها آنها را ملزم به رعایت این استانداردها میکند، همین امر به ارتقای کیفیت محیطزیست کمک میکند. از سوی دیگر به واسطه جهانی شدن و افزایش دسترسی‌ها به تکنولوژی‌های روز دنیا با فناوریهای کم‌کربن، کشورهای بیشتری به این تکنولوژی‌های دسترسی دارند و امکان بهره‌گیری از آنها در فرآیند تولید وجود دارد که می‌تواند به کیفیت محیطزیست کمک نماید. نتیجه این اقدامات و اثرات در برآورد با ضریب منفی نمایان شده است که با نتیجه مطالعاتی همچون Dargahi & Bahrami Ghilami (2011)، Rasekhi et al. (2016)، Halicioglu (2008)، Shahbaz et al. (2019) و Saint Akadiri et al. (2019) همخوانی دارد.
در مدل کوتاه‌مدت PMG، ضريب تصحيح خطا منفي، کوچک‌تر از يک و در سطح 1 درصد معنادار است که نشانگر آن است يک رابطه علي از سمت متغيرهاي توضيحي به سمت متغير وابسته وجود دارد. ضريب تصحيح خطا برابر با 337/0- بوده که حاکی از آن است که در هر دوره 7/33 درصد از عدم‌تعادل‌ها در هر دوره نسبت به رابطه بلندمدت تعديل و اصلاح مي‌شوند.
نتیجهگیری و ارائه پیشنهادها
امروزه آلودگی زیستمحیطی جز مسائلی است که بسیاری از شئونات زندگی مردم و سیاستگذاریهای دولت‌ها را تحت تأثیر خود قرار داده است. دولت‌ها در برنامه‌ریزی‌ها و سیاستگذاریهای خود باید اهداف زیستمحیطی را نیز مدنظر قرار دهند و در راستای حفظ آن گام بردارند. حتی سیاست‌ها و برنامه‌های دولت در جهت دستیابی به رشد و توسعه اقتصادی اقتصادی نیز تحت تأثیر این مقوله می‌باشد. با اینکه گردشگری به سبب دارا بودن مزیت‌های فراوان از جمله اشتغال‌زایی، درآمدزایی، کمک به بهبود زندگی مردم و افزایش سطح رفاه زندگی آنان و کاهش فقر می‌تواند به عنوان موتور اقتصادی هر كشوری قلمداد شود و با فراهم‌سازی زمینه‌های لازم برای تعاملات اجتماعي و فرهنگي بین كشورهای جهان، زمینه بهبود روابط بین‌المللی بین کشورها و صلح جهانی بنیان¬گذاری می¬کند، اما گردشگری در ابعاد مختلف همچون بعد اجتماعي ـ اقتصادی و زیست‌محیطي می‌تواند اثرگذار باشد. بدین سبب در جوامع مختلف، با اینکه این بخش مورد توجه سیاستگذاران و برنامه‌ریزان کشورهای جهان بوده و درصدد جذب گردشگر و انتفاع از مزایای آن هستند تا بتواند به رشد و توسعه اقتصادی کمک نماید اما در صورت عدم توجه به استانداردهای زیستمحیطی ممکن است آلودگی محیطزیست و تخریب آن را نیز به همراه داشته باشد. از سویی دیگر، کشورهای جهان اغلب از سیاست جهانی شدن برای بهره‌گیری بهتر از جریان سرمایه و تجارت جهانی استفاده می‌کنند. کشورهای جهان برای برخورداری از تکنولوژی‌های به روز، سعی دارند همگام با سایر کشورها به پیش روند و در این راستا پروتکل‌های مصوب توسط سازمان‌های مختلف را نیز پذیرا هستند. در این میان علاوه بر امکان بهره‌گیری از تکنولوژی‌های به روز و کم کربن که دوستدار محیطزیست می‌باشند، برای برخورداری از جریان سرمایه، کارخانجات و تولیدات محصولاتی که سبب تخریب محیطزیست نیز میشود از کشورهای توسعه یافته به کشورهای در حال توسعه جابجا میشود. از این رو صنعت گردشگری و سیاست جهانی شدن بمانند شمشیر دو لبه می‌مانند؛ در صورت سیاستگذاری صحیح در زمینه گردشگری و استفاده از سیاست‌های جهانی شدن، امکان رشد اقتصادی به همراه حفظ محیطزیست وجود دارد در حالیکه سیاستگذاری تک بعدی در هر کدام از این زمینه¬ها منجر به تخریب محیطزیست خواهد شد.
در کنار دو مقوله مطرح در حوزه اثرگذار بر محیطزیست، منحنی زیستمحیطی کوزنتس نیز به عنوان مفهوم اثرگذاری رشد و توسعه اقتصادی بر محیطزیست مورد توجه قرار می¬گیرد. مطالعات متعددی نشان داده‌اند لزوماً افزوده شدن سطح تولید به آلودگی بیشتر منجر نمی‌شود بلکه همراه با افزایش تولید و رشد اقتصادی، تقاضا برای بهبود کیفیت محیطزیست نیز افزایش می‌یابد و به جهت دسترسی بیشتر به منابع برای سرمایه‌گذاری در محیطزیست، انتظار می‌رود با افزایش سطح توسعه اقتصادی از میزان تخریب محیطزیست کاسته شود و منحنی زیستمحیطی کوزنتس شبیه به U معکوس باشد. به عبارتی تا حد آستانه‌ای با افزایش تولید آلودگی افزایش و کیفیت محیطزیست کاهش یابد و بعد از حد آستانه، افزایش رشد اقتصادی و درآمد بهبود کیفیت محیطزیست را به همراه دارد.
در این میان، کشورهای خاورمیانه و عضو اوپک، به منظور رشد و توسعه اقتصادی، سیاست‌هایی در راستای توسعه گردشگری و جهانی شدن را اتخاذ می‌کنند. این کشورها به دلیل برخورداری از منابع غنی و گسترده مخازن بزرگ نفتی، مصرف بیشتر انرژی‌های تجدیدناپذیر و سوخت‌های فسیلی را پیش گرفتند که سبب انتشار گاز دی‌اکسیدکربن و تخریب محیطزیست شده است. اما در پیش‌گیری سیاست جهانی شدن و عضویت در سازمان‌های بین‌المللی سبب وجود فشارهای بین‌المللی بر کاهش میزان استفاده از این انرژی‌ها جهت کاهش میزان انتشار گازهای آلاینده هوا شده است. در این راستا، در این مطالعه به بررسی نقش گردشگری، جهانی شدن و رشد اقتصادی بر تخریب محیطزیست پرداخته شده است. برای این منظور از داده‌های 13 کشور عضو اوپک در بازه زمانی 1995 تا 2018 استفاده شده است.
به منظور تخمین و برآورد مدل، از روش‌های PMGوMG استفاده شد و روش منتخب بر طبق آماره آزمون هاسمن روش PMG بود. نتایج حاصل از برآورد مدل به روشPMG، نشان داد وجود فرضیه زیستمحیطی کوزنتس به صورت منحنی U شکل معکوس در گروه کشورهای عضو اوپک مورد مطالعه و بازه زمانی 2018-1995 تأیید شد. علاوه بر این نتیجه، مخارج گردشگری در الگوی برآوردی دارای ضریب مثبت معنادار در سطح 1 درصد بوده و ضریب به دست آمده برای مخارج گردشگری حدود 062/0 بود به این مفهوم که به ازای یک درصد افزایش در مخارج گردشگری، 062/0 درصد بر میزان انتشار گاز دی اکسیدکربن افزوده میشود و افزایش سطح مخارج گردشگری منجر به تخریب محیطزیست میشود. همچنین ضریب به دست آمده برای جهانی شدن 589/0- و در سطح 1 درصد معنادار است. منفی بودن ضریب نشان می‌دهد با ارتقا سطح جهانی شدن از میزان انتشار گاز دی اکسیدکربن به عنوان آلاینده هوا کاسته میشود. در مدل کوتاه‌مدت و تصحيح خطا نیز ضريب تصحيح خطا در سطح 1 درصد، معنادار، منفي و کوچک‌تر از يک به دست آمد و نشانگر آن است يک رابطه علي از سمت متغيرهاي توضيحي به سمت متغير وابسته وجود دارد. ضريب تصحيح خطا برابر با 337/0- است و نشان می‌دهد در هر دوره 7/33 درصد از عدم‌تعادل‌ها نسبت به رابطه بلندمدت تعديل مي‌شوند.
با توجه به نتایج به دست آمده از تحقیق، پیشنهاداتی می‌تواند ارائه گردد. با توجه به دسترسی بیشتر کشورهای اوپک به سوخت‌های فسیلی و انرژی‌های تجدیدناپذیر و بهره‌گیری از آنها در بخش گردشگری که منجر به آلودگی زیستمحیطی و انتشار گاز دی‌اکسیدکربن میشود، پیشنهاد می شود استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر همچون انرژی‌های خورشیدی و بادی برای بهبود کیفیت هوا و محیطزیست مدنظر سیاستگذاران قرار گیرد. همچنین کشورهای عضو اوپک اغلب با استفاده از سوخت‌های فسیلی سعی در تحقق برنامه‌های رشد اقتصادی خود و تسریع آنها دارند، این کشورها برای پاکسازی محیطزیست بهتر است انرژی‌های تجدیدپذیر را به بخش‌های اقتصادی وارد نمایند. بعلاوه، در راستای حفظ محیطزیست، پیشنهاد میشود سیاستگذاران و برنامه‌ریزان در کشورهای عضو اوپک بیش از پیش به وضع مقررات سختگیرانه زیستمحیطی توجه داشته باشند و با توجه به نقش سیاست‌های جهانی شدن در این گروه از کشورها در حفظ محیطزیست، پیشنهاد میشود سیاستگذاران و برنامه‌ریزان به استانداردهای صنایع و کالاهای ورودی و همچنین کالاهای تولیدی برای رقابت در عرصه بین‌المللی توجه داشته باشند تا در راستای پروتکل‌های زیستمحیطی گام برداشته شود.
سپاسگذاری
از تمام عزیزانی که در نگارش این مقاله یاریگر بودند، کمال تشکر و قدردانی بعمل میآید.
[1] https://kof.ethz.ch/en/forecasts-and-indicators/indicators/kof-globalisation-index.html
References
Akbarpour Saraskanroud, Mohammad; Rahimi, Mohsen; Mohammadi, Fazel. (1390). Assessing the effects of tourism expansion on the dimensions of sustainable development (case study: Hashtroud city), Regional Planning Quarterly, 1(3). 93-104. [In Persian]
Amelung, B., & Eijgelaar, E. (2021). The holiday carbon footprint in tourism education: Learning from practice and experience. Investigaciones Geográficas, (75), 87-97. https://doi.org/10.14198/INGEO2020.AE.
Akbostancı, E., Türüt-Aşık, S., Tunç, G. İ. (2009). The relationship between income and environment in Turkey: Is there an environmental Kuznets curve?. Energy Policy, 37(3), 861-867.
Al Mamun, M., Sohag, K., Mia, M. A. H., Uddin, G. S., Ozturk, I. (2014). Regional differences in the dynamic linkage between CO2 emissions, sectoral output and economic growth. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 38, 1-11.
Amirteymouri, S., & Khalilian, S. (2009). Investigating Economic Growth and CO2 Emissions in OPEC Countries: The Environmental Kuznets Curve Approach. Environmental Sciences, 7(1), 161-172. [In Persian]
Antweiler, W., Copeland, B. R., & Taylor, M. S. (2001). Is free trade good for the environment?. American Economic Review, 91(4), 877-908.
Balsalobre-Lorente, D., Shahbaz, M., Roubaud, D., & Farhani, S. (2018). How economic growth, renewable electricity and natural resources contribute to CO2 emissions?. Energy Policy, 113, 356–367.
Balsalobre-Lorente, D., Driha, O. M., Shahbaz, M., Sinha, A. (2020). The effects of tourismand globalization over environmental degradation in developed countries. Environmental Science and Pollution Research, 27(7), 7130–7144.
Begum, R. A., Sohag, K., Abdullah, S. M. S., Jaafar, M. (2015). CO2 emissions, energy consumption, economic and population growth in Malaysia. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 41, 594-601.
Başarir, Ç., & Çakir, Y. N. (2015). Causal interactions between CO2 emissions, financial development, energy and tourism. Asian Economic and Financial Review, 5(11), 1227-1238.
Bhagwati, J. (2004). In Defense of Globalization. Translated by Karbasian, M., Elmi & Farhangi Publishing Co., Tehran.
Bölük, G., & Mert, M. (2014). Fossil & renewable energy consumption, GHGs (greenhouse gases) and economic growth: Evidence from a panel of EU (European Union) countries. Energy, 74, 439-446.
Cavlovic, T. A., Baker, K. H., Berrens, R. P., & Gawande, K. (2000). A meta-analysis of environmental Kuznets curve studies. Agricultural and Resource Economics Review, 29(1), 32-42.
Chawla, M. (2021). Carbon dioxide: Risk assessment, environmental, and health hazard. Hazardous Gases. Risk Assessment on the Environment and Human Health. 2021, Pages 65-81.
Cheung, C., & Law, R. (2001). The impact of air quality on tourism: The case of Hong Kong. Pacific tourism review, 5(1-2), 69-74.
Chishti, M. Z., Ullah, S., Ozturk, I., & Usman, A. (2020). Examining the asymmetric effects of globalization and tourism on pollution emissions in South Asia. Environmental Science & Pollution Research, 27(22).
Dargahi, H., & Bahrami Gholami, M. (2011). The GHGs Emissions Determinants in Selected OECD and OPEC Countries and the Policy Implications for Iran: (Panel Data Approach). Iranian Energy Economics, 1(1), 73-99. [In Persian]
Eftekhari, A., & Tehranian, M. (2002). Globalization: Challenges and Insecurities. Tehran, Research Institute for Strategic Studies. [In Persian]
Ekins, P., & Voituriez, T. (Eds.). (2012). Trade, globalization and sustainability impact assessment: A critical look at methods and outcomes. Earthscan.
Esty, D. C., & Ivanova, M. H. (2004). Globalization and environmental protection: a global governance perspective. Yale School of Forestry & Environmental Studies.
European Parliament. (2020). Aircraft and Ship Emissions: Facts and Figures (Infographic); European Environment Agency, EEA: Copenhagen, Denmark, 2020.
European Union Aviation Safety Agency (2020). EASA. European Aviation Environmental Report 2019; European Union Aviation Safety Agency: Cologne, Germany, 2020.
Fotros, M. H., Gaffari, H., & Shahbazi, A. (2012). Relationships between Co2 Emissions and Economic Growth: the Case of OPEC . Economic Growth and Development Research, 1(1), 59-77. [In Persian]
Gössling, S. (2013). National emissions from tourism: An overlooked policy challenge?. Energy Policy, 59, 433-442.
Goudie, A. S., & Viles, H. A. (2013). The earth transformed: an introduction to human impacts on the environment. John Wiley & Sons.
Grossman, G. M., & Kruger, A. G. (1991). Environmental impacts of a North American free trade agreement. Working Paper, No. 3914. Cambridge: National Bureau of Economic Research.
Halicioglu, F. (2008). An econometric study of CO2 emissions, energy consumption, income and foreign trade in Turkey. MPRA Paper, No. 11457, 33-148.
Haghighat, J., Shokri, T., Khodaverdizadeh, M., & Khodaverdizadeh, S. (2017). The Effect of Tourism Development and Economic Growth on CO2 Emissions in Kuznets Curve in Selected Islamic Countries (Non-linear Approach PSTR). Tourism Planning and Development, 5(19), 8-32. [In Persian]
Hatami, A., & Asadi, N. (2016). The effect of tourism on CO2 emissions in Iran. 11th International Energy Conference, 29 and 30 May, 2016, National Energy Committee of the Islamic Republic of Iran, Tehran. [In Persian]
Heidari, H., & Sadeghpour, A. (2014). The Impact of Economic Variables on Environmental Pollution with Emphasis on Financial Development Index: Application of Generalized Method of Moments. Journal of Enviromental Studies, 39(4), 29-44. [In Persian]
Heidari, P., & Ranjbar Fallah, M. R. (2012). Relationship between economic growth and pollution caused by greenhouse gases in major OPEC countries (Panel Data). Journal of Enviroment, 52, 1-15. [In Persian]
Hekmati Farid, S., Rezazadeh, A., & Fattahi, F. (2017). Investigating the effects of tourism on environmental pollution in Iran. The 1st International Conference on Economic Planning, Sustainable and Balanced Development of Regional: Approaches and Applications, University of Kurdistan, 3 and 4 May 2017. [In Persian]
Huwart, J. Y., & Verdier, L. (2013). What is the impact of globalisation on the environment. Economic Globalisation: Origins and Consequences, 108-125.
Imran, S., Alam, K., & Beaumont, N. (2014). Environmental orientations and environmental behaviour: Perceptions of protected area tourism stakeholders. Tourism management, 40, 290-299.
Jalili, A., Mahmud, S. F. (2009). Environment Kuznets curve for CO2 emissions: A cointegration analysis for China. Energy Policy, 37, 5167-5172.
Jalili, Z., Alavi Rad, A., & Sharifi, E. (2017). Simultaneous Consumption of Renewable and Nonrenewable Energy, in Environmental Kuznets Curve in Some Selected OPEC Countries: PMG Method. Iranian Energy Economics, 6(21), 63-92. [In Persian]
Jebli, M. B., Youssef, S. B., Ozturk, I. (2015). The role of renewable energy consumption and trade: Environmental Kuznets curve analysis for Sub-Saharan Africa countries. African Development Review, 27(3), 288–300.
James, K. G. (2007). Global inequality and global macroeconomics. Journal of Policy Modeling, 29(4), 587-607.
Kaltenborn, B. R. P., Nyahongo, J. W., & Kideghesho, J. R. (2011). The attitudes of tourists towards the environmental, social and managerial attributes of Serengeti National Park, Tanzania. Tropical Conservation Science, 4(2), 132-148.
Katircioglu, S. T. (2014). International tourism, energy consumption, and environmental pollution: The case of Turkey. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 36, 180-187.
Katircioglu, S. T., Feridun, M., & Kilinc, C. (2014). Estimating tourism-induced energy consumption and CO2 emissions: The case of Cyprus. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 29, 634-640.
Koçak, E., Ulucak, R., & Ulucak, Z. Ş. (2020). The impact of tourism developments on CO2 emissions: An advanced panel data estimation. Tourism Management Perspectives, 33, 100611.
Khoshakhlagh, R., Dalali Isfahani, R., & Yarmohammadian, N. (2011). Analyzing the Environmental Kuznets Curve Based on Household Decision Making Process about Environmental Quality. Journal of Economic Modeling Research,, 2(6), 85-104. [In Persian]
Lee, J. W., & Brahmasrene, T. (2013). Investigating the influence of tourism on economic growth and carbon emissions: Evidence from panel analysis of the European Union. Tourism management, 38, 69-76.
Legrain, P. (2011). Open world: The truth about globalization. Translated by: Dolatshahi, F. Ettelaat publication, Tehran.
Lenzen, M., Sun, Y.Y., Faturay, F., Ting, Y.P., Geschke, A., & Malik, A. (2018). The carbon footprint of global tourism. Nature Climate Change, 8(6), 522-532.
LeQuesne, C. (1996). Reforming world trade: The social and environmental priorities. Oxfam GB.
Liu, J., Feng, T., & Yang, X. (2011). The energy requirements and carbon dioxide emissions of tourism industry of Western China: A case of Chengdu city. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 15(6), 2887-2894.
Mehmood, U., & Tariq, S. (2020). Globalization and CO2 emissions nexus: evidence from the EKC hypothesis in South Asian countries. Environmental Science and Pollution Research, 27(29), 37044-37056.
Mehmood, U., Tariq, S., Ul-Haq, Z., & Meo, M. S. (2021). Does the modifying role of institutional quality remains homogeneous in GDP-CO2 emission nexus? New evidence from ARDL approach. Environmental Science and Pollution Research, 28(8), 10167-10174.
Meléndez, L. A. M. (2010). NAFTA, tourism, and environment in Mexico. International Environmental Agreements: Politics, Law and Economics, 10(2), 107-131.
Mohammadi, H., Karimian, T., & Rahmani, M. (2013). Tourism impact on greenhouse gas emission and measure to deal with it. Seintific-Research Quarterly of Geographical Data, 22(58), 127-145. [In Persian]
Navvabi Fard, M., & Arashpour, A. R. (2016). Impact of globalization on the Enviromental. Enviromental Law, 1(1), 19-27. [In Persian]
OECD. (2009). The Impact of Culture on Tourism. https://doi.org/10.1787/6b47b985-en
Ozturk, I., Acaravci, A. (2013). The long-run and causal analysis of energy, growth, openness and financial development on carbon emissions in Turkey. Energy Economics, 36, 262-267.
Pajooian, J., & Lashkaryzadeh, M. (2010). An Investigation of the Effective Factors on the Relationship between Economic Growth and Environmental Quality. Iranian Journal of Economic Research, 14(42), 169-188. [In Persian]
Paramati, S. R., Shahbaz, M., & Alam, M. S. (2017). Does tourism degrade environmental quality? A comparative study of Eastern and Western European Union. Transportation Research Part D: Transport and Environment, 50, 1-13.
Park, S., Lee, Y. (2011). Regional model of EKC for air pollution: Evidence from the Republic of Korea. Energy Policy, 39(10), 5840-5849.
Pata, U. K. (2018). The effect of urbanization and industrialization on carbon emissions in Turkey: evidence from ARDL bounds testing procedure. Environmental Science and Pollution Research, 25(8), 7740-7747.
Pesaran, M. H., Shin, Y., Smith. R. P. (1997). Estimating long-run relationships in dynamic heterogeneous panels. DAE Working Papers Amalgamated Series 9721.
Pesaran, M. H., Shin, Y., Smith. R. P. (1999). Pooled mean group estimation of dynamic heterogeneous panels. Journal of the American Statistical Association, 94, 621-634.
Rasekhi, S., Karimi, S., & Mohammadi, S. (2016). Environmental Impacts of Tourism A Case Study of Selected Developing and Developed Countrie. Tourism Planning and Development, 5(16), 71-94. [In Persian]
Robaina-Alves, M., Moutinho, V., & Costa, R. (2016). Change in energy-related CO2 (carbon dioxide) emissions in Portuguese tourism: a decomposition analysis from 2000 to 2008. Journal of Cleaner Production, 111, 520-528.
Sadeghpour, A. (2013). The Impact of Economic Variables on Environmental Pollution. M.A. Thesis, Economic and Management Faculty, University of Urmia. [In Persian]
Saint Akadiri, S., Alola, A. A., & Akadiri, A. C. (2019). The role of globalization, real income, tourism in environmental sustainability target. Evidence from Turkey. Science of the total environment, 687, 423-432.
Scott, D., Peeters, P., & Gössling, S. (2010). Can tourism deliver its “aspirational” greenhouse gas emission reduction targets?. Journal of Sustainable Tourism, 18(3), 393-408.
Shahbaz, M., Mahalik, M. K., Shah, S. H., & Sato, J. R. (2016). Time-varying analysis of CO2 emissions, energy consumption, and economic growth nexus: Statistical experience in next 11 countries. Energy Policy, 98, 33-48.
Shahbaz, M., Mahalik, M. K., Shahzad, S. J. H., & Hammoudeh, S. (2019). Testing the globalization-driven carbon emissions hypothesis: international evidence. International Economics, 158, 25-38.
Shahbaz, M., Mallick, H., Mahalik, M. K., & Loganathan, N. (2015). Does globalization impede environmental quality in India?. Ecological Indicators, 52, 379-393.
Shahbaz, M., Shahzad, S. J. H., & Mahalik, M. K. (2018). Is globalization detrimental to CO2 emissions in Japan? New threshold analysis. Environmental Modeling & Assessment, 23(5), 557-568.
Shahbazi, K., Hamidi Razi, D., & Feshari, M. (2015). Investigating the factors affecting air pollution emission in Caspian Sea countries: Panel Spatial Durbin Model. Journal of Enviromental Studies, 41(1), 107-127. [In Persian]
Shajari, H., Ostadi, H., & Kavosi. N. (2013). Analysis effect trade and finance openness on the government size in selection of OIC members. Development economy and Planing, 2(1), 67-83. [In Persian]
Sharif, A., Godil, D. I., Xu, B., Sinha, A., Khan, S. A. R., & Jermsittiparsert, K. (2020). Revisiting the role of tourism and globalization in environmental degradation in China: Fresh insights from the Quantile ARDL approach. Journal of Cleaner Production, 272, 122906.
Sohag, K., Begum, R. A., Abdullah, S. M. S. (2014). Dynamic impact of household consumption on its CO2 emissions in Malaysia. Environment, Development and Sustainability, 1-13.
Solarin, S. A. (2014). Tourist arrivals and macroeconomic determinants of CO2 emissions in Malaysia. Anatolia, 25(2), 228-241.
Soytaş U., Sari, R., Bradley, T. E. (2007). Energy consumption, income, and carbon emissions in the United States. Ecological Economics, 62(1), 482-489.
Surugiu, C., Surugiu, M. R., Breda, Z., & Dinca, A. I. (2012). An input-output approach of CO2 emissions in tourism sector in post-communist Romania. Procedia Economics and Finance, 3, 987 – 992.
Tariq, S., UL-Haq, Z., Imran, A., Mehmood, U., Aslam, M. U., Mahmood, K. (2017). CO2 emissions from Pakistan and India and their relationship with economic variables. Appl Ecol Environ Res, 15(4), 1301-1312.
Tavakolnia, M. R., & Akbarian, M. A. (2011). Globalization, Opportunity or Threat for Environment. Journal Strategic Studies of Public Policy, 2(5), 97-120. [In Persian]
United Nations World Tourism Organization (UNWTO). (2018). UNWTO-WTCF city tourism performance research: Beijing case study. Working Paper.
WTTC, World Travel and Tourism Council. (2005). Progress and priorities 2005–06. World Travel and Tourism Council.
Zaman, K., Shahbaz, M., Loganathan, N., & Raza, S. A. (2016). Tourism development, energy consumption and Environmental Kuznets Curve: Trivariate analysis in the panel of developed and developing countries. Tourism Management, 54, 275-283.
Zhang, L., & Gao, J. (2016). Exploring the effects of international tourism on China's economic growth, energy consumption and environmental pollution: Evidence from a regional panel analysis. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 53, 225-234.
