بررسی نقش و عملکرد شهرها درنظام طبقات شهری استان مازندران با استفاده از منطق فازی

الموضوعات : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

سید عسگر میرفتح الهی ¹ , منصور بدری فر ² , حسین شکویی ³ , سید رحیم مشیری ⁴

1 - دانش‌آموخته مقطع دکترای تخصصی رشته جغرافیا ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات ، تهران، ایران
2 - گروه جعرافیا-دانشکده ادبیات.علوم انسانی و اجتماعی.دانشگاه آزاد اسلامی.واحد علوم و تحقیقات.تهران.ایران
3 - استاد گروه جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران
4 - استاد گروه جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران

تاريخ الإرسال : 30 السبت , جمادى الأولى, 1441 تاريخ التأكيد : 21 الأحد , ربيع الثاني, 1442 تاريخ الإصدار : 13 الجمعة , ذو الحجة, 1442

الکلمات المفتاحية: منطق فازی, واژه‌های کلیدی: نظام شهری, ظبقات جمعیتی, متروپل ناحیه ای, عملکرد.شهری,

ملخص المقالة :

در تحلیل مناسبات، روابط و عملکرد فی مابین شهرها توجه به ویژگیهای جغرافیایی، جمعیتی، اقتصادی وارتباطی از اهمیت ویزه ای برخوردار می باشد. شکل گیری سکونتگاهها و نظام شبکه شهری مازندران به تبعیت از ناهمواریها و جهت قرارگیری (رشته کوه البرز)، منابع آب (رودخانه های دایمی، فصلی، چشمه ها) و شبکه ارتباطی در جلگه و ارتفاعات می باشد. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی- تحلیلی بوده وشیوه گردآوری داده ها اسنادی و میدانی و نیز در تحلیل داده ها (شدت عملکرد و نقش شهرها) از منطق فازی استفاده شده است. ضمن آنکه ترسیم نقشه های عملکردی شهرهای استان در محیط Arc GIS صورت پذیرفته است. نتایج حاصله از مجموع شاخصهای جمعیت، مسافت(کیلومتر،زمان)، مرکزیت درمنطق فازی گویای آن است که توزیع طبقات جمعیتی شهرهای استان به تبعیت از روند کنونی نظام طبقات شهری در سطح ملی می باشد.(کانون شهر)های استان گرچه از برتری عددی برخوردار می باشند لیکن سهم ناچیزی در جمعیت شهری استان دارند. وجود رابطه معکوس و متقارن بین تعداد شهرها و جمعیت شهری با حرکت از طبقه پایین (کانون شهر، روستا-شهر) به (مراکزخرده ناحیه ای، متروپل ناحیه ای) همچون: ساری بابل، آمل، قائمشهرو بالعکس در نظام شهری استان محسوس می باشد با توجه به مجموع شاخصهای جدول نظام طبقات شهری استان، صعود پلکانی (کانون شهر، روستا-شهرها) ازعملکرد ضعیف به عملکرد متوسط و خوب در(شهرکوچک،متوسط) و از عملکرد خوب به (مراکزخرده ناحیه ای، متروپل ناحیه ای) با عملکرد برجسته مشهود می باشد.بر این اساس (متروپل ناحیه ای) ساری و بابل دارای عملکرد برجسته و (مراکزخرده ناحیه ای) آمل و قائمشهراز عملکرد خوبی برخوردار می باشند. حدود 41 درصد از مجموع 58 شهر استان که شامل(کانونهای شهری) و(روستا-شهر) می باشند دارای عملکرد ضعیف بوده اند که بیشترین سهم را شهرهای واقع در بخش غربی و ارتفاعات استان به خود اختصاص داده اند.

المصادر:

1. Barzagar, S., Sheykhazami, A., Yazarloo, A. (2018). Analysis and study of hierarchical urban patterns in Mazandaran province’s urban system. Regional Planning Quarterly, 8(30), 77-88.


2. Cheng, J., L. Bertolini, F. le Clerqe, & L. Kapoen.(2013). Underestanding urban networks: Compairing a node; A density- and accessibility-based view. Cities, 31, 165-176.


3. Dadashpour, H., & Mirvakil, H. (2016). Analysis and study of urban network of Tehran;s metropolitan using three perspectives based on knot, density and availability. Urban Regional Studies and Research, 8(28), 47-70.


4. Etemad, G. (1994). Changes in Iran’s urban network in the last decade. Proceedings of the 8^th Congress of Iranian Geographists, Volume 2. Isfahan: Isfahan University Press.


5. Hesamian, F., Etemad, G., & Haeri, M. (1998). Urbanization in Iran. Tehran: Agah.


6. Iranian Statistical Center (2016). General population and housing census of Mazandaran


7. Izadi Kharameh, H. (2001). Conversion of villages into cities and its effect on rural development; Case study of Fars province. Unpublished Ph.D. dissertation in geography and rural planning, Tarbiat Modarres University, Tehran, Iran.                                                                                                                                                                           


8. Kanani, M., Divsalar, A., Zarrabi, A. (2012). Spatial analysis of urban settlements according to environmental potentials (xase study of Mazandaran province). The Journal of Spatial Planning, 16(2), 77-100.


9. Lotfi, S., Ahmadi, F., Gholamhosseini, R. (2012). Analysis of urban network and spatial distribution of population in Mazandaran province’s urban centers. Geographical Planning of Space Quarterly, 2(4), 1-18.


10. Iranian Statistical Center, 2016


11. Mahmoodi, M., Shahivandi, A., Moradi Chadgani, D., & Rastghalam, N. (2018). Evaluation of competitiveness effects on urban network development with the help of social network analysis method (case study of Isfahan). Economy and Urban Management Quarterly, 7(1), 1-22.


12. Moshfeqi, V., Alizadeh, H., Jafari, Y. (2019). Morphological analysis of urban network with a balancing approach to the space (case study of Hormozgan province’s urban network). Town and Country Planning, 11(2), 311-336.


13. Mostofiolmamaleki, R. (2001). Cities and urbanization in Iran’s geographical realm. Tehran: Islamic Azad University press.


14. Mazandaran Governance, 2016


15. Mohammadi, H., Moshfeqi, V., Ahmadpour, N., & Yousefian, S. (2017). Deternining the hierarchy of functional relationship of urban network: Case study of Fars province. Urban Studies, 6(25), 91-100.


16. Qadiri, M., & Shakeri, F. (2015). Comparative analysis of population distribution in the urban system of the country’s 10 districts. Geography and development, 13(40), 43-58 Instruction Development, 31(3), 7-11.


17. Shokoee, H. (2014). New perspectives in urban geography. Tehran: SAMT.


18. Sheykhazami, A. (2014). The role of urban network in regional development; Case study of Mazandaran province. Urban Planning Studies Quarterly, 2(8), 35-61.


19. Taheri, G., Rezaee, M., & Amanpour, S. (2019). Analysis of Khouzestan’s urban network during 1956-2016. Geography (Regianl Planning), 9(2), 375-390.


20. Rezvani, A. (2013). Geography and tourism industry. Tehran: Payam-e Noor Press.


21. Scheel, E. A. (2015). Sustainable transformation of the cities: Urban design pragmatics to achieve a sustainable city. Eindhoven: Technische Universiteit.


22. Shahosseini, P. (2017). Geographical analysis of Iranian cities network. Geography