گروه بندی بافت های فرسوده شهری در استان خراسان رضوی (با تأکید بر روش تحلیل خوشه ای سلسله مراتبی)

الموضوعات : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

علیرضا پویا ¹ , میلاد حکیم زاده ²

1 - استادیار گروه مدیریت، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
2 - دانشجوی دکتری مدیریت، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

تاريخ الإرسال : 20 الأحد , جمادى الثانية, 1435 تاريخ التأكيد : 26 السبت , شعبان, 1436 تاريخ الإصدار : 04 الجمعة , شعبان, 1436

الکلمات المفتاحية: بافت فرسوده, خراسان رضوی, تحلیل خوشه ای, توسعه یافتگی شهری,

ملخص المقالة :

    سیستم پویای شهرها مدام در حال تغییر و تحول است. در این میان مشکلاتی مانند تغییرات فرهنگی و اجتماعی، فقر، آلودگی­های بهداشتی- زیست محیطی و ناپایداری­های کالبدی، برخی نقاط شهر را دگرگون ساخته و رنگ و بویی متفاوت از گذشته که نشانه­هایی از عدم توسعه پایدار شهری است، بر آنها می­نشاند. کیفیت توسعه و زیرساخت­های آن در اثر برنامه­ریزی­های نامطلوب گذشته مسائل عمده­ای را در روند توسعه شهرهای استان خراسان رضوی ایجاد کرده است. از این­رو نخستین گام در برنامه­ریزی مناسب توسعه پایدار بافت­های فرسوده، شناخت و سطح­بندی نواحی یاد شده در سطح استان خراسان رضوی می­باشد. روش کار این پژوهش، ترکیبی از روش­های توصیفی- تحلیلی است.20 ناحیه فرسوده منتخب استان در پانزده شهرستان و پنج ناحیه در شهر مشهد با ارسال پرسشنامه 42 سنجه­ای در چهار بخش اقتصادی، فرهنگی- اجتماعی، فنی- کالبدی و بهداشتی- زیست محیطی با تکنیک تحلیل خوشه­ای سلسله­مراتبی و به کمک نرم­افزار 16spss در چهار خوشه، گروه­بندی گردید. یافته­ها نشان دهنده تفاوت­ها و نابرابری­هایی در سطح توسعه یافتگی بافت­های فرسوده خراسان رضوی می­باشد. لذا این تفاوت­ها لزوم تهیه و اجرای برنامه­ها و طرح­های هدفمند را برای توسعه یکپارچه و متوازن شهرها مانند تخصیص متوازن بودجه به شهرها، تدوین برنامه­های نوسازی و بهسازی در بافت­های فرسوده کمتر توسعه یافته در راستای بهبود زیرساخت­های کالبدی- نهادی و زیست محیطی و تدوین برنامه های مناسب فرهنگی و اجتماعی ایجاب می­کند.

المصادر:

1. ابراهیم­زاده، عیسی؛ سرایی، محمدحسین و محمد اسکندری­ثانی (1387): «تحلیل و سنجش توسعه برخورداری مراکز شهری موردشناسی: شهر مشهد»، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 95، اصفهان، صص 54-29.


2. امین بیدخت، علی­اکبر (1385): «سنجش توسعه یافتگی شهرستان های استان سمنان»، مجله رشد آموزش جغرافیا، دوره 21، شماره 1، تهران، صص 26-19.


3. پویا، علیرضا و حامد مختاری (1391): «پیکره بندی راهبردهای عملیات خدماتی در صنعت هتلداری ایران مورد مطالعه: هتلها و هتل آپارتمان­های شهر مشهد»، فصلنامه مطالعه مدیریت گردشگری، سال هفتم، شماره 17، تهران، صص 60-23.


4. پرهیز، فریاد؛ صمصام شریعت، جمال­الدین؛ کریمیان، مسعود؛ زیاری، کرامت­اله و داود جمینی (1391): «تحلیلی بر وضعیت مسکن در استان لرستان با استفاده از مدل‏های تحلیل عاملی (تاکسونومی عددی و ویلیامسون)»، فصلنامه برنامه­ریزی منطقه­ای، سال 2، شماره 8، مرودشت، صص 42-29.


5. تقوایی، مسعود؛ بسحاق، محمدرضا و اسماعیل سالاروند (1391): آزمون فرضیه های پژوهش با استفاده از spss، انتشارات معظمی، چاپ اول، اصفهان.


6. تیموری، پرویز و دیگر همکاران (1389): «بافت فرسوده ملایر و راههای ساماندهی آن»، فصلنامه پژوهش­های جغرافیایی، شماره 8، تهران، صص 18-1.


7. حکمت­نیا، حسن و میرنجف موسوی (1385): کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامه ریزی شهری و ناحیه ای، انتشارات علم نوین، چاپ اول، یزد.


8. دانایی فرد، حسن و شمس السادات زاهدی (1380): «مدیریت توسعه پایدار»، فصلنامه مطالعات مدیریت، شماره 36، تهران، صص 32-13.


9. فرهادیان، امیر و همکاران (1391): طرح پژوهشی «مطالعه و بررسی میزان تاثیرات نوسازی و بهسازی بافت های فرسوده روی شاخص های توسعه پایدار شهری در ایران- شهر مقدس مشهد با تأکید بر طرح نوسازی و بهسازی بافت پیرامون حرم مطهر امام رضا (ع)»، شهرداری منطقه ثامن شهرداری مشهد، مشهد.


10. صداقتی، عاطفه و مریم مشرفی (1389): «سنجش میزان توسعه یافتگی محلات شهری با رویکرد توسعه پایدار (نمونه موردی بافت فرسوده هجرت و آبکوه مشهد)»، نخستین همایش ملی توسعه پایدار شهری، دانشگاه گیلان، گروه جغرافیا، گیلان.


11. محمودی­نژاد، هادی (1385): «توسعه پایدار شهری: متغیرهای درونی و متأثرهای بیرونی کنکاشی در رابطه با توسعه پایدار»، فصلنامه عمران، معماری و شهرسازی، شماره 35، صص 15-10.


12. مرصوصی، نفیسه (1383): «توسعه یافتگی و عدالت اجتماعی در شهر»، فصلنامه پژوهش های اقتصادی، شماره 14، تهران، صص 31-19.


13. موسی­زاده کاظم، مهدی (1378): ارزیابی توسعه پایدار در توسعه شهری: پژوهش موردی شهر قم، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیای روستایی، دانشگاه تربیت مدرس تهران.


14. نسترن، مهین و همکاران (1389): «کاربرد تکنینک تاپسیس در تحلیل و اولویت­بندی توسعه پایدار مناطق شهری (مطالعه موردی مناطق شهری اصفهان)»، مجله جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی، سال 21، شماره 38، اصفهان، صص 100-83.

15. Bergh, Jeroen C.J.M. van den Hofkes. Marjan W. (1997): A Survey of Economic Modeling of Sustainable Development, Amsterdam; inbergen instate http://hdl.handle.net/1871/9276.

16. Ciegies, Remigijus (2003): Record Management. Principle of Societys Sustainable development and Transformation of Economy, Transformation in Business $ Economic, vol (2), Nom2, pp:141-155.

17. Craig, John L. (2004): Science and sustainable development in new Zealand, Journal of the Royal Society of New Zealand, Volume 34. Number1, pp:9-22.

18. Desendorf,M., )2001): “Sustainability and sustainable development” in Dunphy, Sustainability Center Pty Ltd, PO Box 221, Epping NSW 1710, Austrlia.

19. Hass, J. L, F. Brunvoll and H. Hoie (2002): “Overview of Sustainable Development Indicator used by National and International Agencies” OECD Statistics Working Papers, OECD Publishing, OECD Statistic Working Papers.

20. Korhonen , Jouni (2004): Industrial ecology in the strategic sustainable development model: strategic application of industrial ecology, Journal of Cleaner Production 12,pp: 809-823.

21. Reed , Bill: ALA. Eed (2006): Shifting our Mental Model ” sustainability” to Regeneration, Integrative Design Collaborative and Regenesis, United State of America, A Paper submitted  for the  Conference: Rethinking sustainable Construction 2006 : Next Generation Green Building, September 19-21.

22. Robert, K-H, Daly, H, Haaken, P. and Holmberg,J . (2001): A compass for sustainable Development, International Journal of Sustainable Development and Word Ecology (4),pp: 79-92

23. Schaltegger, Stefan; Wagner, Marcus (2006): Integrative msnsgement of sustainability performance, measurement and reporting, Int. J. Accounting Auditing and Performance Evaution, vol 3.Nom1,pp: 68-89.

24. Steurer , Reinhard (2004): Strategic Public Management as Holistic Approach to Policy Integration, Vienna University of University of Economics and Business Administration. Research Focus Area Managing sustainability, Vienna,Austria.

25. Victor ,peter A. (1991): Indicator of sustainable development: some lessons from capital theory, Ecological Economics, Elsevier Science Publishers B.V., Amsretdam, VHB Research and Consulting Inc.

26. Wiener, Jonathan (2000): From sustainable development to sustainable governance, Law school and Nicholas school of the envieonment, Duke University,http//WWW.law.duk.edu/.

27. Http://www.sustainabledevelopment.un.org/.