تحلیل فضایی عوامل مؤثر بر کیفیت زندگی در سکونتگاه‌های روستایی (نمونه: بخش سیمکان- شهرستان جهرم)

الموضوعات : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

علی اکبر عنابستانی ¹ (دانشیار جغرافیا و برنامه‌ ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران)
مجتبی روستا ² (دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران)
سید عبدالرضا محمدی ³ (کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، مدرس دانشگاه پیام نور، جهرم، ایران)
سجاد رفیعیان ⁴ (کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، مدرس دانشگاه پیام نور، جهرم، ایران)

تاريخ الإرسال : 28 الجمعة , رمضان, 1435 تاريخ التأكيد : 26 السبت , شعبان, 1436 تاريخ الإصدار : 04 الجمعة , شعبان, 1436

الکلمات المفتاحية: کیفیت زندگی, نواحی روستایی, بخش سیمکان, جهرم,

ملخص المقالة :

       نیل به جامعه بالنده و برخودار از توسعه اجتماعی پایدار در گرو داشتن جامعه­ای است که کیفیت زندگی آن در مقیاس فردی و جامعه­ای وضعیت مطلوب و قابل قبولی قرار داشته باشد. بی­گمان این مهم هرگز بدون شناخت و تحلیل دقیق، انتقادی و عالمانه از جامعه محقّق نخواهد شد. هدف از تحقیق حاضر، تحلیل فضایی کیفیت زندگی در نواحی روستایی بخش سیمکان شهرستان جهرم، عوامل مؤثر بر آن و میزان رضایت‌مندی روستاییان از کیفیت زندگی است. تحقیق حاضر بر مبنای هدف از نوع کاربردی و از نظر ماهیت و روش، توصیفی- تحلیلی است. برای جمع­آوری اطلاعات نیز از روش­های اسنادی و میدانی بهره گرفته شده است. در همین راستا پرسشنامه­ای در قالب 4 شاخص بر اساس طیف لیکرت تنظیم و به صورت تصادفی بین روستاییان توزیع گردید. جامعه آماری پژوهش 17276 نفر می­باشد؛ که با استفاده از فرمول کوکران حجم نمونه برابر با 375 نفر انتخاب شد. تجزیه و تحلیل پرسشنامه با استفاده از روش آمار توصیفی، آزمون تی و رگرسیون چندمتغیره انجام گردیده است. نتایج به دست آمده نشان می­دهد که بین ابعاد چهارگانه (زیست­محیطی، کالبدی، اقتصادی و اجتماعی) و کیفیت زندگی رابطه معنی­داری وجود دارد. بدین معنا که با افزایش کیفیت ابعاد چهارگانه، کیفیت زندگی در روستاهای مورد مطالعه افزایش می­یابد. بعلاوه، مقدار ضریب همبستگیR)) بین متغیرها، 974/0 می­باشد که نشان می­دهد بین مجموعه متغیرهای مستقل و متغیر وابسته همبستگی نسبتاً قوی وجود دارد. متغیرهای ابعاد کالبدی با ضریب رگرسیونی 351/0 و ابعاد زیست محیطی با ضریب رگرسیونی 317/0 بیشترین تأثیر را روی متغیر کیفیت زندگی دارند و متغیرهای ابعاد اقتصادی و ابعاد اجتماعی با ضریب رگرسیونی 341/0 و 257/0 در رتبه بعدی قرار دارند.

المصادر:

1. احمدوند، مصطفی؛ هدایتی‌نیا، سعید و خسرو عبدالهی (1391): «بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر کیفیت زندگی مناطق روستایی شهرستان بویراحمد»، مجله پژوهش و برنامه ریزی روستایی، سال اول، شماره دوم، مشهد، صص 112-89.


2. استانداری فارس (1392): آخرین تقسیمات کشوری شهرستان جهرم، استانداری فارس، شیراز.


3. اسمیت، دیوید. ام (1381): «کیفیت زندگی: رفاه انسانی و عدالت اجتماعی»، ترجمه حسین حاتمی­نژاد و حکمت­شاهی اردبیلی، مجله اطلاعات سیاسی و اقتصادی، سال هفدهم، شماره 186- 185، تهران.


4. اکبریان­رونیزی، سعیدرضا؛ محمدپورجابری، مرتضی و فرخنده سپهوند (1392): «نقش شهرهای کوچک در بهبود کیفیت زندگی روستاهای پیرامون مطالعه موردی: بخش رونیز- شهرستان استهبان»، مجله پژوهش های روستایی، دوره 4، شماره 4، تهران، صص 900-881.


5. بریمانی، فرامرز و عثمان بلوچی (1392): «ارزیابی کیفیت زندگی در نواحی روستایی با استفاده از سامانه های هوشمند (منطق فازی) (مطالعه موردی: دهستان مهبان شهرستان نیک شهر)»، مجله پژوهش­های روستایی، دوره 4، شماره 3، تهران، صص 613-585.


6. پورطاهری، مهدی؛ رکن­الدین افتخاری، عبدالرضا و احدالله فتاحی (1390): «ارزیابی کیفیت زندگی در نواحی روستایی (مورد مطالعه: دهستان خاوه شمالی، استان لرستان)»، مجله پژوهش­های جغرافیای انسانی، سال 76، شماره 76، تهران، صص 13- 31.


7. جاجرمی، کاظم و ابراهیم کلته (1385): «سنجش وضعیت شاخص­های کیفیت زندگی در شهر از نظر شهروندان مطالعه موردی: گنبد قابوس»، فصلنامه جغرافیا و توسعه، دوره 4، شماره 8، زاهدان، صص 18- 5.  


8. حریرچی، امیرمحمود؛ میرزایی، خلیل و اعظم جهرمی (1388): «چگونگی وضعیت زندگی شهروندان شهر جدید پردیس»، فصلنامه پژوهش اجتماعی، سال دوم، شماره چهارم، تهران، صص 110-89.


9. خوارزمی، شهیندخت (1383): کیفیت زندگی و الزامات عصر دیجیتال در ایران، روزنامة دنیای اقتصاد، تهران.


10. رضوانی، محمدرضا؛ متکان، علی‌اکبر؛ منصوریان، حسین و محمدحسین ستاری (1388): «توسعه و سنجش­ شاخص­های کیفیت زندگی (مطالعه موردی: شهر نورآباد، استان لرستان)»، فصلنامه مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، سال اول، شماره دوم، اصفهان، صص110- 87.


11. رکن­الدین­افتخاری، عبدالرضا؛ فتاحی، احداله و مجتبی حاجی­پور (1390): «ارزیابی توزیع فضایی کیفیت زندگی در مناطق روستایی؛ مطالعة موردی: بخش مرکزی شهرستان دلفان»، فصلنامة پژوهش­های روستایی، سال دوم، شمارة 2، تهران، صص 94-69.


12. رکن­الدین­افتخاری، عبدالرضا؛ پورطاهری، مهدی و حمدا... سجاسی­قیداری (1389)» «سنجش و ارزیابی معیارهای مؤثر بر عملکرد کشاورزان عادی و موفق روستایی مطالعه موردی: روستاهای شهرستان خدابنده»، فصلنامه پژوهش­های جغرافیای انسانی، شماره 72، تهران، صص 16- 1. 


13. ریاحی، وحید و اصغر پاشازاده (1391): «بررسی اثرات شهرک­های صنعتی بر کیفیت زندگی ساکنان روستایی مطالعة موردی: شهرستان گرمی»، مجله پژوهش و برنامه­ریزی روستایی، سال اول، شماره 2، مشهد، صص 46-29.


14. شاطریان، محسن؛ اشنویی، امیر و محمود گنجی­پور (1391): «سنجش میزان رضایتمندی ساکنان بافت قدیم شهر آران و بیدگل از شاخص­های کیفیت زندگی»، فصلنامه مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، سال چهارم، شماره سیزدهم، اصفهان، صص 144- 127.


15. علی­زاده، جابر؛ برقی، حمید؛ رحیمی، حمزه و علی افشاری­پور (1392): «سنجش و ارزیابی کیفیت زندگی در نواحی با استفاده از تکنیک روش تشابه به گزینه ایده­آل فازی مطالعه موردی: دهستان میانده- استان فارس»، مجله پژوهش­های روستایی، دورة 4، شماره 3، تهران، صص 640-615.


16. عنابستانی، علی‌اکبر و زهرا عنابستانی (1391): «تأثیر عملکرد مدیریت شهری بر ارتقاء کیفیت زندگی شهروندان (مطالعه موردی: شهر جدید گلبهار)»، مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، دوره 4، شماره 4، تهران، صص 34-23.


17. عنبری، موسی (1389): «بررسی تحولات کیفیت زندگی در ایران (85- 1365)»، مجله توسعه روستایی، دوره اول، شماره 2، تهران، صص 181- 149.


18. فرهادی، اکرم؛ فروغان، مهشید و فرحناز محمدی (1390): «کیفیت زندگی سالمندان روستایی: مطالعه موردی: شهرستان دشتی استان بوشهر»، مجله سالمندی ایران، سال 6 شماره 20، تهران، صص 71-48.


19. مرکز آمار ایران (1390)، سرشماری عمومی نفوس و مسکن –شهرستان جهرم، تهران: مرکز آمار ایران.


20. Baldwin, S., Godfrey, C., & Proper, C., (1992): Quality of life: perspective and policies, Routledge.


21. Biderman, A. D., (1974): Social indicators .In Clewett, Robert L. and Olson ,Jerry C Whence and Whither in Social Indicators and Marketing Chicago: American


22. Bruggemann, B. R.; Garlipp, P.; Haltenhof, H. & Seidler, K. P. (2007): Quality of life and social support as outcome characteristics of a psychiatric day hospital, German journal of psychiatry, (10), 58-68.


23. Costanza, R. (2007): Quality of life: An approach integrating opportunities, human needs, and subjective well-being, Ecological Economics, 61(1-2), 267-276.


24. Futa, W. & Ewuola, M.D., (2010): Introduction to Rural Life, Routledge.


25. Hayati, D.; Karami, E. and Slee, B. (2006): Combining qualitative and quantitative methods in the measurement of rural poverty: The case of Iran, Social indicators research. (75), 361-349.


26. Milbrath, L. W. (1978): Indicators of Environmental Quality. In Indicators of Environmental Quality and Quality of Life. UNESCO Reports and Papers in the Social Sciences, No. 38. Paris: UNESCO.


27. Schuessler, K. F., & Fisher, G. A. (1985): Quality of life research and sociology. Annual Review of Sociology, 129-149.


28. Van Kamp, I., Leidelmeijer, K., Marsman, G., & De Hollander, A. (2003): Urban environmental quality and human well-being: Towards a conceptual framework and demarcation of concepts; a literature study. Landscape and urban planning, 65(1), 5-18.


29. Walker, J., Winkelstein, M., Land, C., Lewis-Boyer, L., Quartey, R., Pham, L., & Butz, A. (2008): Factors that influence quality of life in rural children with asthma and their parents. Journal of Pediatric Health Care, 22(6), 343-350.

24. Das, D.,) 2008(: Urban Quality of Life: A case study of Guwahati, Social Indicators Research, 88.

27. McGillivray, M.,) 2007(: Human Well-Being, Concept and Measurement, New York: Palgrave MacMillan.

29. Pal, A.K. and Kumar, U.C,) 2005( : Quality of Life Concept for the Evaluation of Societal Development of Rural Community in West Bangal, India, Rural Development, Vol. xv, No.