بررسی و تحلیل روند مهاجرت و عوامل مؤثر بر آن در شهرستان هریس

الموضوعات : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

موسی واعظی ¹ , اکبر رحیمی ² , مائده باکویی ³

1 - جهاد دانشگاهی
2 - گروه مهندسی فضای سبز، دانشگاه تبریز
3 - دانشگاه تبریز

تاريخ الإرسال : 19 الأحد , رمضان, 1439 تاريخ التأكيد : 30 الأربعاء , شوال, 1440 تاريخ الإصدار : 19 السبت , شوال, 1440

الکلمات المفتاحية: تحلیل عاملی, مهاجرت, عوامل مهاجرت, شهرستان هریس,

ملخص المقالة :

در کشورهای در حال توسعه و از جمله ایران، مهاجرت از روستا و شهرهای کوچک به شهرهای بزرگ در زمره مهم­ترین مسایل اجتماعی و اقتصادی قرار دارد. در شهرستان هریس نیز میزان این مهاجرت­ها در سالیان اخیر افزایش قابل توجهی داشته است و در همین راستا تحقیق حاضر به بررسی و تحلیل وضعیت مهاجرت و عوامل مؤثر بر آن در شهرستان هریس پرداخته است. روش پژوهش تحلیلی- توصیفی است و برای بررسی و تحلیل موضوع از اطلاعات میزان مهاجرت در سرشماری­های عمومی و اطلاعات خانه­های بهداشت و مراکز بهداشتی- درمانی بهره گرفته شده است. هم­چنین برای ارزیابی وضعیت و عوامل اصلی مهاجرت از روش‌های کمی، تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شده است. نتایج ارزیابی حاکی از این است که شهرستان هریس مهاجرفرستی شدیدی را در بین شهرستان­های استان داشته است. به گونه­ای که خالص مهاجرتی این شهرستان در دو دهه­ گذشته از 6012- نفر در دوره‌ی 10 ساله 1375 تا  1385، به حدود 1236-  نفر در دوره‌ی 5 ساله 1385 تا 1390 و 3589-  نفر از 1390 تا 1394 رسیده است. نتایج حاصل از تحلیل عاملی نشان‌دهنده این است که عامل اقتصادی با مقدار ویژه 51/4 به تنهایی قادر است 64/28٪ واریانس را تبیین و بیشترین تأثیر را در مهاجرت از این شهرستان داشته است و بعد از آن به ترتیب عامل فرهنگی- اجتماعی، عامل طبیعی و زیست‌محیطی و اداری و خدماتی بیشترین تأثیر را داشته است. با توجه با آمار و ارقام، میزان مهاجرت­ها به مرور زمان بیشتر شده که در صورت عدم برنامه­‌ریزی مناسب باعث مشکلات زیادی در سطح شهرستان و شهرهای مقصد خواهد شد.

المصادر:

1. اعتماد، گیتی (1388): شهرنشینی در ایران،  چاپ هفتم، تهران، انتشارات آگاه.


2. بیگ محمدی، حسن و  مجتبی حاتمی (1389): «تحلیل جغرافیایی روند مهاجرت در استان آذربایجان شرقی 85-1365»، فصل­نامه­ی جغرافیایی آمایش محیط، شماره 10، ملایر، صص24-42.


3. پاپلی­یزدی، محمدحسین و حسین رجبی­سناجردی (1392): نظریه­های شهر و پیرامون، چاپ اول، تهران، انتشارات سمت.


4. پارساپژوه، سپیده (1381): «نگرشی از درون به پدیده حاشیه نشینی، مطالعه موردی: اسلام آباد کرج»، فصلنامه­ی رفاه اجتماعی، تهران، صص 197-161.


5. تودارو، مایکل (1370): مهاجرت­های داخلی در کشورهای در حال توسعه، ترجمه مصطفی سرمدی و پروین رئیسی فرد، تهران، مؤسسه­ی کار و تأمین اجتماعی.


6. جلالیان، حمید و بهروز محمدی یگانه (1386): «تحلیل عوامل جغرافیایی مؤثر در مهاجرت­های روستایی شهرستان زنجان از سال 1355 تا 1375»، فصلنامه­ی پژوهش­های جغرافیایی، شماره 61، تهران، صص 89-99.


7. جوان، جعفر (1390): جغرافیای جمعیت ایران، انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه مشهد.


8. ربانی، رسول، عریضی، فروغ السادات، وارثی، حمیدرضا و محمدرضا حسینی (1385): «بررسی عوامل مؤثر بر شکل­گیری مسأله حاشیه نشینی و پیامدهای اجتماعی آن در شهر اهواز»، مجله­ی جغرافیا و توسعه، زاهدان، صص114-89.


9. زنجانی، حبیب­اله (1394): مهاجرت، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ها (سمت).


10. صفایی­پور، مسعود (1386): «نقش واگذاری زمین در مهاجرت­های درون­شهری اهواز»، مجموعه­ی مقالات دومین همایش سراسری جغرافیا و قرن 21، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد، صص 152-175.


11. طیبی­نیا، مهری­السادات (1388): «پیامدهای مهاجرت برای خانوارهای مهاجر به شهر تهران»، مطالعات و پژوهش­های شهری منطقه­ای، سال اول، صص143-164.


12. قاسمی‌اردهایی، علی (1385): «بررسی علل مهاجرت روستائیان به شهرها در ایران»، فصلنامه­ی روستا و توسعه، سال 9، شماره 10، تهران، صص50-62.


13. قاسمی‌اردهایی، علی، رستمی، نیر و محمد شیری (1393): «عوامل مؤثر بر گرایش به مهاجرت به شهر در جوانان روستایی شهرستان اهر»، فصلنامه­ی فضای جغرافیایی، سال شانزدهم، شماره 53، اهر، صص 192-173.


14. مرکز آمار ایران (1393): مهاجرت­های داخلی کشور در سطح شهرستان بر اساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن.


15. مرکز آمار ایران (1395): چکیده نتایج جمعیتی سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1395 در استان آذربایجان­شرقی.


16. مرکز بهداشت و درمان شهرستان هریس (1395): اطلاعات جمعیتی روستاهای شهرستان هریس.


17. نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن استان آذربایجان­شرقی، (1345، 1365، 1375): سازمان برنامه و بودجه، مرکز آمار ایران.


18. نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن کل کشور، (1385)، مرکز آمار ایران.


19. نصیری، اسماعیل (1390): «تحلیلی بر دلایل مهاجر فرستی شهرهای کوچک، مطالعه موردی شهر قیدار»، فصلنامه­ی مطالعات و پژوهش­­های شهری و منطقه­ای، سال سوم، شماره یازدهم، صص 138-119.


20. Berger, T, (2006): Slum Areas and Insecure Tenure in Urban Sub-Saharan Africa – A Conceptual Review of African Best Practices, Master’s Thesis in Urban Studies Institute for Housing and Urban Research, Uppsala University.


21. Carr. D, (2006): Rural Migration the Diving Force Behind Tropical Deforestation on the Settlement frontier University of Colifornia, Development of Geography.


22. Goldsmith, P., Gunjab, K; Ndarshikanye, B, (2004): Rural urban migration and agricultural productivity: the case of Senegal, Agricultural Economics,.31: 33-45.


23. Kuls. W, ( 1980): Bevolkerungs – Geographi – Teubner Studi enbucher der Geographic Stuttgart.


24. Lewer. J., Gail. P and Stephanié R, (2009): Do Non-Economic Quality of Life Factors Drive Immigration?.IZA DP No. 4385, August.


25. pressat, R, (1989 ): The Dictionary of Demography, Blackwell, London.


26. Rebhun, u., and Raveh, A, (2006): The Spatial Distribution of Quality of Life in the United States and Interstate Migration, 1965-1970 and 1985-1990. Social Indicators Research, 78(1), 137-178.


27. Shahnaz  H, (2010):  Rural to Urban Migration in Pakistan the Gender Perspective , Pakistan Institute of Development Economics , Working Papers 56.


28. Swain, L.L. and Garasky, S, (2006): Migration Decisions of Dual-earner Families:An Application of Multilevel Modeling, J Fam Econ Iss.


29. UN, (2006): Trends in Total Migration Stock: The 2005 Revision, CD-ROM Documentation.