ارزیابی کارکرد شهرهای کوچک در نظام شهری استان لرستان با استفاده از مدل های ضریب کشش پذیری، TOPSIS و L.Q

الموضوعات : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

سعید ملکی ¹ , الیاس مودت ² , مهران کرمی ³

1 - دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
2 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
3 - کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

تاريخ الإرسال : 27 الثلاثاء , ذو الحجة, 1435 تاريخ التأكيد : 15 الإثنين , ربيع الثاني, 1437 تاريخ الإصدار : 11 الخميس , ربيع الثاني, 1437

الکلمات المفتاحية: استان لرستان, شهرهای کوچک, TOPSIS, نظام شهری, L.Q,

ملخص المقالة :

امروزه شهرهای بزرگ نواحی متروپلیتن در کشورهای در حال توسعه به شدت در حال رشد هستند. این نواحی تمامی امکانات، خدمات و سرمایه­های کشور را در خود بلعیده، ولی با این وجود با انواع مشکلات و معضلات شهری دست و پنجه نرم می­کنند. از طرف دیگر سایر نقاط در این کشورها اعم از شهرهای میانی، کوچک و نقاط روستایی از توسعه عقب مانده­اند و دچار رکود و توقف پیشرفت خود شده­اند. پژوهش حاضر  با ماهیت توسعه­ای– کاربردی و روش تحقیق ترکیبی (پیمایش و توصیفی– تحلیلی) به ارزیابی کارکرد شهرهای کوچک در نظام شهری استان لرستان پرداخته است. همچنین با استفاده از مدل­های ضریب کشش پذیری، تاپسیس، ضریب مکانی و نرم­افزار EXCEL و GIS داده­ها و اطلاعات، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داده است طی دوره 1355-1390 بیشترین و کمترین ضریب کشش­پذیری را در بین کل شهر­های استان لرستان به ترتیب شهرهای الیگودرز و دورود با ضریب 3/2 و 026/- دارا بوده­اند، همچنین نتایج مدل L.Q نشان داده است شهرهای نام برده فعالیت پایه آنها فقط بخش صنعت می­باشد. در نهایت رتبه­بندی مدل TOPSIS نشان داده شهر بروجرد از لحاظ ایده­آل منفی کمترین فاصله (217/0) را با ایده آل مورد نظر داشته است.

المصادر:

1. ارجمند­نیا، اصغر (1371): «نقش شهر­های میانه و کوچک در نظام اسکان جمعیت»، ماهنامه اطلاعات سیاسی– اقتصادی، مؤسسه اطلاعات، شماره 29، تهران، صص 47- 63.


2. باقری، اشرف السادات (1375): نقش شهر­های میانی در توسعه ناحیه­ای، رساله دکترا، دانشگاه تربیت مدرس تهران.


3. تقوایی، مسعود و مریم رضایی (1378): «نقش شهرهای کوچک در توسعه منطقه ای»، مجله بنا، شماره سی و هفتم، تهران، صص30-55.


4. حبیب، فرخ (1378): «سلسله مراتب شهری»، مجله اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره 38، تهران، صص 89-105.


5. حسامیان، فرخ؛ اعتماد، گیتی و محمدرضا حائری (1377): شهرنشینی در ایران، انتشارات آگاه، چاپ سوم، تهران.


6. حکمت نیا، حسن و میرنجف موسوی (1385): کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامه ریزی شهری، انتشارات علم نوین، یزد.


7. رضوانی، علی اصغر (1382): رابطه شهر و روستا، نشر ماکان، تهران.


8. رضوانی، محمد رضا؛ اکبریان، سعید رضا و علی گلی (1386): «نقش و عملکرد شهرهای کوچک در توسعه روستایی با استفاده از روش تحلیل شبکه، مورد: دهستان رونیز»، مجله پژوهشهای جغرافیایی، شماره 61، تهران، صص 19- 31.


9. سازمان مدیریت و برنامه­ریزی استان لرستان (1375): گزارش اقتصادی و اجتماعی شهرستان پلدختر.


10. سازمان مسکن و شهر­سازی (1376): طرح کالبدی منطقه آذربایجان، شبکه شهر­ها و خدمات، مرکز مطالعات و تحقیقات شهر­سازی و معماری ایران، جلد اول، تهران.


11. شکویی، حسین (1387): دیدگاه های نو در جغرافیای شهری، جلد اول، انتشارات سمت، چاپ یازدهم، تهران.  


12. صرافی، مظفر (1379): مبانی برنامه ریزی توسعه منطقه ای، انتشارات سازمان مدیریت و برنامه ریزی، تهران.


13. ضرابی، اصغر (1379): «آینده شهرها: برنامه ریزی توسعه پایداری شهری»، مجموعه مقالات اولین همایش مدیریت توسعه پایدار در نواحی شهری، دانشگاه تبریز، صص 1-22.


14. علی بابایی، محمدرضا (1381): بررسی نقش شهر­های کوچک در تعادل بخشی فضایی جمعیت استان سیستان و بلوچستان، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان.


15. فنی، زهره (1388): شهرهای کوچک رویکردی دیگر در توسعه منطقه ای، ویرایش جدید، انتشارات آذرخش، چاپ سوم، تهران.


16. مختاری، آیت الله (1380): راهبرد های بهینه توسعه فضایی استان فارس، پایان نامه کارشناسی ارشد شهرسازی، دانشگاه شیراز.


17. مرادی، فریبرز (1388): سند توسعه منابع طبیعی و آبخیزداری استان لرستان در افق 1404، ادارة کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان لرستان، نشر پونه.


18. مشهدی­زاده دهاقانی، ناصر (1374): تحلیلی از ویژگی­های برنامه ریزی شهری در ایران، انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران.


19. ملکی، سعید (1384): «بررسی و سنجش شاخص­های توسعه انسانی در ایران و جهان»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، شماره اول، ایلام، صص 37-57.


20. موسوی، میر­نجف (1382): سنجش درجه توسعه یافتگی نواحی ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا، دانشگاه یزد.


21. نظریان، اصغر (1374): جغرافیای شهری ایران، انتشارات دانشگاه پیام نور، چاپ اول.
    
    
    1. 22.  Bell, D and Jayne, M. (2006): the study of urban geography Australian.
    
    
    2. 23.  Culling, W, and Nadin, B. (2006): Town and Country Planning in The UK.
    
    
    3. 24.  Fedak, R. (2000): small towns and industry growth in India, Dehlei.
    
    
    4. 25.  Gaile, G. (1992): improving rural – urban linkages through small towns market – based development; third world planning review, vol. 14, pp 18-34.
    
    
    5. 26.  Hardoy. G. and satterth, W. (1986): The role of small and intermediate urban centers in the national & regional development, London Trento.
    
    
    6. 27.  Ligale, A.N. (1982): The Role Small and Intermedia Cities in National Development
    
    
    7. 28.  Rondinelli, D.A. (1983): Secondary Cities in Developing Countries, Sage Publications.
    
    
    8. 29.  Silberfein, M. (1998): The role of a small town in rural Development, studies in comparative International Development, vol.23, pp 31-56.
    
    
    9. 30.  Tavernieh, N. (2008): Paradigms of regional development and role of small centers, Amesterdam.
    
    
    10. 31.  UNCHC (2009): small town and its position in third world, New­York.