مورفولوژی فضائی دیاپیر نمکی در تعامل با ژئوتوریسم داخلی و خارجی و نقش آن در توسعه پایدار منطقه ای استان فارس

الموضوعات : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

مهرنوش بیات ¹ (مربی گروه زمین شناسی، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران)
نرگس قاسمی ² (استادیار گروه زمین شناسی، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران)

تاريخ الإرسال : 21 الإثنين , ربيع الأول, 1436 تاريخ التأكيد : 15 الإثنين , ربيع الثاني, 1437 تاريخ الإصدار : 11 الخميس , ربيع الثاني, 1437

الکلمات المفتاحية: فارس, مدیریت ژئوتوریسم, مورفولوژی فضایی, دیاپیر نمکی, ژئومورفیک,

ملخص المقالة :

       استان فارس به سبب تنوع مکان­های ژئومورفیک در ارتباط با عملکرد دیاپیریسم، از توانایی بالقوه آمایش ژئوتوریسمی برخوردار است. عملکرد این دیاپیریسم در استان، به صورت پلاگ­ها و گنبدهای نمکی رخنمون یافته­است. به­گونه­ای که تعداد 56 پلاگ نمکی در محدوده فارس و در زون زمین­شناسی کمربند زاگرس گزارش شده ­است. اکثر این مکان­ها دارای جاذبه زمین­شناختی بوده و قابلیت تبدیل شدن به ژئوسایت را دارند. هم­چنین با توجه به ارزش علمی، فرهنگی- تاریخی، زیبایی شناختی و اجتماعی- اقتصادی، از گنبدهای نمکی می­توان به عنوان مکان­های ژئومورفیک نام برد. در پژوهش حاضر سعی بر ورود برآوردهای کمی در مدیریت ژئوتوریسمی کشور شده است. این­ کار با استناد به اطلاعات و آمار موجود اعم از ژئولوژیک، ژئومورفیک، توپوگرافیک و حوزه­های دموگرافیکی استان و با بهره­گیری از آنالیزهای اولیه در محیط سیستم اطلاعات جغرافیائی (GIS) انجام گردیده است. متغیرهای مختلفی در مدیریت بهینه ژئوتوریسم دیاپیری استان فارس مورد بررسی قرار گرفته­اند که با توجه به ضابطه­ها و محاسبات انجام ­شده به این ترتیب اولویت­بندی­ شده­اند: راه (تقریباً 100%)، تجهیزات مراکز شهرستان (98%)، ارتفاع گنبدها (97%)، فاصله گنبدها از آبادی­ها (82%). خروجی­های این پژوهش، کاربرد ژئوتوریسم دیاپیری در تسریع روند توسعه­ پایدار منطقه و پیشرفت اقتصادی مراکز شهرستان­ها و حتی آبادی­های نزدیک این گنبدها، که بستر ژئوسایت­ها هستند را نشان می­دهد.

المصادر:

1. اسدی، ناصر؛ زارع، محمد و  Filippi, M., Bruthans, J. (1386): «نقش گنبدها و غارهای نمکی در ایجاد ژئوپارک و توسعه ژئوتوریسم در ایران»، مجموعه مقالات همایش نقش ژئوپارک در توسعه گردشگری، سازمان منطقه آزاد قشم، کمیسیون ملی یونسکو، قشم.


2. بیات، مهرنوش و نرگس قاسمی (1393): طرح پژوهشی «معرفی پدیده های زمین شناسی با کاربرد گردشگری زمین­شناسی در محدوده استان فارس و تعیین جایگاه آن­ها با استفاده از GIS»، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز. 


3. بیات، مهرنوش و پگاه هاشمی حسینی (1388): «پتانسیل­های گردشگری گنبدهای نمکی با تأکید بر توریسم درمانی»، مجموعه مقالات بیست و هفتمین گردهمایى علوم زمین، سازمان زمین­شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران.


4. ثروتی، محمدرضا و الهام کزازی (1385): «ژئوتوریسم و فرصت­های برنامه­ریزی آن در استان همدان»، فصل نامه فضای جغرافیایی، شماره 16، اهـر، صص 38-1.


5. ثروتی، محمدرضا؛ حمدی، بهاء الدین. یزجردی، کورس و محبوبه ادیب پور (1389): «بررسی مورفولوژی گنبد نمکی جهانی در جنوب غرب فیروزآباد»، فصل نامه جغرافیای طبیعی، سال سوم، شماره هفتم، لارستان ، صص 32-15.


6. ثروتی، محمدرضا و افشان قاسمی(1387): «راهبردهای ژئوتوریسم در استان فارس»، مجله فضای جغرافیایی، شماره 12، اهـر، صص 49-23.


7. حاج­علیلو، بهزاد و بهرام نکویی صدر (1390): ژئوتوریسم، انتشارات دانشگاه پیام نور، چاپ اول، تهران.


8. خسروشاهی، محمد؛ محمودی، فرج اله و محمدتقی کاشکی (1390): «محدوده های بیابانی ایران با تأکید بر نقش عوامل زمین­شناختی مؤثر در تشکیل آن­ها» ، فصل­نامه علوم زمین، سال بیستم، شماره 80، تهران، صص 22-15.


9. رحمانی، علی (1388): «ژئوتوریسم گنبد نمکی دارابگرد»، مجموعه مقالات بیست و هفتمین گردهمایى علوم زمین، سازمان زمین­شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران.


10. شایان، سیاوش و غلامرضا زارع (1390): «گنبدهای­نمکی ایران»، رشد آموزش جغرافیا، شماره 94، تهران، صص 25-18.


11. عفیفی، محمد ابراهیم و عبدالرسول­ قنبری (1388): «بررسی جاذبه­های ژئوتوریستی­گنبدهای­نمکی لارستان (مطالعه موردی گنبد نمکی کرموستج)»، فصل­نامه جغرافیای طبیعی، سال دوم، شماره 6، لارستان، صص 47-31.


12. مختاری، داود (1393): «اصول موضوعه دانش ژئومورفولوژی و جایگاه ژئوتوریسم (نقدی در حوزه دانش ژئومورفولوژی ایران)»، مجله جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی، سال بیست و پنجم، شماره 53، اصفهان، صص109-91.


13. مختاری، داود (1389): «ارزیابی توانمندی اکوتوریستی مکان­های ژئومورفیکی حوضه­ آبریز آسیاب خرابه در شمال­غرب ایران به روش پرالونگ (prolong)»، مجله جغرافیا و توسعه، شماره 18، زاهدان، صص52-27.


14. مرکز آمار ایران (1390): سرشماری عمومی نفوس و مسکن کل کشور1390، قابل دسترسی در سایت www.amar.org.ir.
    
    
    1. Binal, A. and M. Ercanoglu, (2010): Assessment of Rockfall Potential in the Kula  (Manisa, Turkey) Geopark Region, Environmental Earth Sciences, No. 61, pp 1361–1373.
    
    
    2. Castaldini, D. (2008): Maps and Multimedia Tool for the Environmental Tourism in Protected Areas of the Modena Apennine (Northern Italy), geo  Journal of Tourism and Geosites, 1(1), pp 13-33.
    
    
    3. Deville, E., Battan, A., Griboulard, R., Guer Luis, S., Herbni, j.p., Houzay, j.p., Muller, C. and A. Prinzhofer, (2003): The origin and processes of mud volcanism: new insights from Trinidad, geological society, London, special publications, V. 216, pp 475-490.
    
    
    4. Gates, A. E. (2006): Geotourism: a perspective from the USA, in: Geotourism, Dowling, R.K., Newsome, D., Chapter Nine, Elsevier, Oxford, pp 157-179.
    
    
    5. Goldstein, Lay, Schneider, Asmar, (2006): Brief calculus and its applications, (11th ed). Prentice-Hall.
    
    
    6. Hamann, B. and J. L. Chen, (1994): Data point selection for piecewise linear curve approximation. Computer Aided Geometric Design 11 (3), pp 289-301.
    
    
    7. Newsome, D. and R.K. Dowling, (2006): The Scope and Nature of Geotourism, Geotourism, Dowling, R.K., Newsome, D., Chapter One, Elsevier, Oxford, pp 3-25.
    
    
    8. Spivak, M. (1994): Calculus (3rd ed.), Publish or Perish.
    
    
    9. Stewart, J. (2002): Calculus (5th ed.), Brooks Cole.
    
    
    10. Sturm, B. (1994): The geotope concept: geological nature conservation by town and country planning, Geological and Landscape Conservation, In: D. O'Halloran, C. Green, M. Harley et al. (Eds), Geological Society: pp 27-31.
    
    
    11. Williams, P., Pigram, C. and D. Dow Amiruddin, (1984): Melange production and the importance of shale diapirism in accretionary terrains. Nature 309, pp 145-146.
    
    
    12. Worrall, D. M. and S. Snelson, (1989): Evolution of the northern Gulf of Mexico, with emphasis on Cenozoic growth faulting and the role of salt. In, A.W. Bally and A.R. Palmer (Eds.), the Geology of North America - An Overview. Geological Society of America, v. A, pp 97-138.