تحلیل آماری، ترمودینامیکی و همدیدی پدیده تگرگ در استان لرستان

الموضوعات : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

فاطمه درگاهیان ¹ , بهلول علیجانی ² , غلامحسین رضایی ³ , رحمان پرنو ⁴

1 - دکتری اقلیم شناسی، مرکز تحقیقات هواشناسی کاربردی استان لرستان، خرم‌آباد، ایران
2 - استاد اقلیم شناسی، مدیر قطب علمی مخاطرات محیطی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
3 - دانشجوی دکتری جغرافیا و اقلیم شناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
4 - کارشناس ارشد هواشناسی، مرکز تحقیقات هواشناسی استان خوزستان، اهواز، ایران

تاريخ الإرسال : 15 الأحد , صفر, 1436 تاريخ التأكيد : 26 السبت , شعبان, 1436 تاريخ الإصدار : 04 الجمعة , شعبان, 1436

الکلمات المفتاحية: لرستان, تگرگ, ویژگی‌های ترمودینامیکی, الگوی سینوپتیک, خوشه گرم و سرد,

ملخص المقالة :

        تگرگ یکی از بلایای جوی خطرناک است که اغلب همراه با طوفان­های تندری بوده و از ناپایداری جو باروکلینیک در مقیاس سینوپتیک ناشی می­شود. به منظور تحلیل آماری، ترمودینامیکی و همدیدی پدیده تگرگ در استان لرستان داده­های مربوط به کد پدیده تگرگ از بانک اطلاعات هواشناسی استان در طول دوره آماری 1378-1392 استخراج گردید. به منظور درک توزیع مکانی و زمانی آن با استفاده از نرم­افزار Arc GIS رخداد آن پهنه­بندی و مناطق مستعدتر وقوع آن شناسایی شد. سپس رخدادها با توجه به وضعیت غالب سینوپتیکی به دو خوشه ناپایداری همرفتی- حرارتی که بیشتر در فصل گرم رخ می­دهد و خوشه کم فشار جبهه­ای که بیشتر در فصل سرد و زمان حاکمیت بادهای غربی و تسلط سیستم­های جبهه­ای رخ می­دهد، تقسیم شدند. برخی از ویژگی­های دینامیکی رخدادهای سرد و گرم استخراج و مورد مقایسه قرار گرفت، نتایج نشان داد که بر اساس شاخص­های دینامیکی مقادیر ناپایداری در خوشه گرم نسبت به دوره سرد بیشتر است. ویژگی­های همدیدی مربوط به یک رخداد سرد و یک رخداد گرم در سطوح زمین، 500 و 700 هکتوپاسکال و همچنین نقشه همدمای سطح زمین و 500 هکتوپاسکال و نقشه­های امگا که بیان کننده میزان ناپایداری هستند در روز رخداد تگرگ مورد مقایسه و تجزیه و تحلیل قرار گرفت، نتایج به دست آمده نشان داد که میزان  ناپایداری در رخداد گرم بیشتر از سرد بوده است. شناسایی سیستم­های ناپایدار مولد تگرگ و مناطق مستعد رخداد آن می­تواند از طریق کاهش خسارات ناشی از آن منجر به توسعه پایدار در برنامه­ریزی­های منطقه­ای شود.

المصادر:

1. امینی، لیلا و محمدرضا بروجنی (1382): «بررسی همدیدی- ترمودینامیکی بارش تگرگ در استان اصفهان»، یازدهمین کنفرانس ژئوفیزیک ایران، تهران.


2. امیدوار،کمال؛ صفرپور، فرشاد و اسماعیل زنگنه اینانلو (1392): «بررسی وتحلیل همدیدی سه رخداد تگرگ شدید در استان فارس»، نشریه جغرافیا و توسعه، شماره 30، زاهدان، صص 178-157.


3. امیدوار، کمال؛ الفتی، سعید؛ اقبالی، فریبا و خدیجه مرادی (1392): «واکاوی ترمودینامیکی بارش های سنگین ناشی از پدیده سردچال در نواحی مرکزی و جنوب غرب ایران»، نشریه جغرافیا و مخاطرات محیطی، شماره 5، مشهد، صص 19-1.


4. پژوهشکده هواشناسی (13859): «بررسی وقوع پدیده­های بهمن، طوفان تندری و تگرگ در مناطق مختلف ایران»، گزارش سوم. جلد اول. تعیین پتانسیل وقوع بلایای جوی و اقلیمی در کشور،تهران.


5. تاجبخش، سحر؛ غفاریان، پروین و ابراهیم میرزایی (1388): «روشی برای پیش بینی رخداد طوفان های تندری با طرح دو بررسی موردی»، مجله فیزیک زمین و فضا، شماره 4، تهران، صص 137-166.


6. ثنایی نژاد، حسن؛ صالحی، حسن و ایمان بابائیان (1389): «تحلیل سینوپتیکی و دینامیکی پدیده های همرفتی محلی به منظور بهبود پیش بینی آنها مطالعه موردی طوفان تگرگ مورخ 6 مرداد 1388 در مشهد»، چهاردهمین کنفرانس ژئوفیزیک ایران، تهران، صص 234-237.


7. صناعی، بهرام؛ باستانی، خداداد و فاطمه رفیع­بخش (1382): «بررسی مدل آماری پدیده تگرگ در کشور»، مجله نیوار، شماره 48 و 49، مشهد.


8. صادقی، علیرضا و مهتاب رضائیان (1385): «بررسی برخی از شاخصهای ناپایداری و پتانسیل بارورسازی ابرهای همرفتی در منطقه اصفهان»، مجله فیزیک زمین و فضا، شماره 2، تهران، صص 83-98.


9. خوش اخلاق، فرامرز؛ محمدی، حسین؛ شمسی پور، علی اکبر و اصغر افتادگان خوزانی (1391): «واکاوی همدید بارش تگرگ فراگیر در شمال غرب ایران» جغرافیا و مخاطرات محیطی، شماره2، مشهد، صص 69-55.


10.  سیف، مهرزاد (1375): «بررسی توزیع بارش تگرگ در ایران و مطالعه موردی آن»،‌ پایان­نامه کارشناسی ارشد اقلیم شناسی، مؤسسه ژئوفیزیک، دانشگاه تهران.


11. فرج زاده، منوچهر و طاهر مصطفی پور (1391): «تحلیل زمانی و مکانی بارش تگرگ در ایران»، مجله جغرافیا و توسعه، شماره 28، زاهدان، صص 66-55.


12. قویدل رحیمی، یوسف (1390): «کاربرد شاخص های ناپایداری جوی برای آشکارسازی و تحلیل دینامیک طوفان تندری روز اردیبهشت 1389 تبریز»، فصلنامه فضای جغرافیایی، شماره 34، اهر، صص 208-182.


13. قائمی، هوشنگ و محمود عدل (1371): ناپایداری و طوفان های رعد و برقی، انتشارات سازمان هواشناسی کشور، تهران.


14. لشگری، حسن و میترا امینی (1389): «تحلیل سینوپتیکی و پهنه بندی بارش تگرگ در خراسان بزرگ برای دوره آماری (1996-2000)»، نشریه جغرافیا و برنامه ریزی، شماره 31، تبریز.


15. میرموسوی، سیدحسین و یونس اکبرزاده (1388): «مطالعه شاخص­های ناپایداری در تشکیل تگرگ در ایستگاه هواشناسی تبریز»، مجله فضای جغرافیایی، شماره16، اهر، صص 25-9. 


16. میرموسوی، سیدحسین و یونس اکبرزاده (1388): «کاربست توزیع­های پواسن و دوجمله­ای منفی در برآورد احتمالات رخداد روزهای تگرگ مطالعه موردی: استان آذربایجان شرقی»، مجله جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی، شماره 36، مشهد، صص 38-15.

17. Baoguo Xie, Qinghong Zhang, Yuqing Wang, (2010): Observed Characteristics of Hail Size in Four Regions in China during 1980–2005. Journal of Climate 23:18, 4973-4982.

18. Borowska, L., A. Ryzhkov, D.Zrnić, C. Simmer, R. Palmer, (2011): Attenuation and Differential Attenuation of 5-cm-Wavelength Radiation in Melting Hail. J. Appl. Meteor. Climatol., 50, 59–76.

19. Cintineo, John L., Travis M. Smith, Valliappa Lakshmanan, Harold E. Brooks, Kiel L. Ortega, (2012،): An Objective High-Resolution Hail Climatology of the Contiguous United States. Wea. Forecasting, 27, 1235–1248.

20. Depue, Tracy K., Patrick C. Kennedy, Steven A. Rutledge, (2007): Performance of the Hail Differential Reflectivity (HDR) Polarimetric Radar Hail Indicator. J. Appl. Meteor. Climatol., 46, 1290–1301.

21. Manzato, Agostino, (2012): Hail in Northeast Italy: Climatology and Bivariate Analysis with the Sounding-Derived Indices. J. Appl. Meteor. Climatol. 51, 449–467.

22. Michaelides, S. and. Kannaouros C, (2008): Synoptic, thermodynamic and agroeconomic aspects of severe hail events in Cyprus, Hazards Earth Syst. Sci., 8, 461–471,

23. Romina N. Mezher, Moira Doyle, Vicente Barros, (2012 :(Climatology of hail in Argentina. Atmospheric Research 114-115, 70-82.

24. ari-Petteri Tuovinen, Ari-Juhani Punkka, Jenni Rauhala, Harri Hohti, and David M. Schultz, (2009): Climatology of Severe Hail in Finland: 1930–2006. Mon. Wea. Rev., 137, 2238–2249.

25. Viktor S. Makitov and Marinika V. Barekova , (2007):  Analysis of Synoptic Condition of hail clouds development and some possibilities of now casting of storms. European Conference on Severe Storms 10 - 14 September.

26. Zhang,. Q., (2008): Climatology of Hail in China: 1961–2005, Department of Meteorology, and International Pacific Research Center, University of Hawaii at Mania.