مهاجرپذیری و توسعه پایدار اجتماعی در مناطق روستایی (مطالعه موردی: روستاهای مهاجرپذیر منطقه کلانشهری تهران

الموضوعات : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

محمدرضا رضوانی ¹ , سید حسن مطیعی لنگرودی ² , مهدی پورطاهری ³ , فاطمه عزیزی ⁴

1 - استاد و عضو قطب برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
2 - استاد و عضو قطب برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
3 - دانشیار و عضو قطب برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
4 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

تاريخ الإرسال : 22 الأحد , صفر, 1436 تاريخ التأكيد : 16 الثلاثاء , ذو الحجة, 1436 تاريخ الإصدار : 10 الأربعاء , ذو الحجة, 1436

الکلمات المفتاحية: مهاجرت, توسعه پایدار اجتماعی, روستاهای مهاجرپذیر, منطقه کلان شهر تهران,

ملخص المقالة :

      بررسی پژوهش‌های مختلف نشان می‌دهد؛ موضوع مهاجرت به ویژه مهاجرت از روستا به شهر و توسعه‌پایدار روستایی به طور گسترده مورد بررسی قرار گرفته، اما مهاجرپذیری روستاها و ارتباط آن با مباحث پایداری خصوصاً پایداری اجتماعی، کمتر مورد توجه پژوهشگران بوده است. هدف از این تحقیق بررسی نقش مهاجرپذیری روستاهای پیرامون کلان‌شهری در پایداری یا ناپایداری اجتماعی این روستاها می‌باشد. روش تحقیق از نوع توصیفی– تحلیلی با تأکید بر پیمایش میدانی و تکمیل پرسشنامه محقق ساخته بوده و جامعه آماری شامل 92 روستایی است که طی چند دهه گذشته در منطقه کلانشهری تهران مهاجر‌پذیری را تجربه کرده‌اند و نمونه آماری شامل 18 روستا بر اساس معیارهای، نرخ رشد بالای سه درصد، روستاهای بالای 50 خانوار، موقعیت طبیعی (کوهستانی و دشتی) و فاصله از کلانشهر تهران انتخاب شد. اطلاعات جمع‌آوری شده با استفاده از نرم‌افزار آماریSPSS  تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد؛ سطح تحصیلات نسبتاً پایین، جوانی جمعیت، اشتغال غالب در بخش‌های غیررسمی و نسبت بالای اجاره‌نشینی در بین ساکنین مهاجر، در روستاهای مهاجرپذیر، ناپایداری‌اجتماعی روستاهای پیرامون کلانشهری تهران را به تصویر می‌کشد. بعد از محاسبه‌آماره‌ها و با مبنا قراردادن طبقه‌بندی پرسکات آلن، روستاهای مهاجرپذیر پیرامون کلانشهر تهران، از نظر پایداری‌اجتماعی مورد ارزیابی قرار گرفتند. وضعیت سطوح پایداری روستاها مورد مطالعه؛ 22 درصد دارای پایداری ‌خوب، 16 درصد پایداری متوسط، 27 درصد پایداری ضعیف و 11 درصد دارای ناپایداری هستند. بنابراین؛ قریب به 55 درصد از روستاهای مورد بررسی در بعد اجتماعی از حد متوسط به سمت ناپایداری گرایش دارد. همچنین با توجه به جدول پرسکات آلن وضعیت پایداری شاخص‌های توسعه‌پایدار اجتماعی در شاخص‌های امنیت ‌اجتماعی، همبستگی ‌اجتماعی و تعلق مکانی قابل قبول و یا تقریباً پایدار بوده و مسائل ‌اجتماعی و عدالت ‌اجتماعی در وضعیت خوب یا پایدار و شاخص‌های مشارکت‌ اجتماعی و اعتماد اجتماعی در وضعیت بد یا ناپایدار واقع شده‌اند.

المصادر:

1. اطاعت، جواد (1390): «جمعیت و توسعه پایدار در ایران»، فصلنامه رفاه اجتماعی، شماره42، تهران، صص 36 – 7.


2. افراخته، حسن و محمد حجی­پور (1392): «خزش شهری و پیامدهای آن در توسعه پایدار روستایی (مورد: روستاهای پیرامونی شهر بیرجند»،  فصلنامه انجمن جغرافیای ایران، جغرافیا، شماره 39، تهران، صص184 – 154.


3. اکبرپورسراسکانرود، محمد و اسماعیل نجفی (1389): «مفهوم توسعه پایدار در محیطهای روستایی حوزه کلانشهرها، مطالعه موردی: کلانشهر تهران»، فصلنامه مسکن و محیط روستا، شماره130، تهران، صص 79- 64.


4. پورطاهری، مهدی؛ سجاسی قیداری، حمداله و طاهره صادقلو (1388): «سنجش و اولویت بندی اجتماعی در مناطق روستایی، با استفاده از تکنیک رتبه بندی بر اساس تشابه به حل ایده آل فازی (مطالعه موردی: دهستان حومه بخش مرکزی شهرستان خدابنده»، مجله پژوهش های روستایی، سال 1، شماره 1، تهران، صص 31-1.


5. جاودان، مجتبی و عبدالرضا رکن الدین افتخاری (1389): «اندازه گیری شاخص های توسعه پایدار اجتماعی در حوزه های روستایی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی، مورد: بخش سربند (شهرستان سازند – استان مرکزی)»، فصلنامه کاربرد RS و GIS  در برنامه ریزی، شماره 7، تهران، صص 45-1.


6. رضوانی، محمدرضا (1381): «تحلیل الگوهای روابط و مناسبات شهر و روستا در نواحی روستایی اطراف تهران»، مجله پژوهشهای جغرافیایی، شماره 43، تهران، صص 94-81 .


7. رضوانی، محمدرضا؛ اکبریان رونیزی، سعیدرضا؛ رکن الدین افتخاری، عبدالرضا و سیدعلی بدری (1391): «تبیین شاخص های محک پایداری در ارزیابی آثار الگوهای گردشگری در نواحی روستایی پیرامون کلان شهرها (مطالعه موردی: نواحی روستایی پیرامون کلان شهر تهران»، مجله پژوهش های جغرافیای انسانی، شماره81، تهران، صص 94-69.


8. سلامی، رضا (1376): «بررسی اجمالی توسعه پایدار»، مجله رهیافت، شماره 17، تهران.


9. شادی طلب، ژاله و مجتبی بیات (1390): «نوسازی فرهنگی در روستاهای در حال گذار»، فصلنامه رفاه اجتماعی، شماره 43، تهران، صص179-157.


10. عفتی، محمد (1383): «بررسی آثار مهاجرت های فصلی مردان بر فعالیت های زنان روستایی»، مجله روستا و توسعه، شماره 3، تهران.


11. علیزاده پروین، حسن (1371): بررسی روابط متقابل شهر و روستا، انتشارات فروغ آزادی چاپ اول، تهران.


12. گیدنز، آنتونی (1368): جامعه شناسی، مترجم: منوچهر صبوری، نشر نی، چاپ اول، تهران.


13. محمودی نژاد، هادی؛ پورجعفر، محمدرضا و محمود انصاری (1386): «بررسی جایگاه برنامه­ریزی توریسم در توسعه پایدار روستایی؛ فرصتها و چالشها»، فصلنامه مسکن و انقلاب، سال26، شماره 119، تهران، صص 48- 35.


14. مولدان، بتدریج و سوزان بیلهارز (1381): شاخص‌های توسعه پایدار، مترجم: حداد تهرانی، نشاط و ناصر محرم نژاد، انتشارات حفاظت محیط زیست تهران.
    
    
    1. Algun. Altye,. Baycan. Tuzine nikamp. P. ,) 2011 :( Roles of local and newcomer entrepreneurs in rural development: a comparative Meta – analytic study. Regional Studies, Vol. 45, 1207–1223.
    
    
    2. Archambault.Carolin. S (2013): I ll Be Home For Christmas,: The Role of International Massai Migrants in Rural Sustainable Community Development, available on  www.mdpi.com/journal/sustainabilit
    
    
    3. Assefa G. and Frostell B., (2007): Social Sustainability and Social Acceptance in technology Assessment: A Case Study of Energy Technologies. Technologies in Society, 29, 63-78.
    
    
    4. Colantonio., A., and Dixon. T., (2009): Measuring Socially Sustainable, Urban Regeneration in EuropeMeasuring Socially SustainableUrban Regeneration in Europe, 1-129.
    
    
    5. Drakakis-Smith D., (1995): Third World Cities: Sustainable Urban Development, Urban Studies, Vol. 32, 4- 15.
    
    
    6.  Drexhage,. J., and Murphy D., (2010): Sustainable Development: From Brundtland to Rio, 659 – 677.
    
    
    7. Hass, Hein, D., (2008): Migration and development a theoretical Perspective, International Migration Institute, University of Oxford 1-60.
    
    
    8. Ratha D. Workers,. R. (2003): an Important and Stable Source of External Development Finance in Global Development Finance. World Bank 75-157.
    
    
    9. Stockdale., Aileen) 2006(: Migration: Pre – requisite for rural economic narration? journal of rural studies,22, 354 – 366.
    
    
    10. Stockdale ., J, Findiay. A, Short, D., (2000): the repopulation of Rural Scotland, Opportunity and threat, Journal of rural Studies, 16, 243-257.
    
    
    11. Willians., A,. Jobes. S., (1990): Economic and quality of life considerations in urban–rural migration. Journal of Rural Studies 6: 187–94.