سنجش میزان توسعه یافتگی و عوامل مؤثر برآن در نواحی روستایی استان فارس با استفاده از تحلیل عاملی و ضریب ناموزون موریس

الموضوعات : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

مرتضی نعمتی ¹ (استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران)
سیامک طهماسبی ² (کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه تهران، تهران، ایران)
معصومه قرقانی ³ (کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران)

تاريخ الإرسال : 22 الأربعاء , ربيع الثاني, 1436 تاريخ التأكيد : 17 الجمعة , ربيع الأول, 1438 تاريخ الإصدار : 21 الإثنين , صفر, 1438

الکلمات المفتاحية: تحلیل عاملی, توسعه روستایی, استان فارس, ضریب ناموزون موریس,

ملخص المقالة :

        طی دهه­های اخیر، توسعه به عنوان یکی از مهم­ترین چالش­های جهانی همواره توجه سیاست­مداران و برنامه­ریزان اقتصادی– اجتماعی را به خود جلب کرده است؛ در راستای دستیابی به توسعة پایدار در عرصه­های سکونتگاهی کشورها اعم از شهر و روستا، شناختِ روند تحولات گذشته، تحلیل وضع موجود و ترسیم فضای مطلوب آن­ها ضروری است. به عبارت دیگر، شناخت توانمندی­های محیطی و میزان خدمات موجود در هر منطقه و درپی آن، تعیین سطوح توسعه­یافتگی این نواحی سکونتگاهی به ویژه روستاها، نخستین گام در فرایند برنامه­ریزی و توسعة این مناطق جمعیتی به شمار می­رود. پژوهش حاضر با هدف تعیین عوامل مؤثر در توسعه نواحی روستایی و بررسی تفاوت­ها، تشابهات و طبقه­بندی آنها از نظر میزان توسعه­یافتگی پرداخته است. روش تحقیق از نوع روش توصیفی- تحلیلی بوده و جامعه آماری روستاهای استان فارس در سطح شهرستان­ها و اطلاعات لازم به وسیله مطالعات اسنادی جمع­آوری شده و با استفاده از روش تحلیل عاملی وضعیت 29 شهرستان استان در سه بعد اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی مطالعه شده و50 شاخص به 6 عامل خلاصه شده­اند. سپس سطح توسعه­یافتگی نواحی روستایی با استفاده از ضریب ناموزون موریس به چهارگروه توسعه یافته، درحال توسعه، کمترتوسعه یافته و محروم تقسیم شدند و با بهره­گیری از سیستم اطلاعات جغرافیایی توزیع آنها نمایش داده شده است. نتایج تحقیق نشان می­دهد که بین نواحی روستایی استان فارس تفاوت ها و اختلافات شدیدی وجود دارد که در این بین نواحی روستایی شهرستان شیراز (50.57درصد)، مرودشت (50.22درصد)، داراب (49.04درصد)، استهبان (46.35 درصد) و کازرون (45.59درصد)، در بالاترین سطح به عنوان گروه توسعه­یافته و در پایین­ترین سطح نواحی روستایی شهرستان­های کوار، مهر، سروستان، خنج و گراش (18.46 درصد) به عنوان گروه محروم قرار داشت.

المصادر:

1. Asayesh, H. and Estelaji, A. (2004): Principles and methods Regional Planning (models, methods and techniques(. Islamic Azad University Publication. Tehran. (in Persian)


2. Azadi, Y. and Beyk Mohamadi, H. (2013): Analysis and classification of levels of development in rural areas of Ilam Province. Journal of Spatial Planning.No.2, PP.41-62. (in Persian)


3. Badri, S.A., Akbarian Ronizi, S.R. and Javaheri, H.(2007): Determine the level of development in rural areas of Kamyaran County. Journal of Geographical Research. No. 82. PP. 116- 130. (in Persian)


4. Bayat, M. (2010): Evaluation of rural development  in Kovar District of Shiraz County by using cluster analysis. Geography and Environmental Planning. No. 1. PP.113-131. (in Persian)


5. Fathi, S. and Motlgh, M. (2011): Theoretical approach to sustainable rural development based on information communication technology. Journal of Human Geography. No. 2. PP. 48- 66. (in Persian)


6. Gholami, M. and Rastgar, M. (2011): Survey and analysis of the spatial distribution of Fars province urban population with using indicators urban primacy and concentration. Journal of Research and Urban Planning. No. 2. PP. 117- 130. (in Persian)   


7. GhaedRahmati, S. Khademolhoseinei, A. and Mohamadifard, A.(2011): Analysis the degree of development of Sistan and Baluchestan Province counties. Amayesh Journal. No. 9. PP. 79- 87. (in Persian)   


8. GhaedRahmati, S. Mostofiolmamaleki, R. and Barari, M.(2014): Analysis of development indicators and ranking of Yazd Province Districts. Geography and Development. No. 30. PP. 71- 86. (in Persian)


9. Habibpour, K. and Safari, R.(2013): Comprehensive guide to SPSS application in survey research(quantitative data analysis). Motafakeran Publication. Fifth edition. Tehran. (in Persian)


10. Hoseein Zadeh Dalir, K. (2002): Regional Planning. Samt Publication. Tehran. (in Persian)


11. Khakpour, B. (2007): Measuring the development of rural areas of Shirvan county in order to regional planning. Geography and Regional Development. No. 7. PP. 133- 145. (in Persian)


12. Kalantari, Kh. (2004): Processing and analyzing data on socio-economic research. Sharif Publication. Tehran.   (in Persian)


13. Kalantari, Kh. Asadi, A. Chobcheyan, Sh. (2009): Compiling and Validation of Sustainable Rural Areas Development Indicators. Urban Regional Studies and Research. No. 2. PP. 69-86. (in Persian)


14. Kanbur, R. and J.Vneables, (2005):Spatial Inequality and Development Overview of UNU-WIDER Project,pp:1-17.available: http://www.arts .cornell .edu /poverty /kanbur/ WIDER ProjectOverview.pdf.


15. Li, Y,  and Wei, Y. D. (2010): The spatial-temporal hierarchy of regional inequality of China. Applied Geography, 30(3), pp: 303-316.‏


16. Maleki, S. and Shekhi, H. (2010): Analysis and classification of indicators and determine development priorities in the country's provinces using factor and cluster analysis. Geography and Planning. No. 29. PP. 61- 85.  (in Persian)


17. Mosayebi, S. Saydaei, S.S. Zangiabadi, A. and Rahimi, A.R. (2015): Spatial analysis of employment indicators with using factor and cluster analysis(case study: Esfahan Province Counties). Geography and Planning. No. 47. PP. 197- 213. (in Persian)


18. PourMohamadi, M. and Zali, N.(2010): Regional Disparities Analysis and Development Foresight (Case Study: East Azerbaijan Province). Geography and Planning. No. 22. PP. 29- 64. (in Persian)


19. Rezvani, M. (2012): Rural development planning in Iran. Fourth edition. Ghomes Publication.  (in Persian)


20. Shams, M. and Rashidi, Gh. (2012): Evaluation of sustainability in the old neighborhoods of the Asadabad city with utilizes the uneven coefficient Maurice. Geographical Landscape (human studies). No. 14. PP. 88- 101. (in Persian)


21. Tabrizi, Jalal. Gasemi,A. and Moazen,S(2014): Analyze the spatial inequality of socio- economic services in Zanjan Counties. Journal of Research and Urban Planning. No. 13. PP. 19-34. (in Persian)


22. Taghvaei, M. and Shafie, P. (2006): The application of factor and cluster analysis in evaluation of spatial – locational in Esfahn rural areas. Agricultural Economics and Development. No. 68. (in Persian)


23. Taghvaei, M. and Bahari, E. (2013): Ranking and measuring the degree of development of conties in Mazandaran province by using cluster and factor analysis. Geography and Environmental Planning. No. 4. PP.15- 38.  (in Persian)


24. Taghvaei, M, TahmasebiPour, R. and Nosrat Moradi, H. (2012): Determining and analyzing of enjoyment levels of Boosher's by using Scalogram Model. Geography and Spatial Planning. No. 2. PP. 74-60. (in Persian)


25. Taghdisei, A. Jamshidi, A. and Aryanpour, A. (2013): Spatial analysis and ranking of rural areas based on indicators of employment in Avramanat region. Journal of Spatial Planning(Geogrphy). No. PP. 157- 180.  (in Persian)


26. Tavakolineya, J. and Shali, M. (2013): Regional disparities in Iran. Amayesh Journal. No. 18. (in Persian)


27. Zangi Abadi, A. Akbari, M. (2012): Evaluation and analysis the rate of the development of the Fars province counties. Journal of Environmental Studies.No. 59. PP. 113- 122. (in Persian)


28. Zarabi, A. and Tabrizi, N. (2012): Determine the level of development Mazandaran province counties -factor analysis approach. Amayesh Journal. No. 12. PP. 64- 77. (in Persian)


29. Ziari, K. and Jalalian, E. (2009): Comparing the counties of Fars Province based on development Indicators: 1355-75. Geography and Development. No. 11. PP. 78- 96. (in Persian)


30. Ziari, K. SaediRezvani, N. and Baghal Salehpour, L. (2011): Measuring the degree of development of the Eastern counties of Azerbaijan province with(HDI) method. Beyond Management. No. 12. PP. 75- 95. (in Persian)


31. Wang, Y., Fang, C., Xiu, C., & Liu, D. (2012): A new approach to measurement of regional inequality in particular directions. Chinese Geographical Science, 22(6), pp: 705-717.‏


32. Wei, Y. D. (2015): Spatiality of regional inequality. Applied Geography, 61, 1-10.‏


33. www.fars.agri-jahad.ir (2015/20/2)


34. www.amar.org.ir(2015/20/2).