پژوهشی بر توسعه یافتگی و نابرابری های آن در استان لرستان

الموضوعات : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

محمد میره ای ¹ , مسلم عارفی ² , آیت رشنوفر ³

1 - استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران
2 - کارشناسی ارشد آمایش سرزمین، دانشگاه تهران، تهران، ایران
3 - کارشناسی ارشد آمایش سرزمین، دانشگاه تهران، تهران، ایران

تاريخ الإرسال : 29 الأربعاء , ربيع الثاني, 1436 تاريخ التأكيد : 12 الخميس , شعبان, 1437 تاريخ الإصدار : 13 الأربعاء , رجب, 1437

الکلمات المفتاحية: توسعه, استان لرستان, مدل موریس, سطوح برخورداری, رتبه بندی,

ملخص المقالة :

       از جمله ویژگی‌های کشورهای جهان سوم تمرکز شدید و عدم تعادل در مناطق جغرافیایی است که از نتایج سیاست‌های رشد قطبی به شمار می­آید. در نتیجه این سیاست، تعداد محدودی از مناطق نقش کلیدی داشته و سایر مناطق به صورت حاشیه‌ای عمل می‌نمایند. برای ایجاد تعادل و به منظور شکل دادن فضاهای مناسب و همگون، بحث برنامه‌ریزی منطقه‌ای مطرح شده و اولین گام در برنامه‌ریزی منطقه‌ای شناخت نابرابری‌های اقتصادی- اجتماعی و فرهنگی نواحیِ مختلف می­باشد. هدف از تحقیق حاضر سنجش وضعیت توسعه یافتگی و نابرابری‌های آن در بین شهرستان‌های استان لرستان است. تحقیق حاضر به لحاظ هدف توسعه‌ای و از سنخ تحقیقات توصیفی– تحلیلی است. به منظور گردآوری اطلاعات از روش کتابخانه‌ای استفاده شده است. در راستای انجام تحقیق از 15 شاخص در قالب 4 متغیر بهداشتی، کشاورزی، آموزشی و جمعیت بهره گرفته شده است و تکنیک اصلی پژوهش شاخص ناموزون موریس بوده است. نتایج بدست آمده نشان دهنده­ی عدم توزیع هماهنگ امکانات و خدمات در شهرستان‌های این استان می­باشد. به شکلی که شهرستان‌های خرم­اباد و بروجرد از لحاظ برخورداری از جمیع امکانات و خدمات با امتیاز 92.83 و 48.42 نسبت به دیگر شهرستان‌های استان در رتبه­های نخست و شهرستان‌های پلدختر و کوهدشت با امتیاز 5.23 و 4.36 در رتبه­های آخر قرار دارند. امکانات محیطی و محورهای توسعه و محدوده­های صنعتی و شبکه­های زیربنایی عمده، نقش مؤثری در سطوح برخورداری شهرستان‌های استان دارد. در نهایت نیز با تأکید بر تقویت بخش­های حاشیه‌ای استان به ویژه محور غربی استان، پیشنهادهایی جهت کاهش عدم تعادل توسعه در این منطقه ارائه شده است.

المصادر:

1. آسایش، حسین و علیرضا استعلاجی (1382): اصول و روش­های برنامه­ریزی ناحیه­ای (مدل ها، روش‌ها و فنون)، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرری، چاپ اول، تهران.


2. آسایش، حسین (1381): اصول و روش‌های برنامه‌ریزی ناحیه‌ای، انتشارات پیام نور، چاپ سوم، تهران.


3. ابراهیم­زاده، عیسی (1379): «سنجش توسعه یافتگی روستاهای استان سیستان و بلوچستان»، مجله علوم انسانی دانشگاه سیستان و بلوچستان، شماره 13، زاهدان.


4. ازکیا، مصطفی (1387): توسعه پایدار روستایی، تهران، انتشارات اطلاعات، چاپ اول، تهران.


5. اسلامی، سیف ا... (1372): تعیین درجه توسعه یافتگی مناطق روستایی کشور، پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.


6. برزویان، صمد (1374): تعیین درجه توسعه یافتگی شهرستانهای استان مازندران، پایان نامه کارشناسی ارشد اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.


7. تودارو، مایکل (1378): توسعه اقتصادی در جهان سوم، ترجمه: غلامعلی فرجادی، انتشارات سازمان برنامه و بودجه، چاپ دوم، تهران.


8. توفیق، فیروز (1384): «تحلیل عاملی و تلفیق شاخص‌های منطقه‌ای»، مجله آبادی، تهران.


9. توفیق، فیروز (1384): آمایش سرزمین: تجربه جهانی و انطباق آن با وضع موجود، انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران، چاپ اول، تهران.


10. دهمرده قلعه نو، نظر (1372): بررسی علل توسعه نیافتگی سیستان، پایان نامه کارشناسی ارشد اقتصاد، دانشگاه تهران.


11. رضازاده، محمد (1373): تعیین درجه توسعه یافتگی شهرستانهای استان خراسان، پایان نامه کارشناسی ارشد اقتصاد، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.


12. رضایی، علی اکبر (1390): برنامه‌ریزی منطقه‌ای برای مدیران، انتشارات پرستا، چاپ اول، تهران.


13. زیاری، کرامت الله (1390): اصول و روش‌های برنامه‌ریزی منطقه‌ای، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ سوم، تهران.


14. زیاری، کرامت الله (1379): «سنجش درجه توسعه یافتگی روستاهای استان یزد»، مجله علوم انسانی دانشگاه سیستان و بلوچستان، شماره 13، زاهدان.


15. شایان‌مهر، علیرضا (1379): دائرة‌المعارف تطبیقی علوم اجتماعی، انتشارات کیهان، چاپ اول، تهران.


16. صرافی، مظفر (1379): مبانی برنامه‌ریزی توسعه منطقه‌ای، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، چاپ اول، تهران.


17. قائدرحمتی، صفر؛ مستوفی الممالکی، رضا و مهدی براری (1392): «تحلیل شاخص­های توسعه و سطح­بندی دهستان­های استان یزد»، فصلنامه جغرافیا و توسعه، سال 11، شماره30، زاهدان، صص 88-71.


18. قره باغیان، مرتضی (1372): اقتصاد رشد و توسعه، نشر نی، چاپ اول، تهران.


19. کلانتری، خلیل (1381):  برنامه‌ریزی و توسعه منطقه‌ای، انتشارات خوشبین، چاپ اول، تهران.


20. کلانتری، خلیل (1377): شناسایی مناطق عقب مانده در ایران، فصلنامة تحقیقات جغرافیایی. سال 4، شماره 11، مشهد.


21. معصومی اشکوری، سیدحسن (1370): اصول و مبانی برنامه‌ریزی منطقه‌ای، انتشارات سازمان برنامه و بودجه، چاپ اول، رشت.


22. مرکز آمار ایران (1390): سالنامه آماری شهرستانهای استان لرستان، تهران.


23. موسوی، میرنجف و حسن حکمت نیا (1384): «تحلیل عاملی و تلفیق شاخص ها در تعیین عوامل مؤثر بر توسعه انسانی نواحی ایران»، مجله جغرافیا و توسعه، زاهدان، دوره 3، شماره 6، صص70-55.


24. مؤمنی، مهدی (1377): درآمدی به اصول و روش‌های برنامه‌ریزی ناحیه‌ای، انتشارات گویا، چاپ اول، تهران.


25. میسرا، آرپی (1366): مباحثی پیرامون توسعه روستایی، مجله جهاد، شماره 117، تهران.


26. نراقی، یوسف (1372): توسعه و کشورهای توسعه نیافته، شرکت سهامی انتشار، چاپ اول، تهران.


27. Bhatia, Y.K. and Rai. S.C ( 2004), Evaluation of Socio Economics Development in Small Areas, Sponsored by Planning Commission Government of India, New Delhi.


28. Bono, Fillipa and et al (2007): “Regional Inequalities in Consumption Patterns: A Multilevel Approach to the Case of Italy”, International Statistical Review, Vol. 75, No. 1.


29. Fukuchi, Takao (2000): long-run development of a multi Regional economy, Regional science, vol.79. no.1.


30. Joa, O.S. and Maria, M.L.(2003), A Multivariate Methodology to Uncover Regional Disparities, Department to de Mathematical. Faculdade de Cienciase Tecnologia U. N. L, Lisbon, Portugal.


31. Kirk patrik, colin et al,. (2001):  development of criteria to assess the effectiveness of national strategies for sustainable development institute for development policy.


32. Noorbakhsh, Farhad(2004), Human Development and Regional Disparities in Iran, A Policy Model", University of Glasgow Department of Economics.


33. Pacione, M ., (2003): Urban Geography, A Global Perspective, 2th, London: Routledge.


34. Yu, Danlin and Yehua Dennis Wei .,(2003): “Analyzing Regional Inequality in Post– Mao China in GIS Environment”, Eurasian Geography and Economics, Vol. 44, No. 7,PP.