تبیین سازمان فضایی شهرستان بابل با استفاده از شاخص های کمی و کیفی

الموضوعات : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

اسدالله دیوسالار ¹ , سد قاسم کیانژاد تجنکی ²

1 - استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
2 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

تاريخ الإرسال : 24 السبت , رمضان, 1436 تاريخ التأكيد : 21 السبت , جمادى الأولى, 1438 تاريخ الإصدار : 22 الجمعة , ربيع الثاني, 1438

الکلمات المفتاحية: بابل, شاخص مرکزیت, سازمان فضایی, شاخص نخست شهر, سلسله مراتب سکونتگاه ها,

ملخص المقالة :

ساختار فضایی یک ناحیه نیز همچون یک سیستم، محصول یک فرایند دائمی سازمان­یابی فضاست. ساختار فضایی شهرستان بابل نیز همچون یک سیستم، محصول فرایند دائمی سازمان یابی فضاست. در این خصوص برای بررسی علمی سازمان فضایی شهرستان بابل نقش نیروهای درونی ( اقلیم، توپوگرافی، حاصلخیزی زمین و. .. ) و بیرونی (عوامل اداری و سیاسی، دسترسی و .. ) در شکل­گیری و  تکوین سازمان یابی فضایی شهرستان بابل تحلیل و ارزیابی شد. این تحقیق در دو قالب شکلی و محتوایی صورت گرفت. جامعه آماری تحقیق سکونتگاه های روستایی و مراکز شهری شهرستان بابل طی دوره 1365 تا 1390 می­باشند. شاخص­های­های تحقیق نخست شهر (تمرکز هرفیندال، دو شهر، چهارشهر، شهر مهتا، مومار و الوصایی و شاخص مرکزیت پرستون می­باشد. نتایج نشان می­دهند طی چهار دهه گذشته شهرستان بابل از شکل مرکز پیرامون به صورت شبکه شهری منطقه­ای (11 شهر ) تغییر ساختار داده است، اما از بعد محتوایی هنوز بخش اعظم  فعالیت و خدمات و جمعیت در شهر بابل (بیش از 80 درصد جمعیت شهری) واقع شده­اند. همچنین مشخص شد شهرهای نوپا برای توزیع بهتر خدمات و امکانات، کاهش تمرکزگرایی و  ایجاد نظام توزیع فضایی جمعیت و خدمات همگن، بنا به صلاحدید نهادهای ذیربط شکل گرفته­اند و با توجه به اختلاف زیاد مراکز شهری این ناحیه فاقد نظام سلسله مراتبی است.

المصادر:

1. Behforuz, F. (1993): theoretical-experimental analysis of the system for balancing the cities of Iran, Journal of Geographical Research, Vol. 24, No. 28,pp 7-86 (in persian)


2. Berdy Anamoradnejad, Rahim,2011, Analytical review of the urban hierarchy in province of Kurdistan with ranke-size and Behforuz model, Journal of Human Geography, Issue II, pp. 57-45(in persian)


3. ­ChoT Seong-Hoon, David H. Newman (2005): Spatial analysis of rural land development, University of Tennessee, Department of Agricultural Economics, 2621 Morgan Hall, Knoxville, TN 37996-4518, United States


4. Dadashpoor.hashm; Afaq poor atosa, and Rfyyan M, (2010): An Analysis of Spatial organization system in the southern coast of Iran, Journal of Geography and Regional Development, Number 14, Pages 96-12


5. Governor County of Babol (2013): districts of babol (in persian)


6. Hekmatnia, Hassan, Mousavi MN, (2012): Application model in Geography with an emphasis on urban and regional planning, Novin elm publications,Tehran (in persian)


7. Henderson, Vernon (1974: The Size and Type of Cities, American Economic Review, 64(4),  pp 640-656.


8. Henderson, Vernon (2003): The Urbanization Process and Economic Growth, N.6, pp 47-71.


9. Hesamyan, Farokh and Aetmad.Giti and Haeri, M (1997): Urbanization in Iran, Agah Publications, Tehra (in persian)


10. Kalantari Khalil (2002): Planning and Regional Development, publication of khoshbin, Tehran (in persian)


11. Lotfi, S.; Irandoust k, and Idris Babakhanzdah. (2013): The study of changes in primary city and rural system of Zagros (1997-2006), Journal geographical space planning, Number 8, pp. 45-23 (in persian)


12. Lynch, Kevin (2013), urban landscape, the translation of Mozayeni manoocher, publication of University of Tehran, (in persian)


13. Mazandaran Planning Department (2012): Statistical Yearbook of Mazandaran province, county of Babol (in persian)


14. Mazandaran Planning Department (2013): Statistical Yearbook of Mazandaran province,county of Babol (in persian)


15. Mazandaran Planning Department (2014): Spatial planning Mazandaran province, the second phase, consulting Engineers Mazand tarh,Sari (in persian)


16. Mohammad Bilal (2013): Analysis of the spatial organization of settlements in county of Javanrood, Master's thesis, Faculty of Literature and Humanities - University of Zabol (in persian)


17. Moraes Pereira Rafael Henrique, Rafael Henrique, (2013): Urban Centrality: A Simple Index, Geographical Analysis, number 45, pp 77–89


18. Mumford, Lewis (2008): The Culture of Cities, the translation of the Aghvami moghadam, published by the Center for Studies and Research Planning and Architecture,Tehran (in persian)


19. Nazarian,Asghar, (2009),The dynamics of urban systems of Iran,publication of Mobtakeran, Tehran (in persian)


20. Rezvani, M. (1999): The study spatial organization of settlements and optimize it in rural areas of Shahrood, the city anymore, Geographical Research Quarterly, Issue 44, Pages 153-132 (in persian)


21. Rondinelli, Denis,1985,Applied Methods of Regional Analysis:The Spatial Dimensions of Development Policy ,USA,Vestriw Press.


22. Rustam pour.hoshang, Mohammad Yeganeh, B. and Hydry.hsn (2012): Spatial organization of explaining urban systems, Bushehr and Fars, the Journal land use environment, Number 11, Pages 1-25(in persian)


23. Sargazi, Zainab, Jamal Mohammadi, Amir Hamza Shahbazi. (2013), explaining the land use strategies traditional agricultural areas based on Hilhorst systemic approach analyzes, Gilan region, Geography and Development, Number 33, Pages 84-71(in persian)


24. Shahiki Tash, Mohammad Nabi, Yghfvry Hussein and dervish B. (2015): evaluate the spatial imbalance and regional prosperity in the provinces of Iran, Journal of Regional Planning, No. 17, pp. 30-15


25. Shahmyry Shahabi, M and Zebardast Esfandiari (2014): Analysis capabilities synergistic development in multicenter urban areas, Mazandaran city of Central, Regional Planning Journal, Issue 16, Pages 48-33(in persian)


26. Shokoie,H, (1994), new perspective in urban geography, third edition, Tehran, publication Samt.


27. Statistical Centre of Iran, (1986, 1996, 2006, 2011), General Population and Housing Census,county of Babol (in persian)


28. Statistical Centre of Iran, (2011): villages in Mazandaran province (in persian)


29. Taghvai, Masoud and Mousavi, M (2011):critizing on Prime city indices and presenting new index (the index early analytically city in Iran), Journal of Geography and Environmental Studies, Issue 1, Pages 34-25(in persian)


30. UN-habitat, (1997): Regional Development Planning and Management of Urbanization: Experiences In the developing countries, Nairobi , Kenya


31. Yu. Danlin,(1996): GIS and Spatial Modeling in Regional Development Studies: Case Study on the Greater Beijing Area, A thesis,GIS and Spatial Modeling in Regional Development Studies: Case Study on the Greater Beijing Area,china

Zebardast Esfandiari (2007). The study of primary city in iran, Honar – ha – ye – Zibamagazine, Tehran University, No. 29, pp. 29-38