سطح بندی سکونتگاه های روستایی بر اساس توان انسانی از دیدگاه آمایش سرزمین (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان شیراز)

الموضوعات : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

سمانه تیموری ¹ (کارشناس ارشد برنامه ریزی و آمایش سرزمین، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران)
علی شکور ² (دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، واحد مرودشت، دانشگاه آزاد اسلامی، مرودشت، ایران)
امیر گندمکار ³ (استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران)

تاريخ الإرسال : 01 الجمعة , شوال, 1436 تاريخ التأكيد : 12 الخميس , شعبان, 1437 تاريخ الإصدار : 13 الأربعاء , رجب, 1437

الکلمات المفتاحية: توسعه روستایی, شیراز, آمایش سرزمین, توزیع فضایی خدمات,

ملخص المقالة :

یکی از مشکلات اساسی جامعه روستایی در گذشته فقدان برنامه راهبردی برای ساماندهی فضاها و مراکز روستایی بوده است و امروزه نیز عمران و توسعه روستایی کشور در گرو ساماندهی سنجیده محیط روستایی و تجهیز سلسله­مراتبی این مراکز و فضاها طبق استانداردهای معین می­باشد. این موضوع مورد توجه برنامه­های عمرانی دوم، سوم و چهارم کشور نیز  قرار گرفته است. در این راستا تعیین و تشکیل سلسله­مراتبی از سکونتگاه­های روستایی که بتواند چارچوب مؤثری برای توزیع جمعیت، خدمات و کارکردها باشد، ضروری است. هدف از این پژوهش بررسی و سطح­بندی روستاهای بخش مرکزی شهرستان شیراز از نظر سطح توسعه­یافتگی می­باشد. روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش توصیفی- تحلیلی و از نظر هدف، کاربردی است که در آن با استفاده از مستندات آماری و مدل­های کاربردی در جغرافیا به تحلیل موضوع پرداخته می­شود. روش جمع­آوری اطلاعات، کتابخانه­ای می­باشد. برای انجام پژوهش ابتدا با مراجعه به کتابخانه استانداری فارس و سپس سایت مرکز آمار ایران، اطلاعات مورد نیاز به شیوه اسنادی گردآوری شد. سپس با به کارگیری 24 متغیر در قالب 7 شاخص مختلف و با استفاده از شاخص مرکزیت و روش تحلیل خوشه­ایK  میانگین، به سطح­بندی روستاهای منتخب در 3 سطح توسعه یافته، درحال توسعه و توسعه نیافته اقدام گردید. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که بیشتر روستاهای بخش مرکزی شهرستان شیراز، در خوشه 3 قرار گرفته و همچنین از نظر سطح توسعه­یافتگی نیز 54/72 درصد توسعه نیافته، 52/24 درصد درحال توسعه و 94/2 درصد توسعه یافته می­باشند.

المصادر:

1. حاجی نژاد، علی (1375): ساماندهی فضایی سلسه­مراتب خدمات سکونتگاه های روستایی مورد: بخش شیب آب شهرستان زابل، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیای روستایی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.


2. حکمت نیا، حسن و میرنجف موسوی (1392): کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامه­ریزی شهری و ناحیه­ای، انتشارات آزادپیما، چاپ سوم، تهران.


3. رحمانی فضلی، عبدالرضا، هدایت اله درویشی، مصطفی بیغم و مریم بیرانوند زاده (1391): «سطح بندی سکونتگاه های  روستایی آذربایجان غربی با استفاده از تکنیک تاپسیس»، همایش ملی توسعه پایدار کشاورزی و محیط زیست سالم، همدان.


4. سعیدی، عباس (1381): مبانی جغرافیای روستایی، انتشارات سمت، چاپ اول، تهران.


5. شکور، علی و علی شمس­الدینی (1391): «نقش­آفرینی کانون­های شهری در ایجاد تعادل و توسعه نواحی روستایی (مطالعه موردی: شهر مصیری و روستاهای پیرامونی)»، فصلنامه چشم­انداز جغرافیایی، سال 7، شماره 21، رشت، صص 77-63 .


6. شمس­الدینی، علی و علیرضا رحیمی (1392): «سطح بندی سکونتگاه های روستایی شهرستان ممسنی با استفاده از تکنیک های ساماندهی فضا»، فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای، سال سوم، شماره 14، مرودشت، صص102-87.


7. طالشی، مصطفی و مصطفی امیرفخریان (1391): «کاربرد الگوهای کمی تحلیل فضایی جمعیت در آمایش سکونتگاه های روستایی (مطالعه موردی: استان خراسان رضوی)»، فصلنامه پژوهش های روستایی، سال 1، شماره 4، تهران، صص 128-105.


8. کلانتری، خلیل (1391): پردازش و تحلیل داده ها در تحقیقات اجتماعی– اقتصادی، انتشارات فرهنگ صبا، چاپ پنجم، تهران.


9. کلانتری، خلیل (1380): برنامه ریزی و توسعه منطقه­ای (تئوری ها و تکنیک­ها)، انتشارات خوشبین، چاپ اول، تهران.


10. مابوگونج، آ.ال و آر. پی .میسرا (1368): توسعه منطقه ای؛ روش های نو، ترجمه: عباس مخبر، انتشارات مخبر، چاپ اول، تهران.


11. مرکز آمار ایران (1390): شناسنامه آبادی های استان فارس، انتشارات استانداری فارس، شیراز.

12. معاونت برنامه­ریزی استانداری فارس (1392): سالنامه 1392 استان فارس، انتشارات استانداری فارس، شیراز.                                                                                                                          


13. مهدوی، مسعود و آئیژ عزمی (1388): «فضا، آمایش و توسعه روستایی»، فصلنامه جغرافیای سرزمین، شماره 22، صص42-25 .                                                                                                                                                                                                                                                                       


14. مهدوی، مسعود (1381): مقدمه ای بر جغرافیای روستایی ایران، انتشارات سمت، چاپ سوم، تهران.


15. وحیدی، پریدخت (1373): «آمایش سرزمین: راهنمایی برای آموزش عالی»، فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی، شماره 7، تهران، صص104-75 .                                                                                                                         


16. Dahms, F & Mccombo, J. )1999( : counter urbanization Interaction and  Function all change in Rural Amenity Area – a cnaadian Example, Journal of Rural studies, vol.15, No.2, pp.146.


17. Heldak, M. (2010) :Functional standardization of Rural Area of Dolnoslakie vivodeship, Bullent of Geography socio – Economic series, NO.13, pp.127-137.


18. Hasmen, N.M. (1970): French Redional  planning. Edinburgh Indian university press.


19. Henry, w.(2002): curriculum: perspective, paradigm & possibility, Leonard Hill Books.


20. Kuklinski, A. (1979): social Issues in Regional policy and Reigional planning, Netherlands Economic In statute.


21. Long, H., Hang, G., Li, X.& Heilig, G.K. (2007): Socio- Economic Driving Forces of land use change in kunshan, they angtz River Delta Economic Area of chaina Journal of Environmental Management, No.83, PP.351- 364 


22. Yu, T., zhang, J,x., sun, L,J. (2009): Research on Rural spatial Distribution in chaina Based on urban –Rural Integrated planning Management, Fourth Internation conference on computer sciences and convergence Information Technology seoul, korea, pp.269-299.