واکاوی تأثیرات رویکرد برنامه‌ریزی در توانمندسازی روستاییان در فراگرد توسعة پایدار روستایی (مورد مطالعه: شهرستان‌های ری و پاکدشت)
الموضوعات :
فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای
ناصر شفیعی ثابت
1
(عضو هیات علمی گروه جغرافیای انسانی دانشکده علوم زمین دانشگاه شهید بهشتی)
نگین سادات میرواحدی
2
(دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه ریزی آمایش محیطی مناطق روستایی- دانشگاه شهید بهشتی تهران - ایران)
تاريخ الإرسال : 14 الأحد , ذو القعدة, 1438
تاريخ التأكيد : 02 الأحد , شعبان, 1440
تاريخ الإصدار : 16 الأحد , شعبان, 1440
الکلمات المفتاحية:
توانمندسازی,
توسعه پایدار,
رویکردهای برنامه‌ریزی,
برنامه‌ریزی ارتباطی,
ملخص المقالة :
تاکنون دو رویکرد «عقلایی گرایی فن محور» و «ارتباطی» در چارچوب و فرآیند برنامه‌ریزی توسعه مطرح بوده است که در نظام برنامه‌ریزی ایران استفاده از رویکرد عقلایی گرایی در فرآیند مذکور غلبه داشته است. این پژوهش با هدف واکاوی جایگاه برنامه‌ریزی روستایی و تأثیر آن بر توسعه پایدار سکونتگاه‌های روستایی در ناحیه شهرستان‌های پاکدشت و ری به روش توصیفی‌ـ تحلیلی بر روی 54 روستای نمونه از 124 روستای ناحیه موردمطالعه انجام شد. برای تعیین ارتباط بین متغیرها از روش مدل معادلات ساختاری و از نرم‌افزار آموس گرافیک استفاده شد. یافته‌های پژوهش ناکارآمد بودن رویکرد برنامه‌ریزی در ارتقای شاخص‌های توانمندسازی در توسعه پایدار روستایی را نشان می‌دهد؛ و اینکه اقدام مؤثری برای ارتقاء شاخص‌های فرآیند توانمندسازی روستاییان در راستای توسعه پایدار روستایی صورت نگرفته است. همچنین، بر اساس مدل ارتباطی استاندارد رویکرد فعلی برنامه‌ریزی از نظر ارتقاء شاخص های توانمندسازی روستاییان به‌منظور مشارکت آن‌ها در فرآیند توسعه پایدار روستایی بر مبنای شاخص نیکویی برازش حاصل‌شده؛ دارای برازش نامطلوب است بدین معنی که برنامه‌ریزی در وضع موجود نتوانسته احساس معنی دار بودن، اعتماد و اطمینان، شایستگی، خودباوری، خود تعیینی، شفاف‌سازی را در بین روستاییان ایجاد نماید و گیرندگان و بروز دهندگان «توانمندسازی نامولد» هنوز به شکل فزاینده‌ای غلبه دارند. درمجموع یافته‌های پژوهش حاضر زمینه لازم برای درک و فهم مشترکی از برنامه‌ریزی ارتباطی فراهم می-سازد. از جنبه‌های ادراکی و معرفتی نیز به دنبال آن است تا انسجام لازم در ترسیم خطوط اساسی انگاره نوین توسعه شکل بگیرد و به تعیین چهارچوب الگوی کار رویکرد نوین یاری رساند و بدین ترتیب پشتوانه‌های معرفتی و غنای لازم برای کمک به توسعه روستایی مناسب و پایدار از طریق برنامه‌ریزی و عملیاتی کردن پروژه‌های تولیدی و عمرانی با مشارکت روستاییان فراهم سازد.
المصادر:
بهزاد نسب، جانعلی (1389)، «تحلیل و تعیین فرایند مطلوب انجام برنامه‌ریزی توسعه روستایی در کشور بر اساس رویکرد برنامه‌ریزی ارتباطی»، روستا و توسعه، دوره 13 شماره 4، صص 74-51.
جلیلیان، سارا و سعدی، حشمت‌الله (1393). «نقش توانمندسازی زنان در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی خانوارهای روستایی (مطالعه موردی: روستاهای شهرستان اسلام‌آباد غرب)» دوره 6، شماره 21، صص 142-129.
رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا ؛ بدری، سید علی؛ سجاسی قیداری، حمدالله (1390). بنیان‌های نظریه‌ای برنامه‌ریزی کالبدی مناطق روستایی، انتشارات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، چاپ اول، تهران.
رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا و بهزاد نسب، جانعلی (1383). «برنامه‌ریزی ارتباطی، رویکردی انتقادی به نظریه برنامه‌ریزی (با تأکید بر برنامه‌ریزی توسعه روستایی)»، مدرس علوم انسانی، دوره 8، شماره 1، صص 22-1.
سرایی، حسن (1389). مقدمه‌ای بر نمونه‌گیری در تحقیق، انتشارات سمت، چاپ دوم، تهران.
شمس‌الدینی، علی؛ درخشان، الهام، کریمی، ببراز (1395). ارزیابی اثرات توانمندسازی نیروی انسانی در توسعه‌ی صنعت گردشگری (مطالعه موردی: استان کهگیلویه و بویراحمد)، دوره 6، شماره 24، 100-89.
عنابستانی، علی‌اکبر؛ شایان، حمید؛ خسرو بیگی، رضا؛ تقیلو، علی‌اکبر (1390). «نقش ویژگی‌های مکانی – فضایی مشارکت در توانمندسازی اقتصاد روستایی (مورد: دهستان ایجرود بالا – شهرستان ایجرود)» فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، دوره 1، شماره 4، صص 13-1.
مرکز آمار ایران، (1395)، نتایج تفصیلی سرشماری سال 1390، قابل‌دسترسی بر روی درگاه ملی آمار به آدرس اینترنتی: www.amar.org.ir.
Alexander, E. R. (1997). A Mile or a Millimeter? Measuring the ‘Planning Theory—Practice Gap’. Environment and Planning B: Planning and Design, 24(1), 3-6.
Allmendinger, P. (2002). Towards a post-positivist typology of planning theory. Planning theory, 1(1), 77-99.
Allmendinger, P., & Tewdwr-Jones, M. (2002). Planning futures: new directions for planning theory. Psychology Press.
Amdam, J. (2005). Spatial planning in rural areas. In Collection of Papers-AESOP 2005 Congress, Vienna University of Technology, Austria.
Amdam, R. (2007). Empowerment evaluation in regional planning and public health. Høgskulen i Volda.
Amundsen, S., & Martinsen, Ø. L. (2015). Linking empowering leadership to job satisfaction, work effort, and creativity: The role of self-leadership and psychological empowerment. Journal of Leadership & Organizational Studies, 22(3), 304-323.
Bischof, R. J., & Dale, A. P. (1997). Regional resource use planning and GIS: Practice trailing theory. AURSIA, 97, 19-21.
Blair, H. (2000). Participation and accountability at the periphery: democratic local governance in six countries. World development, 28(1), 21-39.
Bulderberga, Z. (2011). Rural-urban partnership for regional development. Social Research, 22(1), 14-24.
Choguill, C. L. (1999). Sustainable human settlements: some second thoughts. Sustainable cities in the 21st century, 131-142.
Dab, J. K. (2013). Establishing Good Governance in Local Self-Government Administration in Rural India: Portraying the Priorities. Asian Journal of Research in Social Sciences and Humanities, 3(10), 29-35.
Dalal-Clayton, D. B., Dent, D., & Dubois, O. (2000). Rural Planning in the Developing World with a Special Focus on Natural Resources: Lessons Learned and Potential Contributions to Sustainable Livelihoods: an Overview (No. 20). IIED.
Douglass, M. (1998). A regional network strategy for reciprocal rural-urban linkages: an agenda for policy research with reference to Indonesia. Third World Planning Review, 20(1), 1.
Fernandez, S., & Moldogaziev, T. (2015). Employee empowerment and job satisfaction in the US Federal Bureaucracy: A self-determination theory perspective. The American review of public administration, 45(4), 375-401.
Fischer, F., & Forester, J. (Eds.). (1993). The argumentative turn in policy analysis and planning. Duke University Press.
Foley, J., & Lauria, M. (2000). Plans, planning and tragic choices. Planning Theory & Practice, 1(2), 219-233.
Forester, J. (1980). Critical theory and planning practice. Journal of the American Planning Association, 46(3), 275-286.
Forester, J. (1999). The deliberative practitioner: Encouraging participatory planning processes. Mit Press.
Giampiccoli, A., & Mtapuri, O. (2012). Community-based tourism: An exploration of the concept (s) from a political perspective. Tourism Review International, 16(1), 29-43.
Gibbens, M. (2008). An exploration of the role of power in intergovernmental communication on meaningful municipal integrated development planning. The Built Environment and Information Technology, University of Pretoria (Doctoral dissertation, Dissertation-MBA).
Gielen, D. M., & Tasan-Kok, T. (2010). Flexibility in planning and the consequences for public-value capturing in UK, Spain and the Netherlands. European Planning Studies, 18(7), 1097-1131.
Gyamfi-Kumanini, N. (1996). Development problems in rural Ghana: The case of Wamfie. Walden University Press, Minneapolis.
Hall, K. (2010). The Roles, Practices and Capacities of Rural Municipalities and Communities to Engage in Community Development Planning. University of Guelph. Department of Environmental Design and Rural Development.
Halla, F. (2005). Critical elements in sustaining participatory planning: Bagamoyo strategic urban development planning framework in Tanzania. Habitat International, 29(1), 137-161.
Healey, P. (1992). A planner's day: Knowledge and action in communicative practice. Journal of the American planning association, 58(1), 9-20.
Healey, P. (1996). The communicative turn in planning theory and its implications for spatial strategy formation. Environment and Planning B: Planning and design, 23(2), 217-234.
Healey, P. (1997). Collaborative planning: Shaping places in fragmented societies. UBc Press.
Honadle, G. H., & Hannah, J. P. (1982). Management performance for rural development: packaged training or capacity building. Public Administration and Development, 2(4), 295-307.
Hummelbrunner, R. (2000, October). A Systems Approach to Evaluation: applications of systems theory and systems thinking in evaluations. In European Evaluation Society Conference, October (pp. 12-14).
Innes, J. E. (1992). Group processes and the social construction of growth management: Florida, Vermont, and New Jersey. Journal of the American Planning Association, 58(4), 440-453.
Innes, J. E. (1995). Planning theory's emerging paradigm: Communicative action and interactive practice. Journal of planning education and research, 14(3), 183-189.
Isaac, T. T., & Harilal, K. N. (1997). Planning for empowerment: People's campaign for decentralised planning in Kerala. Economic and Political Weekly, 53-58.
Jose, G., & Mampilly, S. R. (2014). Psychological empowerment as a predictor of employee engagement: An empirical attestation. Global Business Review, 15(1), 93-104.
Kam Ng, M. (2008). From government to governance? Politics of planning in the first decade of the Hong Kong Special Administrative Region. Planning Theory & Practice, 9(2), 165-185.
Kennedy, M. (1996). Transformative Community Planning: Empowerment through Community Development. Prepared for the 1996 Planners Network Conference.
Kennedy, M. (1997). Transformative community planning: empowerment through community development. New solutions: a journal of environmental and occupational health policy, 6(4), 93-100.
Kothari, C.R. (2009). Research methodology, method and techniques (Second Revised Edition), New Age International Publishers. New Delhi: 1-401.
MacKinnon, D. (2002). Rural governance and local involvement: assessing state—community relations in the Scottish Highlands. Journal of Rural Studies, 18(3), 307-324.
Mandelbaum, S. (1996). Introduction: The talk of the community. Explorations in planning theory, 3-10.
Matovu, G. (2006). Capacity building for participatory planning and budgeting in Africa: Initiatives and strategic perspectives. United Nations public administration network (UNPAN).
McDonagh, J., Varley, T., & Shortall, S. (Eds.). (2009). A living countryside?: the politics of sustainable development in rural Ireland. Ashgate Publishing, Ltd.
Namvong, S., & Baconguis, R. T. (2010). The farmer-driven approach and its contributions to farmer empowerment in the village extension system of Lao People's Democratic Republic. Middle East Journal of Scientific Research, 6(2), 108-116.
O'Bannon, B. R. (2003). Confronting the development dilemma: Decentralized cooperation, governance and local responses to neoliberal reform in rural Senegal.
Ogu, V. I. (2000). Stakeholders’ partnership approach to infrastructure provision and management in developing world cities: lessons from the sustainable Ibadan project. Habitat International, 24(4), 517-533.
Ondrik, R. S. (1999). Participatory approaches to national development planning. Framework for Mainstreaming Participatory Development Processes into Bank Operations, ADB.
Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD) (2001). The DAC Guidelines Strategies for Sustainable Development Guidance for Development Co-operation, Available at: https://www.oecd.org/dac/environment-development/2669958.pdf
Paul, S. (1987). Community participation in development projects. Washington, DC: World Bank.
Rega, C. (2014). Introduction: Rural Development and Landscape Planning—Key Concepts and Issues at Stake. In Landscape Planning and Rural Development (pp. 1-12). Springer International Publishing.
Rist, S., Chidambaranathan, M., Escobar, C., Wiesmann, U., & Zimmermann, A. (2007). Moving from sustainable management to sustainable governance of natural resources: The role of social learning processes in rural India, Bolivia and Mali. Journal of rural studies, 23(1), 23-37.
Ristić, L. (2013). Strategic management of sustainable rural development in the Republic of Serbia. Ekonomski horizonti, 15(3), 229-243.
Rossberger, R. J., & Krause, D. E. (2015). Participative and team-oriented leadership styles, countries’ education level, and national innovation: the mediating role of economic factors and national cultural practices. Cross-Cultural Research, 49(1), 20-56.
Sharma, P. N., & Kirkman, B. L. (2015). Leveraging leaders: A literature review and future lines of inquiry for empowering leadership research. Group & Organization Management, 40(2), 193-237.
Spreitzer, G. M. (1995). Psychological empowerment in the workplace: Dimensions, measurement, and validation. Academy of management Journal, 38(5), 1442-1465.
Steinberg, F., & Sara, L. M. (2000). The Peru Urban Management Education Programme (PEGUP)—linking capacity building with local realities. Habitat International, 24(4), 417-431.
Swagemakers, P., & García, M. D. L. D. (2015). How to move on? Collective action and environmental protection in the city-region of Vigo, international conference meanings of the rural – between social representations, consumptions and rural development strategies.Spain.
Tacoli, C. (1998). Bridging the divide: rural urban interactions and livelihodd strategies. International Institute for Environment and Development (IIED).
Thomas, K. W., & Velthouse, B. A. (1990). Cognitive elements of empowerment: An “interpretive” model of intrinsic task motivation. Academy of management review, 15(4), 666-681.
Twitchen, C., & Adams, D. (2011). Increasing levels of public participation in planning using web 2.0 technology. Birmingham City University, Centre for Environment and Society Research, Faculty of Technology, Engineering and the Environment.
United Nations (UN). (2001). Guidance In Preparing A National Sustainable Development Strategy: Managing Sustainable Development In The New Millenium. Outcome of the International Forum on National Sustainable Development Strategies Accra, Ghana.
United Nations Economic Commission for Africa (UNECA), (2006). African Regional Implementation Review for the 14th Session of the Commission on Sustainable Development (CSD-14). Available at: https://sustainabledevelopment.un.org/ content/documents /ecaRIM_bp.pdf.
United Nations. (2005), Decentalization: Powerty Reduction, Empowerment and Participation, Depatment of Economic and Social Affairs.
URT (1956). Town and country planning ordinance (Revised in 1961). Dar es Salaam: United Republic of Tanzania Government Printer.
Waligo, V. M., Clarke, J., & Hawkins, R. (2013). Implementing sustainable tourism: A multi-stakeholder involvement management framework. Tourism management, 36, 342-353.
Wellbrock, W., Roep, D., Mahon, M., Kairyte, E., Nienaber, B., García, M. D. D., & Farrell, M. (2013). Arranging public support to unfold collaborative modes of governance in rural areas. Journal of Rural Studies, 32, 420-429.
World Bank (2002). Expanding the measure of wealth: indicators of environmentally sustainable development. Washington, D.C
Zasada, I., Häfner, K., Schaller, L., van Zanten, B. T., Lefebvre, M., Malak-Rawlikowska, A., & Zavalloni, M. (2017). A conceptual model to integrate the regional context in landscape policy, management and contribution to rural development: Literature review and European case study evidence. Geoforum, 82, 1-12
_||_
