واسنجی اثر الگوها و شاخص‌های پیوند از دور بر رخداد خشکسالی‌های استان گلستان

الموضوعات : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

قاسم لکزاشکور ¹ (دانشجوی کارشناسی ارشد مخاطرات آب و هوایی دانشگاه گلستان، گرگان، ایران)
غلامرضا روشن ² (استادیار اقلیم‌شناسی، گروه جغرافیا دانشگاه گلستان، گرگان، ایران)
اسماعیل شاهکویی ³ (استادیار اقلیم‌شناسی گروه جغرافیا دانشگاه گلستان، گرگان، ایران)

تاريخ الإرسال : 03 السبت , جمادى الأولى, 1439 تاريخ التأكيد : 15 الثلاثاء , شعبان, 1439 تاريخ الإصدار : 05 السبت , شعبان, 1439

الکلمات المفتاحية: استان گلستان, نوسان اقلیمی, منطقه بندی جغرافیایی, شاخص‌های پیوند از دور, فاز مثبت و منفی,

ملخص المقالة :

پدیده خشکسالی یکی از مهم‌ترین بلایای طبیعی است که بسیاری از کشورها را تحت تأثیر خود قرار داده و باعث بروز بسیاری مشکلات از جمله اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی شده است. عوامل مختلفی در رخداد خشکسالی (ترسالی) ها برای یک منطقه تأثیرگذار می‌باشد. ازجمله این عوامل می‌توان به شاخص‌های اقلیمی و پیوند از دوری اشاره نمود. بدین منظور در مطالعه‌ی حاضر از داده‌های بارش 39 ایستگاه باران‌سنجی و هواشناسی استان گلستان که دارای آمار بلندمدت و پایه زمانی مشترک 33 ساله (1982-2014) بودند، استفاده و رخداد خشکسالی/ترسالی‌های آن بر مبنای شاخص نمره Z بارش با الگوهای پیوند از دور مورد واکاوی قرار گرفت. نتایج این تحقیق نشان دادند که برای ماه‌های آوریل با 5 درصد معناداری ایستگاه‌ها، مارس با 15 درصد، دسامبر با 31 درصد، می با 41 و آگوست با 55 درصد ایستگاه‌های مطالعاتی، روند تغییرات شاخص نمره Z بارش، کاهشی و معنادار بوده به‌گونه‌ای که این شرایط گویای تقویت و تشدید خشکسالیها برای این ماه‌ها و ایستگاه‌های استان می‌باشد. همچنین دیگر یافته‌های تحقیق حاضر نشان دادند که برای الگوهای پیوند از دور نوسانات اطلس شمالی، الگوهای قطبی، نوسانات چند دهه اخیر اقیانوس اطلس، شاخص الگوی اطلس شرقی/ غرب روسیه،، نوسان دریای شمال و الگوی اسکاندیناوی، فاز مثبت (منفی) آن‌ها باعث تقویت ترسالی‌ها (خشکسالی­ها) گردیده است؛ اما برای الگوهای نوسان قطب جنوب، الگوی اطلس شرقی و دمای سطح آب حاره‌ای اطلس شمالی، فاز مثبت (منفی) این شاخص‌ها با رخداد خشک‌سالی‌ها (ترسالی‌ها) همراه بوده است. درنهایت یافته‌های این تحقیق می‌تواند گامی مؤثر در کنترل و مدیریت منابع آبی استان بوده، به‌طوری‌که با شناخت صحیح از رابطه بین الگوهای پیوند از دور و بارش‌های استان گلستان می‌توان، پیش‌بینی مناسبی از تغییرات بارشی فصل‌های آتی ارائه نمود تا بدین‌وسیله بتوان با شناخت مناسب از رخداد خشکسالی ها و ترسالی‌ها مدیریت مناسب با رویکرد ریسک را مبذول نمود.

المصادر:

1. Alijani, B. (1996): Iran Weather: Payam Noor University Press(Tehran).


2. Azizi, Gh. (Autumn 2001): El Nino and droughts and Wet Periods in Iran: Geographical Research Quarterly. Page 71-84.


3. Alijani, B. Yarnal, B. Brien. J. O’ (2008): Spatial analysis of precipitation intensity and concentration in Iran. Theoretical and Applied Climatology, 94: 107–124.


4. Allen J. (2017): El Nin˜o-like teleconnection increases California precipitation in response to warming, nature communications, pp. 1-15.


5. Estrela, M.J. Pennarrocha, D. Milan, M. (2000): Multi-annual drought episodes in the Mediterranean (Valencia Region) from (1950-1996): International Journal of Climatology, Vol.20, pp. 1599-1618


6. Feidas, H. Makrogiannis, T. Bora-Senta, E. (2004): Trend analysis of air temperature time series in Greece and their relationship with circulation using surface and satellite data: 1955-2001. Theoretical and Applied Climatology, Volume 79, Numbers 3-4/December, pp 185-2008.


7. Ghayour, H.A. Khosravi,M. (2001): " The Impact of Enso on the Anomalies of Summer and Autumn Rainfall in the South East of Iran", Journal of Geographical Research, No. 62, Mashhad, pp. 141-174.(In Persian)


8. Jiang, T. Kundzewicz, Z. W. Su, B. (2008): Changes in monthly precipitation and flood hazard in the Yangtze River Basin, China. International Journal of Climatology, Volume 28, Issue 11, pp: 1471-1481.


9. Hasanean, H. M. (2004): Wintertime surface temperature in Egypt in relation to the associated atmospheric circulation. Int. J. climatol., 24, 985–999.


10. Hayes, M.J, Svoboda, M.D. Wilhite, D.A. Vanyarkho, O. (1999): Monitoring the 1996 drought using the standardized precipitation index. Bulletin of the American Meteorological Society,No. 80, pp.429-438.


11. 7- Ghanghermeh, A., Roshan, G.R. Al-Yahyai, S. (2015): The influence of Atlantic-Eurasian teleconnection patterns on temperature regimes in South Caspian Sea coastal areas: a study of Golestan Province, North Iran, Pollution,1(1): 67-83.


12. Kendall, M. G. (1975): Rank correlation methods. Charles Griffin, London.


13. Kendall, M.G. Stuart, A. (1997): The advanced theory of statistics. Charles Griffin & Company: London, High Wycombe, 400–401.


14. Christchurch, S. O. Albert, P. (2005): Decadal trends in the east Atlantic–west Russia pattern and Mediterranean precipitation. Int. J. climatol. 25, 183–192.


15. Khoshakhlagh, F. Ghanbari, N. Masoompour Samakosh, J. (1999): The effects of North Atlantic oscillation on precipitation and temperature of the south coasts of the Caspian Sea. Geographical Research Quarterly. pp. 66-70.


16.  Khoshakhlagh, F. (1998): The ENSOs effect on precipitation regime of Iran.Geographical Research Quarterly. pp: 121-134.


17. Marengo, J. A. (1995): Variations and change in South American streamflow. Climatic Change, Volume 31. Number 1 / September, pp 99-117.


18. Nazemsadat, M.J (summer 1998): "Investigation of the influence of surface temperature of Persian Gulf on the rainfall of southern Iran", Journal of Nivar No. 38, Tehran, pp. 33-46.(In Persian)


19. Robert, P. Donald, T. Joseph, R. (1998): Investigation of upper-air conditions occurring with heavy summer rain in Utah, International Journal of Climatology. Volume 29:121-134.


20. Smakhtin, V.U. Huges, D.A. (2006): Automated estimation and analysis of meteorological drought characteristics from monthly rainfall data, Journal of Environmental Modeling & Software,No. 22, pp.880-890


21. Türkes, M. T. Koç, and F. Sariş., (2008): Spatiotemporal variability of precipitation total series over Turkey. International Journal of Climatology, Volume 29, Issue 8, pp 1056-1074.


22. Tayanç, M., and H. Toros., (1997): Urbanization effects on regional climate change in the case of four large cities of Turkey. Climatic change, Volume 35, Number 4 / April, pp. 501-524.


23. Yue, S. Hashino, M. (2003): Temperature trends in Japan: 1900-1996. Theoretical and Applied Climatology, Volume 75, Numbers 1-2, June, pp 15-27.


24. Vakhshoori, A. Jafar Poor, Z. Kardavani, P.(2017):Determining the most suitable index for droughts rainfall region in Iran. Regional Planning Quarterly. 7(28):201-2012.