تحلیل روش‌های فازی در مکان‌یابی توسعه بهینه شهرها (مطالعه موردی: شهر دورود)

الموضوعات : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

علی‌اکبر عنابستانی ¹ (استاد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران)
اسماعیل سلیمانی راد ² (دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران)
سیدرضا حسینی کهنوج ³ (دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران)

تاريخ الإرسال : 29 الأربعاء , ربيع الأول, 1438 تاريخ التأكيد : 06 الأحد , ربيع الثاني, 1439 تاريخ الإصدار : 04 الجمعة , ربيع الثاني, 1439

الکلمات المفتاحية: مکان‌یابی, توسعه فیزیکی بهینه, روش سلسله مراتبی فازی, گامای فازی,

ملخص المقالة :

پیدایش یک شهر، بیش از هر چیز تابع شرایط و موقعیت جغرافیایی آن است به طوری­که هر اندازه شهرها توسعه یابند، برخورد آنها با واحد­های گوناگون توپوگرافی و ژئومورفولوژی و موضوعات مربوط به آنها زیادتر می­شود و اثرات این دگرگونی­ها که به صورت تغییر شکل کالبدی و توسعه فضایی شهرها نمود پیدا می­کند. پژوهش حاضر با هدف­گذاری کاربردی و به شیوه توصیفی- تحلیلی و با نظر 10 کارشناس صاحب نظر به انجام رسیده است که برای رسیدن این مهم از مقایسه دو روش منطق فازی و سلسله مراتب فازی در محیط نرم­افزارArcGIS  و از نقشه پایه به مقیاس 250000:­1 استان لرستان استفاده شده است. در این پژوهش بدنبال مقایسه روش­های کمی ریاضی و بررسی نحوه عملکرد آنها در فرایند مکانی­یابی توسعه بهینه شهر دورود می­باشد. برای این منظور، روش­های منطق فازی و فرایند تحلیلی سلسله مراتب فازی مورد بررسی و مقایسه قرا گرفتند. با توجه به منابع و داده های در دسترس از 10 شاخص کاربری زمین، شکل زمین، بزرگراه ها، راه آهن، گسل فرعی و اصلی، رودخانه­های دائمی، نقشه خاک، نقشه معادن فعال، نقشه خطوط نفت و گاز، و همچنین نقشه روستاهای اطراف شهر و در قالب محیط نرم­افزاری ArcGIS بهره برده شده است. نتایج نشان داد، که با توجه به بررسی­های میدانی صورت گرفته مدل مبتنی بر روش سلسله مراتب فازی، بهترین مسیر توسعه را جنوب شرقی نشان می­دهد که زمین­های این مسیر برای توسعه تقریبا مناسب جهت کشاورزی می­باشند. این مسیر به تپه جنوب شهر و زمین های مرغوب از سمت دیگر محدود می­شود. مدل گاما بهترین مسیر توسعه را به شکل خطی و در امتداد خطوط حمل و نقل (جاده متصل به شهر از سمت شمال غرب) نشان می­دهد و در این بین نتایج حاصل از عملگر گامای فازی بسیار دقیق و با جزییات بیشتری با توجه به وضعیت متغیرهای منتخب در محدوده مورد مطالعه، این مسئله را نشان داده است.

المصادر:

1. Abbaspour, M & Gharaghoslou, A. (2012). Providing Urban Development Models Using GIS and RS Systems and Environmental Models, Journal of Geosciences, No. 57, Pp. 61-54. (in Persian).


2. Ahadnezhad Roushti, M. (2011). Estimation and prediction of physical expansion of cities using multi-time satellite imagery and geographic information system (Case study: Ardabil city), Journal of Environmental Studies, No. 15, Pp. 124-108. (in Persian).


3. Amanpour, S, Alizadeh, H, & GhArari, H. (2013). An Analysis of Locating the Physical Developmental Directions of Ardabil City Using the AHP Model, Regional Planning Quarterly, Vol. 3, No. 10, Pp. 96-83. (in Persian).


4. Ataee, M. (2010). Fuzzy Multi-Criteria Decision Making, Shahroud University Press, 1st Printing, Shahrood. (in Persian).


5. Bayat, B, Metcanan, A. A, Rahmani, B, & Arabi, Be. (2011). Land use planning and land use planning in urban catchment areas using GIS: Case study of Mahid Mahta Basin, Environmental Issue Quarterly, No. 13, Pp. 135-119. (in Persian).


6. Bemanian, M. R & Mahmoudnezhad, H. (2008). Theories of physical development of the city, First edition, Tehran, Publications of the Municipality Organization of the country. (in Persian).


7. Bryan. D & Thompson. L (2009). City development and geomorphological approach to design. City development conference in Birmingham. UK


8. Pourmohammadi, M.R, Jamali, F. & Asghari Zamani, A. (2008). Evaluation of physical and physical expansion of Zanjan city with emphasis on land use change during the period 2005-2005, Geographical research, No. 63, Pp. 29-46. (in Persian).


9. Fazelnia, Gh & Hakim Dost, S. (2012). Comprehensive Guide to GIS Application Models in Urban, Rural and Environmental Planning Volume I, Zabol University Press. (in Persian).


10. Ferdowsi, B. (2005). Feasibility and application of decision support system in physical development of Sanandaj city, Master's thesis, Tarbiat Modares University. (in Persian).


11. Ghorbani, Ra, Novshad, S. (2008). Clever Development Strategy in Urban Development; Principles and Strategies, Geography and Development, No. 12, Pp. 180-163. (in Persian).


12. Hosseini, H, Karam, A, Saffari, A, Ghanvat, E, & Beheshti Javid, A. (2011). Evaluation and location of physical development directions of the city using fuzzy logic model Case study: Divandareh city. Journal of Applied Geographical Sciences, Volume 11, Issue 23, Pp. 102 85. (in Persian).


13. Hosseini, S. A. (2010). Principles and Principles of Urban and Rural Planning. First Printing, Rasht, Marine Knowledge Publications. (in Persian).


14. Ilanlou, M, Sardasht, M, Yalboi Khamselooei, B. (2016). Geomorphologic capabilities and limitations of physical development of Dorud city, second international congress of earth sciences and urban development, Tabriz. (in Persian).


15. Kim. S. (2007). Changes in the nature of urban spatial structure in the United States, 1890-2000.Journal of Regional Science, Vol. 47, No. 2, Pp. 273-87.


16. Masser, I. (2001). Managing our urban future: the role of remote sensing and geographic information systems. Habitat International, Vol. 25, No. 4, Pp.503-512.


17. Mirkentoli, J, & Kanaani, M.R. (2011). Evaluation of ecological power of urban development using multi-criteria decision making models and GIS, Journal of Human Geography Research, No. 77, Pp. 88-75. (in Persian).


18. Monavari, M, Sharia, M, & Dashti, S. (2009). Assessment of Environmental Capacity of Zakherhad Watershed for Urban Development using GIS, Journal of Environmental Science and Technology, 11-20 th of July. (in Persian).


19. Movahed, A, Alizadeh, H & Shojaeen, A. (2014). Urban Development Capacity in Natural Substrates Using Fuzzy Operators and FAHP Model in Ghafar Basin, Applied Geosciences Research, Vol. 14, No. 35, Pp. 231-251. (in Persian).


20. Nazmfar, H, Amanollahpour, A, & Eshghi Chaharbarj, A (2015). Physical-spatial analysis of Sanandaj city for optimal location of physical development of the city, Journal of Geography and Environmental Sustainability, No. 14, Pp. 1-16. (in Persian).


21. Pakzad, J. (2010). Feast of Thoughts in Urbanism, Volume 3, Publications of the Civil Society of New Towns, Tehran. (in Persian).


22. Papoli Yazdi, M.H, & Rajabi Sanaajerdi, H. (2003). Theories of the City and Perimon, First Edition, Tehran, Sadegh. (in Persian).


23. Rahnama, M, & Abbaszadeh, G. (2008). Principles, Foundations and Modeling Formulas for the Form of the City, First Edition, Mashhad, Mashhad University Press. (in Persian).


24. Rasmussen. E, Fernando. J and Lorene. M (2012). Urban sprawl development and planning challenge. Final report to urban development conference. London


25. Safaei Pour, M, & Alizadeh, H. (2016). Fuzzy Analysis of Indicators Effective in Assessing the Urban Development Capacity (Case Study: Ghafar Basin), Geography and Planning, Vol. 20, No. 56, Pp. 217-193. (in Persian).


26. Shayan, S, Parehizkar, A, & Soleymani Shiri, M. (2009). Analysis of Geomorphologic Facilities and Constraints in Choosing the Axes of Urban Development: A Case Study of Darab City, Quarterly Journal of Humanities, No. 3, Pp. 31-53. (in Persian).


27. Shieh, I. (2006). Introduction to the Basics of Urban Planning in Iran, Fifth Edition, Iran University of Science and Technology, Tehran. (in Persian).


28. Sietchiping, R., R. Wyatt, and H. Hossain (2003). "Urban informal settlements within less developed countries - a simulation." Planning Institute Australia, Hobart, Pp. 22-26.


29. Zaeri Amiri, A & Sufyanian, A. (2012). Survey of land cover changes in Isfahan city, The first national conference on geography and tourism in the third millennium, Najafabad, Islamic Azad University, Najaf Abad. (in Persian).


30. Zaryari, K, Hataminezhad, H, & Nikpey, V. (2012). Comparative study of urban growth approaches of the samples studied; Smart growth and sprawl Urban; Urban management of Tehran University; Monthly of municipalities; No. 107, Pp. 1-12. (in Persian).