تعیین سطح توسعه اقتصادی استان های ایران و رابطه آن با سطح باروری با مدل سلسله‌مراتبی دلفی فازی( (FDAHP

حمید شایان ¹ ( گروه جغرافیا / دانشگاه فردوسی مشهد / عضو هیئت علمی )
حمدالله سجاسی قیداری ² ( دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی-دانشگاه فردوسی مشهد-دانشکده ادبیات و علوم انسانی دکتر علی شریعتی )
سودابه احمدی ³ ( دانشجوی دکتری-دانشگاه فردوسی مشهد-دانشکده ادبیات و علوم انسانی دکتر علی شریعتی )

تاريخ الإرسال : 22 الثلاثاء , جمادى الثانية, 1443 تاريخ التأكيد : 07 الإثنين , ربيع الأول, 1444

الکلمات المفتاحية: توسعه اقتصادی, میزان باروری, مدل سلسله-مراتبیِ دلفی فازی, استان های ایران,

ملخص المقالة :

مقدمه: توسعه اقتصادی به عنوان یکی از مهمترین دغدغه‌های مطرح در جهان بوده و خواهد بود. از طرفی دیگر سطح توسعه اقتصادی بر روی جنبه‌های مختلف زندگی جمعیت کشورها منجمله میزان باروری تاثیرگذار می باشد. لذا این مطالعه با هدف بررسی سطح توسعه اقتصادی استان های ایران و رابطه آن با سطح باروری انجام شده است.
روش: روش پژوهش حاضر توصیفی-تحلیلی و گردآوری داده‌ها به صورت اسنادی و با رویکرد نخبه محوری بوده است. در گام نخست در این تحقیق 20 شاخص مؤثر در سطح توسعه اقتصادی با بهره-گیری از نظرات 15 نفر از اساتید رشته اقتصاد شناسایی و سپس در گام دوم درجه اهمیت یا وزن آنها با استفاده از مدلFDAHP محاسبه شد. در مرحله سوم، با استفاده از مدل ویکور رتبه‌بندی استانها از نظر سطح توسعه اقتصادی استانها با توجه به داده‌های رسمی مرکز آمار ایران بر اساس شاخص‌ها پرداخته شد. در گام نهایی پس از آزمون نرمال‌بودن داده‌ها، رابطه بین دو متغیر سطح توسعه اقتصادی و باروری جمعیت از طریق ضریب همبستگی اسپیرمن در محیط نرم‌افزاری SPSS محاسبه شد.
نتیجه‌گیری: نتایج پژوهش حاکی از آن است که استان‌های بوشهر، یزد و تهران از نظر توسعه اقتصادی در سطح اول و کرمانشاه و لرستان در سطح آخر هستند. آزمون همبستگی، رابطه معنا‌داری را بین توسعه اقتصادی و نرخ باروری در مقیاس استانی تأیید نکرده است.
یافته‌ها: اگر چه تفاوت میزان باروری استانها با سطح شاخص‌های اقتصادی آنها قابل تبیین نیست ولی بی‌تردید تنگناهای اقتصادی در کاهش چشمگیر میزان باروری در همه استانها تأثیرگذار بوده است. لذا باروری جمعیت صرفا وابسته به متغیر توسعه اقتصادی نمی‌باشد. اما می‌توان گفت که افزایش سطح باروری به بیش از سطح جایگزینی در مقیاس ملی بسیار بعید است و پیش‌بینی می‌شود که مشوق‌ها و تبلیغات فقط در میان اقشار محدودی از جامعه مؤثر واقع خواهد شد.