نقش محدودیتهای محیطی بر توسعه کالبدی- فضایی شهرها و اثرات آن بر روستاهای پیرامون (مورد: شهر جوانرود)
الموضوعات : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای
صادق اصغریلفمجانی
1
(استادیار گروه جغرافیا و برنامهریزی روستایی، دانشگاه زابل، زابل، ایران)
یاسر نظری
2
(دانشجوی کارشناسیارشد جغرافیا و برنامهریزی روستایی، دانشگاه زابل، زابل، ایران)
زهرا سرگزی
3
(کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زابل، زابل، ایران)
الکلمات المفتاحية: محدودیت محیطی شهر, روستاهای پیرامون, مدل تلفیقی Vikor-Topsis, جوانرود,
ملخص المقالة :
محدودیتهای فیزیکی و انسانیِ توسعه کالبدی- فضایی شهرها، شتاب در حرکت به سمتِ حوزههای روستایی پیرامون را به دنبال دارد که این مسئله در مناطق کوهستانی غرب و شمالغربی ایران به طور ویژهای قابل مشاهده است. در این محدودهی جغرافیایی، شهر جـوانـرود در استان کرمانشاه از جمله شهرهایی است که فشار بسیاری بر نواحی اطراف خود به ویژه روستاهای بلافصل وارد آورده است. بر این اساس، هدف تحقیق حاضر بررسی محدودیتهای محیطی این شهر و اثرات آن در روستاهای پیرامونی میباشد. این تحقیق از نوع کاربردی است که با روش توصیفـی- تحلیلی انجام گردیده است. در تعیین روستاهای مورد مطالعه، فاصله 5 کیلومتری پیرامون شهر جوانرود مورد توجه بوده است. جامعه آماری تحقیق، خانوارهای ساکن در 6 روستای مورد مطالعه را شامل میگردد که با استفاده از فرمول کوکران، 261 نفر از سرپرستان خانوارها به عنوان حجم نمونه محاسبه شده است. پس از جمعآوری اطـلاعات، با ارائهی تصـویری کلی از محدودیتهای محیطی شهر جوانرود و دگرگونیهای کاربری اراضی روستاهای پیرامون شهر، تجـزیه و تحلیل وضع موجود و نیز مقایسۀ این تغییرات و سطحبندی رشد و توسعه روستاها بر اساس مدل تلفیقی Vikor-Topsis انجام گردید. نتایج این تحقیق نشان میدهد که از بین روستاهای مورد مطالعه، روستای شیخالکرم بر اساس مقادیر محاسبه شده (R=0.009، S=0.025 و Q=0)، به دلیل نامناسب بودن راه ارتباطـی و موقعیت نامناسب آن، تقریباً بدون تأثیر باقیمانده است. در حالیکه روستای صفیآباد (با R=0.917، S=1.837 و Q=1)، دارای بیشترین تأثیرپذیری بوده، سایر روستاهای پیرامونی نیز از نظر شدت تأثیرپذیری در حد بینابین میباشند. در این راستا، بخشی از جمعیت و نیروی کار شهر جوانرود به دلایلی چون فاصله کم روستا با شهر، پایین بودن قیمت زمین و مسکن نسبت به شهر، سهولت دسترسی و امکان استفاده از خدمات مختلف شهری، در روستاها سکنی گزیدهاند و این امر موجب تغییر و دگرگونی آنها شده است. بهطوری که روستاهای با تأثیرپذیری بالا، عملکرد سنتی خود را از دست داده و عملاً به عنوان پارههای شهری و غالباً به مثابة خوابگاههایی برای شهر جوانرود ایفای نقش میکنند.