زمان‌پریشی در داستان «عصرهای یکشنبه» علی خدایی
الموضوعات : پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی
هاجر عباسی سورکی
1
(دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد شهرکرد، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرکرد، ایران.)
اصغر شهبازی
2
(دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران. (نویسنده مسئول).)
الکلمات المفتاحية: داستان, علی خدایی, عصرهای یکشنبه, زمان‌پریشی, گذشته‌نگری,
ملخص المقالة :
هر داستان روایتی از رخدادهاست که در بستر زمان به وقوع می‌پیوندد. این رخدادها از سیری پیوسته و گاه‌شمارانه پیروی می‌کنند، اما در جایی ناهماهنگی‌هایی به صورت زمان‌پریشی پدید می‌آید که باعث گسترش فضای داستان و ایجاد تعلیق و انتظار در خواننده می‌شود. نویسنده با استفاده از تکنیک زمان‌پریشی، نظام خطّی داستان را در هم شکسته و با نمایش دنیای درونی شخصیت اصلی داستان، مخاطب را به بازخوانی یک داستان پرتحرّک، پیچیده و درگیرانه فرامی‌خواند. علی خدایی نویسنده داستان عصرهای یکشنبه، با درهم شکستن سیر خطّی زمان، از زمان‌پریشی گذشته‌نگر (درونی و بیرونی) استفاده کرده است. گذشته‌نگری‌های درونی شیوه استفاده از زمان در داستان است و گذشته‌نگری بیرونی مانند پلی برای رسیدن به اتفاقات اصلی روایت است. پژوهش حاضر می‌کوشد با بررسی داستان عصرهای یکشنبه اثر علی خدایی، مقوله زمان‌پریشی را با شیوه تحلیلی، واکاوی کند و تکنیک نویسنده در گسستگی زمان داستان را مورد بررسی قرار دهد.
• بی‌نیاز، فتح‌الله. (1388). درآمدی بر داستان‌نویسی و روایت، تهران: افراز.
• بیات، حسین. (1387). داستان‌نویسی جریان سیال ذهن، تهران: علمی و فرهنگی.
• خدایی، علی. (1379). تمام زمستان مرا گرم کن، چ10، تهران: مرکز.
• ریمون-کنان، شلومیت. (1378). روایت داستانی بوطیقای معاصر، ترجمه ابوالفضل حری، تهران: نیلوفر.
• ژنت، ژرار. (1388). نظم بر روایت، ترجمه فتاح محمدی، گزیده مقالات روایت‌پردازی، تهران:مینوی‌خرد.
• مارتین، والاس. (1382). نظریه‌های روایت، ترجمه محمد شهبا، تهران: هرمس.
• مقالات
• بیات، حسین. (1383). «زمان در داستان‌های جریان سیال ذهن»، مجله پژوهش‌های ادبی، شماره 13، صص 7- 33.
• بهنام‌فر، محمد. (1393). «بررسی زمانمند روایت در رمان سال‌مرگی»، متن‌پژوهی ادبی، ش60، صص25-1.
• پاینده، حسین. (1389). «وجود‌شناسی پسامدرن در داستان تمام زمستان مرا گرم کن»، مجله علمی-پژوهشی شماره44، صص46-23.
• جعفری کمانگر، فاطمه. (1396). «رویکرد وجود‌شناسانه در داستان خاک‌سپاری، اثر علی خدایی»، همایش ملی نقد و نظریه‌های ادبی، صص12- 16.
• حسن‌لی، کاووس، دهقانی، ناهید. (1389). «بررسی سرعت روایت در رمان جای خالی سلوچ»، فصلنامه زبان و ادبیات فارسی، صص63-37.
• خسروی، سمیره، سبزیان‌پور، وحید. (1398). «تحلیل انواع زمان‌پریشی در داستان کوتاه «حریق الذالک الصیف» اثر غاده السمان»، ادب عربی، سال12ش2صص62-43.
• رنجبر، محمود. (1391). «بررسی ساختاری عنصر زمان در نمونه‌هایی از داستان کوتاه دفاع مقدس»، ادبیات پایداری، سال سوم، ش6، صص101-54.
• درودگریان، فرهاد، زمان‌احمدی، محمدرضا، حدادی، الهام. (1390). «تحلیل زمان روایت از دیدگاه روایت‌شناسی در داستان بیوتن رضا امیرخانی»، سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، ش3، صص138-127.
• رسولی، حجت. (1392). «تحلیل زمان روایی در رمان التهایات عبدالرحمان»، لسان مبین، دوره4، ش 12، صص127-107.
• سرباز، حسن، رسول‌نژاد، عبدالله، خسروی‌زاده، سودابه. (1394). «زمان‌پریشی در رمان چراغ‌های آبی اثر حنا مینه»، مجله ادبی زبان و ادبیات عربی، ش34، صص104-83.
• فاضلی، فیروز، تقی‌نژاد، فاطمه. (1389). «زمان روایت در رمان از شیطان آموخت و سوزاند»، مجله ادب‌پژوهی، شماره 12، صص30-7.
• قاسمی‌پور، قدرت. (1386). «زمان و روایت»، فصلنامه نقد ادبی، ش 2، صص144-123.
• علیزاده، فرحناز. (1389). «نقد لایه‌های پنهان در آوار روزمرگی‌ها، نگاهی به آثار علی خدایی»، مجله آزما، دوره2، صص14-18.
• غلامحسین‌زاده، غلامحسین، طاهری، قدرت‌الله، رجبی، زهرا. (1386). «بررسی عنصر زمان در روایت با تأکید بر حکایت اعرابی و درویش مولانا»، پژوهش‌های ادبی سال چهارم، ش 16، صص217-199.
• مالمیر، تیمور، سلطانشاهی، فاطمه، (1379)، «نقد و تحلیل پیوند شگرد و درون‌مایه؛ در مجموعه داستان تمام زمستان مرا گرم کن» نشریۀ ادب فارسی، دوره 8، ش2، صص199-218
• میرزایی، فرامرز، مرادی، مریم. (1390). «شگردهای روایت زمان در ادبیات پایداری»، فصلنامه نقد ادبیات تطبیقی، سال اول، ش2، صص206-175.
• یوسف‌آبادی، فائزه عرب. (1394). «بررسی تقابل زمان روایت و زمان متن در حکایت‌های گلستان سعدی»، متن‌پژوهی ادبی، دوره 19، ش 66، صص90-65
