استفاده از عینیّت تصاویر با بهرهمندی از صور خیال و هنرهای زبانی در غزلیّات مولانا

الموضوعات : پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی

ملیحه سامانی نژاد ¹ , احمدرضا کیخای فرزانه ² , حبیب جدیدالاسلامی ³

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران.
2 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان
3 - استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران.

تاريخ الإرسال : 25 الخميس , رمضان, 1445 تاريخ التأكيد : 17 الأربعاء , صفر, 1446 تاريخ الإصدار : 21 الأحد , صفر, 1446

الکلمات المفتاحية: عینیتگرایی‌‌, تصاویر شعری‌‌, زبان‌‌, غزلیات مولانا‌.,

ملخص المقالة :

تصویر از اساسیترین عناصر و ارکان اشعار و یکی از وجوه بلاغت کلام است‌‌. این عنصر شعری هر چه جدیدتر و نوتر باشد و حاصل نگاه فردی و شخصی شاعر باشد‌‌، به همان اندازه هم تأثیرگذارتر خواهد بود‌‌. بر اساس همین اهمیّت‌‌، این پژوهش بر آن است تا نوآوریهای شعر مولانا را در غزلیاتش‌‌، با تأکید بر موضوع عینیّتگرایی مورد بررسی قرار داده و از این طریق به نگرش این شاعر بلندمرتبه دست یابد‌‌. به همین مناسبت این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی سعی کرده تا به این پرسش پاسخ دهد که مولانا در مسیر عینیّتگرایی از چه تصاویری شعری و هنرهای زبانی بهره گرفته است‌‌. درنهایت با بررسی غزلیّات به این نتیجه دست یافتیم که غزلیّات مولانا از تشبیه‌‌، حسآمیزی‌‌، تشخیص و نماد که بیشترین حالت عینیّتبخشی به شعر را دارند و در بهره-مندی از هنرهای زبانی‌‌، از واژگان مربوط به طبیعت‌‌، رنگ و مزه‌ها بیشترین بهره را برده است‌‌، چراکه این موضوعات ارتباطی آشکار با حقایق زندگی دارد و به سهولت حالتی عینی به شعر میدهد و باعث عینیتگرایی در شعر میشود‌.

المصادر:

• آقاحسينی، حسين‌‌، محمدابراهيمی‌‌، آسيه‌.‌ (1397)‌‌. جايگاه تصـوير در شـعر غنائی (با نگاهی به منظومههای عاشقانه)‌‌. شعر پژوهی (بوستان ادب)‌.
• اقبال‌‌، افضل‌.‌ (1375)‌‌، زندگی و آثار مولانا جلال‌الدین رومی‌‌، ترجمه حسن افشار‌‌، چ اول‌‌، تهران‌‌: نشر مرکز‌‌. پرین‌‌، لارنس‌.‌ (1383)‌‌، درباره شعر‌‌، ترجمه فاطمه راکعی‌‌، تهران‌‌: اطلاعات‌.
• پورنامداریان‌‌، تقی‌.‌ (1380)‌‌، در سایه آفتاب‌‌، تهران‌‌: سخن‌.
• تدین‌‌، عطاالله‌.‌ (1385)‌‌، مولانا و طوفان مولانا‌‌، چ سوم‌‌، تهران‌‌: نشر تهران‌.
• حسینپور چافی‌‌، علی‌.‌ (1386)‌‌، بررسی و تحلیل سبک شخصی مولانا در غزلیّات مولانا‌‌، چ دوم‌‌، تهران‌‌: سمت‌.
• دیچز‌‌، دیوید‌.‌ (1388)‌‌. شیوههای نقد ادبی‌‌، ترجمه غلامحسین یوسفی‌‌، تهران‌‌: وزیری‌.
• رهاب محمدناصر‌.‌ (1401)‌‌، شعر هنر زبانی زیبا‌‌. تهران‌‌: آمو‌.
• زرینکوب‌‌، عبدالحسین‌.‌ (1370)‌‌، شعر بی‌دروغ شعر بی‌نقاب‌‌، چ هفتم‌‌، تهران‌‌: انتشارات علمی‌.
• سان‌‌، هوارد و دورتی‌.‌ (1378)‌‌، زندگی با رنگ‌‌، تهران‌‌: مؤسسه فرهنگی انتشاراتی حکایت‌.
• سنگری‌‌، محمدرضا‌.‌ (1380)‌‌. نقد و بررسی ادبیات منظوم دفاع مقدس‌‌. تهران‌‌: پالیزان‌.
• شفیعیکدکنی‌‌، محمدرضا‌.‌ (1349)‌‌. صور خیال در شعر پارسی‌‌، تهران‌‌: آگه
• ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1387)‌‌، ادوار شعر فارسی‌‌، تهران‌‌: سخن‌.
• شمیسا‌‌، سیروس‌.‌ (1388)‌‌، سبک‌شناسی شعر‌‌، چ چهارم‌‌، تهران‌‌: میترا‌.
• شیمل‌‌، آن ماری‌.‌ (1367)‌‌، شکوه مولانا‌‌، ترجمه حسن لاهوتی‌‌، تهران‌‌: علمی و فرهنگی‌.
• فرای‌‌، نورتروپ‌.‌ (1363)‌‌، تخیل فرهیخته‌‌، ترجمه سعید ارباب شیرانی‌‌، تهران‌‌: مرکز نشر دانشگاهی‌.
• فرشيدورد‌‌، خسرو‌.‌ (1373)‌‌، درباره ادبيات و نقد ادبی، تهران‌‌: اميركبير‌‌، چاپ دوم‌.
• فروزانفر‌‌، بدیع‌الزمان.‌ (1351)‌‌، مجموعه مقالات و اشعار استاد بدیعالزمان فروزانفر‌‌، با مقدمه‌ دکتر زرین‌کوب و به کوشش عنایت‌الله مجیدی‌‌، تهران‌‌: کتاب‌فروشی دهخدا‌.
• لوچر‌‌، ماکس‌.‌ (1373)‌‌، روانشناسی و رنگ‌ها‌‌، ترجمه منیرو روانی‌پور‌‌، تهران‌‌: آفرینش‌.
• مولانا جلالالدین محمد بلخی‌.‌ (1363)‌‌، کلیات مولانا یا دیوان کبیر‌‌، تصحیحات و حواشی بدیع‌الزمان فروزانفر‌‌، چ سوم‌‌، تهران‌‌: امیرکبیر‌.
• ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ.‌ (1374)‌‌، مثنوی معنوی‌‌، تصحیح رینولد نیکلسون‌‌، تهران‌‌: امیرکبیر‌.
• نوذری‌‌، حسینعلی‌.‌ (1379)‌‌. فلسفه تاریخ‌‌، تهران: طرح نو‌.
• ب) مقالات
• بیرانوند‌‌، نسرین‌‌، آریان‌‌، حسین‌‌.‌ (1395)‌‌، صور خیال در اشعار قیصر امین‌پور‌‌. زیبایی‌شناسی ادبی‌‌، 7 (27), 139-166‌.
• حسن‌لی‌‌، کاووس و احمدیان‌‌، لیلا‌.‌ (1386)‌‌، «کارکرد رنگ در شاهنامه فردوسی»‌‌، فصل‌نامه ادب‌پژوهی دانشگاه گیلان‌‌، شماره 2‌‌، صص 143-188‌.
• نوروزی‌‌، یعقوب‌.‌ (1394)‌‌. نگاهی به منابع الهام شاملو در تصویرپردازی‌‌. مطالعات زبانی و بلاغی‌‌، 6 (11)‌‌، 143-164‌‌.
• واردی‌‌، زرین تاج و مختارنامه‌‌، آزاده‌.‌ (1386)‌‌، «بررسی رنگ در حکایت‌های هفت‌پیکر نظامی»‌‌، فصل‌نامه ادب‌پژوهی دانشگاه گیلان‌‌، شماره‌2‌‌، صص 167-189‌.