مطالعه شیوه های پردازش عناصر داستانی در ساختار روایی غزلی قلندرانه از حافظ «با تأکید بر مؤلفه های مکتب مینی مالیسم»

الموضوعات :

سیده زهرا موسوی خرم ¹ , شهین اوجاقعلی زاده ²

1 - دستیار آموزشی گروه زبان و ادبیات فارسی و زبان و ادبیات انگلیسی، مرکز تحقیقات زبان¬شناسی کاربردی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد رودهن، رودهن، ایران
2 - دانشگاه آزاد اسلامی

تاريخ الإرسال : 17 الأربعاء , صفر, 1446 تاريخ الإصدار : 28 السبت , شوال, 1446

الکلمات المفتاحية: غزلیات قلندرانه حافظ, ساختار روایی, مینی مالیسم, عناصر داستانی.,

ملخص المقالة :

این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی به ارائه جلوه­های مینی‌مالیستی و الگوهای آن در غزلیات قلندرانة حافظ می­پردازد. بدین معنی که در این پژوهش روش کتابخانه­ای و توصیف، استنباط و تحلیل داده­ها در شکل­بندی و تکمیل کار نقش محوری داشته است. . بعد از رشد و تعالی داستان کوتاهِ کلاسیک جهان، اواخر دهه‌ی شصت میلادی (قرن بیستم)، سبک و شیوة مینی‌مالیسم از هنر وارد ادبیّات شد و در داستان کوتاه تأثیر گذاشت. در ایران نیز با نگاهی به گزیده‌نویسی ادبیّات کلاسیک، داستانک‌نویسی به سبک غربی از اواخر دهة سی شمسی آغازشد؛ هرچند بعد از گذشت چند دهه، تفاوت‌هایی در مضمون و تا حدودی ساختار و اجزا، بین داستانک‌ها و مینی‌مال – اعم از غربی و ایرانی- پدیدار شد. این نوع روایی ریشه در کمینه گرایی دارد که شامل حذف عناصر غیر ضروری داستان است و با تکیه بر دو عنصر سادگی و ایجاز پایه گذاری شده است. در این پژوهش ابتدا داستان مینی مالیستی و هر یک از عناصر آن به عنوان بخش تئوری ارائه شده و در ادامه، به واکاوی این مؤلفه­ها در غزل – داستان های قلندرانة حافظ در سه حوزة روایی، لفظی و موضوعی پرداخته‌شده است. پس از خوانش کمینه­گرایانه این غزلیات، مشخص شد که غزلیات مورد بحث، به جهت برخورداری از زمان، مکان، شخصیت‌های محدود، حجم بسیار کم، حجم بالای گفت­وگوها، کاربرد کلمات و جملات کوتاه و سایر ویژگی‌های داستان مینی مال، در زمرة ژانر داستانک جای می­گیرند.

المصادر:

- آندرو فین برگ.(1375). رمان و جهانِ مدرن. ترجمه ی فضل الله پاکزاد. در فصلنامه ی ارغنون.شماره 11و12
- شمیسا،سیروس.( 1389) .مبانی رمان نو . در ماهنامه ی اطلاعات حکمت و معرفت. شماره ی 49
- هنفلینگ اُسوالد.(1389) چیستی هنر. ترجمه ی علی رامین. تهران: انتشارات هرمس
- پاینده،حسین.(1389). داستان کوتاه در ایران:داستان های مدرن.تهران: نشر نیلوفر
- بارت، جان (1381). «درباره مینی¬مالیسم»، ترجمه کامران پارسی¬نژاد، مجله ادبیات داستانی، صفحات 5 – 5.
- برومند سعید، جواد (1384)، آیین قلندران، کرمان: دنشگاه شهید باهنر.
- بیات،حسین.(1387).داستان نویسی،جریان سیال ذهن. تهران:انتشارات علمی فرهنگی
- جزینی، محمد جواد (1387). «ریخت¬شناسی داستان¬های مینیمال»، ماهنامه کارنامه، شماره 6، صص 6 – 21.
- حافظ، شمس¬الدین محمد (1368) دیوان، تصحیح محمد قزوینی و قاسم غنی، چاپ دوم، تهران: اساطیر.
- خطیب فارسی (1362)، قلندرنامه، تصحیح دکتر حمید زرین‌کوب، تهران: توس.
- داد،سیما.(1375). فرهنگ اصطلاحات ادبی.تهران: انتشارات مروارید
- ریکور،پل.(1375).استحاله های طرح داستان.فصلنامه ی ارغنون.شماره 10-9
- سبزعلی¬پور، جهاندوست (1391). «داستانک در حکایت¬های قابوسنامه و تطبیق آن با مینی¬مالیسم»، فصلنامه بهار ادب، شماره 1، صفحات 161 - 172.
- سبزعلیپور، جهاندوست؛ وزیری، سهیلا (1397)، «برررسی مفهومی «عرفان خرابات است» در دیوان حافظ»، پژوهش‌های ادبی، گوهر گویا، سال دوازدهم، شمارۀ اول، پیاپی 36: صص
- سجادی، سید جعفر (1394). مصطلحات فلسفی صدرالدین شیرازی، تهران: نشر دانشگاه تهران، ج دوم.
- سحابی،مهدی.(1381).رمان نو، انسان نو، نشریه ی ادبیات داستانی. شماره ی 59
- شفیعی¬کدکنی، محمدرضا، (1386)، قلندریه در تاریخ، تهران: سخن
- شفیعی¬کدکنی، محمدرضا، (1392)، زبان شعر در نثر صوفیه، چاپ سوم، تهران: سخن
- فلاح رفیع، علی، (1390)، قامت زبان در ساحت عرفان، تهران: نشر علم.
- مدرسی، فاطمه؛ علی‌بیگی سرهالی، وحید (1401) «ردپای مضامین قلندرانه در غزل‌های انوری»، پژوهشنامۀ ادب غنایی، سال 20، شمارۀ 38: صص
- مرتضوی، منوچهر (1384)، مکتب حافظ یا مقدمه بر حافظ شناسی، چاپ چهارم، تهران: ستوده.