بررسی تطبیقی حاکمیت مردم در آرای مطهری و سروش

الموضوعات : فصلنامه مطالعات سیاسی

سید محمد احمدی ¹ (دانشجوی دکتری علوم سیاسی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.)
حسن شمسینی غیاثوند ² (استادیار علوم سیاسی-دانشکده حقوق و علوم سیاسی. تاکستان. قزوین ایران)
نفیسه سادات قادری ³ (استادیار علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)

تاريخ الإرسال : 10 الأربعاء , صفر, 1446 تاريخ الإصدار : 27 الخميس , رجب, 1445

الکلمات المفتاحية: ایران, روشنفکر دینی, حاکمیت مردم, دموکراسی,

ملخص المقالة :

رابطه دین و سیاست مهمترین سوال و چالش متفکران و روشنفکران دینی در تاریخ معاصر ایران بوده است. در این راستا موضوعاتی همچون مشروعیت، حاکمیت مردم، حقوق شهروندی، آزادی های سیاسی-اجتماعی بعنوان سوال محوری متفکران مطرح بوده است. سوال و هدف اصلی این پژوهش این است که تلقی نحله‌های مختلف روشنفکری دینی بخصوص در آرای مطهری و سروش از دموکراسی در ایران مبتنی بر چه مؤلفه هایی بوده است. با اتخاذ روش تحلیلی می توان گفت که روشنفکری دینی قرائت واحدی از رابطه جمهوریت و اسلامیت ندارد. تلقی بخشی از روشنفکری دینی از جمهوریت، پیوند میان این دو به عنوان حقیقت واحده تفکیک‏ناپذیر و تلقی بخشی دیگر از جریان روشنفکری دینی امکان پذیر نبودن تعریف مردم «جمهور» با معیارهای «اسلامی» است. یافته های این پژوهش بر اساس تحلیل تطبیقی بیانگر این است که رویکرد کلی متفکران ایران از نحله های مختلف سنتی همچون رویکرد تجددگرایانه دینی هچون شهید مطهری و سروش و بیانگر این است که در اصل وجود چالش و لزوم تعامل دین و جمهوریت و جاکمیت مردم اشتراک نظر دارند ولی درباره گزاره هایی همچون چگونگی تطبیق، ماهیت دموکراسی، تشکیل حکومت، ضرورت حکومت و انتظار بشر از دین و پلورالیسم اختلاف بنیادین دارند. به عبارت دیگر نحله های فگری ضمن پذیرش توجه به حضور تعامل دین و دموکراسی و حاکمیت مردم در هزاره سوم، در گفتمان سازی دین سیاسی بخصوص درباره حاکمیت مردم و هدف از دموکراسی دینی اختلاف بنیادین دارند.

المصادر:

-.آربلاستر‌، آنتوني (١٣٩١)، ظهور و سـقراط ليبـراليسم غرب ، تـرجمۀ عـباس مـخبر، نشر مرکز.
-.بروجردي، مهرزاد (١٣٨٧)، روشنفکران ايراني و غرب ، ترجمۀ جمشيد شيرازي، تهران : فرزان روز.
-پدرام ، مسعود (١٣٨٣)، روشنفکران ديني و مدرنيته ، تهران : گام نـو.
-.ثقفی، مراد(1380). گذار از کوپر، روشنفکران ایرانی پس از انقلاب اسلامی، بازتاب اندیشه، شماره
-جهانبخش ، فروغ (١٣٨٣) اسلام ، دموکراسي و نـوگرايي دينـي‌ در‌ ايران ؛ از بـازرگان تا سروش ، جليل‌ پروين‌ ، تهران : گام‌ نـو‌.
- سادات‌ ، سيد‌ ابراهيم (١٣٩٤) دموکراسي اصولي در آراي استاد مطهري، پژوهش هاي راهبردي سياست ، شمارة ١٨.
-سروش‌ ، عبدالکريم (١٣٧٤) تحليل مفهوم حکومت ديني، کيان ، سال ششم ، شمارة ٣٢.
-سـروش ، عبدالکريم (١٣٧٥). «تحليل مفهوم حکومت ديني‌، ماهنامه‌ کيان، شماره ٣٢، تهران.سروش ، عبدالکريم (١٣٧٥)، علم چيست ؟ فلسفه‌ چيست‌ ؟، تهران : مؤسسه فرهنگي صراط .
--سروش ، عبدالکريم (١٣٧٩)، آئين شهرياري و دين داري‌، تهران : صراط .
-.سروش‌ ، عبدالکريم (١٣٩٢)، مدارا و مديريت ، تهران : صراط ،
قدردان قراملکی، محمد حسن (1379)، حکومت دینی از منظر شهید مطهری، تهران، مؤسسه ی فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.
. قيصري، علي (١٣٨٨)، روشنفکران ايران در قرن بيستم ، ترجمۀ محمد دهـقان ، ، تهران : هرمس .
. لکزایی، نجف و دیگران (1381)، اندیشه سیاسی آیت اللّه مطهری، قم، بوستان کتاب.
مطهری، مرتضی (1358)، بیست گفتار، تهران، نشر صدرا. اندیشه حوزه » شماره 60.
. مطهري، مرتضي (١٣٦٧)، پيرامون جمهوري اسلامي، تهران : صدرا
--مطهري، مرتضي (١٣٨٧)، آزادي معنوي، تهران : صدرا
-وکيلي، والا (١٣٧٩). گفتگوي دين و سياست در ايران؛ انديشه هاي سياسي عبدالکريم‌ سروش‌، مترجم‌ : سعيد محبي ، تهران : مؤسسه فرهنگي صراط .