جایگاه واژه‌های کهن در ذخیره لغوی گویش های فَلغَر

الموضوعات :

ناصر صبوروف ¹

1 - پژوهشگر مستقل

تاريخ الإرسال : 08 الإثنين , صفر, 1446 تاريخ التأكيد : 15 الإثنين , صفر, 1446 تاريخ الإصدار : 04 الأربعاء , جمادى الأولى, 1446

الکلمات المفتاحية: فلغر, فارسی تاجیکی, گویش فلغر, فارسی کهن,

ملخص المقالة :

 

تحقیق در گویش­های زبان تاجیکی نشان می­دهد؛ لغات ادبی کهن در گویش­های جنوبی زیادتر باقی مانده­‌اند. در این جستار، این نظر بیان می­شود که نقش عناصر لغوی ادبیات کهن در بعضی از گویش­های دیگر زبان تاجیکی، از­جمله در گویش­های بالاآب رودخانۀ زرافشان نیز قابل ­توجّه می‌باشد. برای نمونه چند واژه از زبان ادبی دورة کهن از گویش­های منطقة فلغر را که سبب جدایی گویش­های مذکور از دیگر گویش­های زبان تاجیکی گردیده، بررسی می­کنیم. در­ فلغر دایرة استفادة این واژه­ها نسبت به واژگان دیگر که از زبان ادبی دوران کهن به میراث مانده­‌اند، وسیع­‎تر است. در میان واژه­های کهن ایرانی‌ اصل ترکیب لغوی گویش­های فلغر عنصرهایی به چشم می­­رسند که جدا از زبان فارسی و گویش­های آن، با بعضی گویش­های دیگر زبان تاجیکی، زبان دری و گویش­های آن و زبان ادبیات دورة کهن کاربرد رایج دارند. این بررسی نشان می­دهد که در گویش­های فلغر همانند گویش­های جنوبی زبان تاجیکی، بعضی از عنصرهای لغوی از زبان ادبیات دورة کهن به میراث ‎مانده و ازجهت شکل و معنی از معادل دورة کهن ‎آنها پیروی نموده­اند، بعضی دیگر نیز ازلحاظ شکل و معنی تااندازه‌­ای دور شده­‌اند.

المصادر:

اسدی طوسی (2015)، لغت فُرس، خجند.
اسدی طوسی (1336)، لغت فُرس، نسخة هرن، تهران.
برهان محمّد حسین (1993)، برهان قاطع، ج 1، دوشنبه: ادیب.
برهان، محمّد حسین (2004)، برهان قاطع، ج 2، دوشنبه: ادیب.
غفّاروف رزاق (1975)، نویسنده و لهجه¬های زبان، مجله صدای شرق، شماره 5، صص 113-124.
دهخدا، علی ‌اکبر(1377)، لغت‌نامة دهخدا، ج 12، تهران.
دارا، نجات (2012)، فرهنگ دارا، دوشنبه.
کاپرانوف، و. (1964)، لغت فُرس اسدی توسی و جایگاه آن در تاریخ زبان‎شناسی تاجیکی فارسی (به زبان روسی)، دوشنبه.
محمودوف م. و بردییف ب. (1989)، لغت مختصر گویش های بخارا، دوشنبه: دانش.
معین، محمّد (1375)، فرهنگ فارسی، تهران.
نوروف، امان (1990)، فرهنگ اشعار رودکی، دوشنبه.
فرهنگ زبان تاجیکی (1969)، دو جلد، مسکو.
فرهنگ متوسط دهخدا (1385)، دو جلد، تهران: مؤسسة انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
فرهنگ مختصر شاهنامه (1992)، ابراهیم علی¬زاده، دوشنبه: ادیب.
فرهنگ تفسیری زبان تاجیکی (2008)، ج. 1، دوشنبه.
جوره¬یف، غفار (2017)، سیستم لیکسیکة لهجوی زبان تاجیکی، دوشنبه.
ایشان ‎نیازوف م. (1999)، قضیة واژه¬نامه¬نویسی و خریطه¬برداری خصوصیت¬‎های لهجو، دوشنبه: دانشگاه ملی تاجیکستان.