نقش سیاست‌گذاری شهری در انتخاب مناطق برترگردشگری (مطالعه موردی: شهرستان ماهشهر)

الموضوعات :

سمیه اسدی ¹ , دکتر جبرائیل قربانیان ² , دکتر رضا برنا ³ , دکترجعفر مرشدی ⁴ , دکتر منوچهر جوانمردی ⁵

1 - دانشجوی دکتری آب و هواشناسی، گروه جغرافیا، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران
2 - استادیار، گروه جغرافیا، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.
3 - عضو هیئت علمی گروه جغرافیا، واحد علوم وتحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
4 - استادیار، گروه جغرافیا، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران
5 - استادیار گروه جغرافیا، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.

تاريخ الإرسال : 04 الخميس , صفر, 1446 تاريخ التأكيد : 25 السبت , ربيع الأول, 1446 تاريخ الإصدار : 27 الإثنين , ربيع الأول, 1446

الکلمات المفتاحية: سیاست گذاری شهری, توسعه ملی, گردشگری, پایداری, شهرماهشهر,

ملخص المقالة :

توسعه پایدار یکی از اهداف مهم صنعت توریستی در هر کشوری است­ و این صنعت تحت تاثیر علم اقتصاد، سیاست و جغرافیا بوده و بر توسعه آن نیز در هر منطقه اثر گذار می باشد. توسعه پایدار در مناطق گردشگری، با سیاست حفظ منابع و محیط زیست در هر منطقه­ای، فرآیند توسعه ملی را تسریع می نماید. هدف از انجام این تحقیق، بررسی نقش سیاست­گذاری شهری در انتخاب مناطق برترگردشگری و ارزیابی معیارها و توانمندی­ مکان­های توریستی شهر ماهشهر می­باشد. در انجام این تحقیق از مدل تحلیل سلسله مراتبی و پرسشنامه بر اساس طیف لیکرت استفاده شد. ابتدا اطلاعات بصورت پرسشنامه­ها توزیع و داده­های آن آنالیز گردید و پس از به دست آمدن سازگاری معیارها، وزن هر کدام از معیارها و گزینه­ها به دست آمد و سپس تجزیه و تحلیل شد. یافته این تحقیق نشان داد بین معیارهای جاذبه، ارزش، مسافت و تقاضای منتخب برای گردشگری منطقه مورد مطالعه، معیار تقاضا با وزن (54/0) بیشترین اوزان و معیار جاذبه با وزن (06/0) کمترین اوزان گردشگری را به خود اختصاص داده است. همچنین رتبه بندی نهایی مناطق منتخب گردشگری ماهشهر نشان داد که بندر امام خمینی و دریاچه پارک ارم بترتیب  با امتیاز 354/0 و 29/0 با اولویت اول و دوم  و شهر تاریخی اسک با اولویت هفتم در رتبه پایین­تری قرار گرفته است. بنابراین تصمیم­گیری درست معیارهای گردشگری بر روی فعالیت­های اقتصادی و... اثر گذار می­باشد و معیار تقاضا بر توسعه گردشگری منطقه اثر گذارتر است.

چکیده مبسوط فارسی

مقدمه

ژئوتوریسم به­عنوان زیر شاخه­ای از توریسم طبیعت­گرا، از ظرفیت­های بالقوه زیادی برای توسعه سرزمین و پایداری منابع­طبیعی برخوردار است. توسعه صنعت­گردشگری و درآمد ناشی از آن، زمینه رقابت بین کشورها را فراهم نموده است. صنعت توریست و گردشگری در خیلی از کشورهای دنیا یکی از روش­های درآمدزایی بوده و جهت رسیدن به این هدف مهم تلاش می­کنند تا از توانمندی­های ژئو اقلیم هر منطقه از کشور خود بهره ببرند و برای رسیدن به یک توسعه پایدار رقابت نمایند. چرا که توسعه پایدار گردشگری یکی از اهداف مهم صنعت توریستی بوده که در پی توانمندسازی اقتصادی و اجتماعی جامعه بومی، می­باشد و اشخاص به دنبال بازدید از این جاذبه­های طبیعی دیدنی هستند. معرفی چشم اندازهای محیطی زمینه توسعه این صنعت را در منطقه مورد مطالعه فراهم می­کند. لذا ارتباط بین علم گردشگری با علوم محیطی، زمینه ظهور مناطق ویژه گردشگری را سبب شده و افراد زیادی را به خود جذب می­کند. بنابراین مناطق برتر گردشگری در زندگی اقتصادی ساکنین بومی منطقه تاثیر مثبت داشته و هویت پیدا می­کنند. هدف از انجام این تحقیق، بررسی نقش سیاست­گذاری شهری در انتخاب مناطق برترگردشگری و ارزیابی معیارها و توانمندی­ مکان­های توریستی شهر ماهشهر می­باشد. فرضیه این تحقیق بر این مبناست که به نظر می­رسد بین معیارها و گزینه­های گردشگری، ضریب تقاضا جهت مشاهده مکان­های تاریخی، مکان­های برتر گردشگری را به خود اختصاص­ داده­اند.  از ضرورت های این پژوهش این است که در کشور ما صنعت توریسم گردشگری به یک صنعت فراگیر و پویا درآمده و در این زمینه موفقیت­های چشمگیری به دست آمده است و به منظور رسیدن به توریسم موفق و پایدار تلاش­هایی در جهت کسب درآمد صورت گرفته است.

داده و روش

پژوهش حاضر به لحاظ روش، توصیفی- تحلیلی بوده و از نظر جمع­آوری اطلاعات، اسنادی پیمایشی و از لحاظ هدف، کاربردی می باشد. در انجام این تحقیق از مدل تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و نرم افزار Expert Choice و پرسشنامه بر اساس طیف لیکرت استفاده شد. ابتدا اطلاعات بصورت 40 تا پرسشنامه ها بین متخصصین ادارات و اساتید گردشگری توزیع و داده­های آن جمع­آوری و آنالیز گردید و پس از به دست آمدن سازگاری معیار­ها، وزن هر کدام از معیار­ها و گزینه­ها به دست آمد و سپس تجزیه و تحلیل و نمودارسازی شد. یکی از بهترین فنون تصمیم­گیری چند منظوره، تحلیل سلسله مراتبی می­باشد که اولین بار از سوی توماس ال ساعتی در دهه 1970 ارائه شد (دارابی، 1371). این مدل روشی است که در آن معیار­ها و گزینه­ها مشخص شده و ابتدا سازگاری معیارها ارزیابی و در صورت داشتن سازگاری معیارها، وزن گزینه­ها محاسبه و در یک ساختار قرار می­گیرند. در واقع در این روش به قضاوت ذهنی، مقادیر عددی اختصاص داده می­شود و سپس متغیرهایی که بیشترین ارزش داشته باشند مشخص می­شوند. جهت به کارگیری روش، ضرایب اهمیت معیارها و گزینه­ها تعیین شد. امتیازات محاسبه و سازگاری به دست آمد.

 بحث و یافته ها

در حکمرانی هر منطقه و ارائه راهبرد گردشگری، شناسایی عوامل کلیدی موثر بر توسعه پایدار گردشگری، جزء ضروریات می باشد. در این تحقیق بررسی معیار ها و زیرمعیار های گردشگری سندی است که توسعه پایدار گردشگری شهر ماهشهر را هدف قرار داده است. در صورت عدم رسیدن به نتیجه مطلوب می توان معیار ها و زیر معیار های گردشگری منطقه مورد مطالعه را در جهت بهبود گردشگری اصلاح نمود. چرا که توسعه و سرمایه گذاری گردشگری بایستی همراه با پیوست فرهنگی، اجتماعی با تاکید بر مساله بهداشت و سلامت ساکنین منطقه  و  دور از آلودگی زیست محیطی و عدم تخریب محیط طبیعی و انسانی باشد. این تحقیق با هدف تعیین بهترین تصمیم­گیری مناطق گردشگری شهر ماهشهر انجام گرفت و اولویت­بندی مکان­های گردشگری به عنوان بخشی از فرآیند مدیریت شهری در منطقه مورد مطالعه است. با توجه به اینکه مهمترین بخش برنامه ریزی گردشگری بر اساس دسترسی، جاذبه و ... اولویت بندی می­گردند این معیارها می­تواند در زمینه اقتصادی اجتماعی و زیست­محیطی جغرافیایی مورد توجه قرار گیرد تا در مورد آنها تصمیم درست اتخاذ گردد. به همین دلیل امروزه از مدل تصمیم­گیری چند معیاره جهت تبیین مسائل مکان­ها و اولویت­بندی آنها استفاده می­گردد چرا که امکان دخالت چندین تصمیم گیرنده با اهداف و معیارها و زیر معیارها (گزینه­ها) فراهم می­شود. در تحقیق حاضر از مدل AHP یا تحلیل سلسله مراتبی با اهداف و معیارها و گزینه­های متفاوت برای اولویت­بندی جاذبه­های گردشگری شهر ماهشهر استفاده شد. در نهایت وزن­های حاصل شده از روش مقایسه زوجی، ترکیب و وزن نهایی آنها محاسبه شد.

نتیجه گیری

نتایج پژوهش نشان داد ضریب سازگاری معیارها  بین معیارهای جاذبه، ارزش، دسترسی و تقاضای منتخب برای گردشگری منطقه مورد مطالعه، معیار تقاضا با وزن (54/0) بیشترین اوزان و معیار جاذبه با وزن (06/0) کمترین اوزان گردشگری را به خود اختصاص داده است. بررسی گزینه­های گردشگری منطقه مورد مطالعه در ارتباط با معیار تقاضا نشان می­دهد که پارک ساحلی خور با وزن (43/0) و شهر تاریخی اسک با وزن (027/0) به ترتیب بیشترین و کمترین اوزان گردشگری را بین همه گزینه­های منتخب به خود اختصاص داده است. در ارتباط با معیار دسترسی بندر امام خمینی با وزن (37/0) و پارک ساحلی خور با وزن (027/0) به ترتیب بیشترین و کمترین اوزان گردشگری و در ارتباط با معیار ارزش دیدن بندر امام خمینی با وزن (37/0) و پارک ساحلی خور با وزن (250/0) به ترتیب بیشترین و کمترین اوزان گردشگری، در ارتباط با معیار ارزش جاذبه دریاچه پارک ارم با وزن (038/0) و پارک ساحلی خور (04/0) به ترتیب بیشترین و کمترین اوزان گردشگری را بین همه گزینه­های منتخب به خود اختصاص داده است. در نهایت رتبه­بندی نهایی مناطق منتخب گردشگری ماهشهر نشان می­دهد که بندر امام خمینی و دریاچه پارک ارم بترتیب  با امتیاز 354/0 و 29/0 با اولویت اول و دوم  و شهر تاریخی اسک با اولویت هفتم در رتبه پایین­تر گردشگری قرار گرفته است.

 منابع

1.ابرار خرم، استعلاجی، علیرضا و تهمینه، دانیال (1403). ارزیابی قسمتی از عرصه های بافت قدیم و معرفی مناسبترین محدوده سازگار با کاربری های تاریخی فرهنگی (مطالعه موردی: منطقه مرکزی شهر همدان)، نشریه اندیشه های نو در علوم جغرافیایی، 2(5)، 43-66

2.اکبری، مجید، بوستان احمدی، وحید، انصاری و معصومه، سهرابی، وحید (1401). سنجش جایگاه کشورهای اسلامی از نظر شاخص­های رقابت پذیری سفر و گردشگری جهانی با استفاده از روش ماباک، فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای، 12(45)،1-18

3.اکبری، مهناز، خداداد، مهدی، موسی زاده، حسین و رودگر صفاری، وحید (1395). ارزیابی توان اکولوژیک استان تهران در راستای توسعه اکوتوریسم با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) فصلنامه فضای گردشگری ، 6 (21) ،117-132.

4.بدری، سید علی، و یاری حصار، ارسطو. (1388). انتخاب مناطق نمونه گردشگری با استفاده از روش AHP (نمونه موردی: استان کهکیلویه و بویراحمد)، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی،24(4)،55-85

5.پلکانپور، پروانه، بزرگی، مهسا و معین، مهسا. (1394). استفاده از روش AHP جهت سطح بندی مناطق نمونه گردشگری . مطالعه موردی (بازفت، چغاخور و سامان در استان چهارمحال بختیاری). کنفرانس بین المللی تحقیقات علمی و تکنولوژی، 14 دسامبر 2015، کوالامپور، مالزی، 1-13.

6.چقاجردی، ایمان، مختاری ملک آبادی، رضا و جلیلیان، لعیا (1401). تحلیل نقش توانمندی­های شهرستان­های استان اصفهان در توسعه گردشگری ورزشی، مجله علوم جغرافیایی، انتشار آنلاین 12 دی 1401.

7.خانزاده، حامد، رهنورد، فرج اله، بامداد، ناصر و محمود زاده، سید مجتبی (1401). رقابت­پذیری گردشگری شهرهای ایران در پرتو مدیریت مقصد، فصلنامه گردشگری و توسعه، انجمن علمی گردشگری و توسعه انجمن علمی گردشگری ایران،11(2)،79-98

8.خیری، ابراهیم، مروتی، مریم، نشاط، اکرم، و سیاحتی اردکانی، غلامرضا (1400). تعیین پتانسیل و تدوین استراتزیک توسعه گردشگری با استفاده از رویکرد تلفیقی تحلیل SWOT و AHP (منطقه مورد مطالعه: منطقه حفاظت شده اشترانکوه)، علوم و تکنولوژی محیط زیست،23(1)،1-16

9.دارابی، هوشنگ (1372). تصمیم­گیری به کمک AHP ، مجله مهندسی صنایع،1(2)،15-24

10.دلبری، سید علی و داوودی، سیدرضا (1391). کاربرد تکنیک فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) در رتبه بندی شاخص­های ارزیابی جاذبه­های توریستی، مجله تحقیق در عملیات و کاربردهای آن،9(2)،57-79

11.راهداری، وحید، سفیانیان، علیرضا، پور منافی، سعید، ملکی، سعید، و پورمروان، وحید (1401). ارزیابی چند معیاره قابلیت طبیعت­گردی به روش خطی وزن دار و ترکیب آن با روش فازی، فصلنامه علمی پژوهشی گردشگری و توسعه،11(11)،19-31

12.زارعی، مرتضی، فاطمی، سید محمد رضا، مرتضوی، محمد صدیق، قدوسی، جمال، و شراره پور، ابراهیم (1393). انتخاب مکان بهینه گردشگری با استفاده از روش AHP و TOPSIS، (مطالعه موردی، جزیره قشم) اولین همایش بین المللی راهبردی توسعه گردشگری جمهوری اسلامی ایران، چالش­ها و چشم اندازها، جهاد دانشگاهی، پژوهشکده گردشگری،252-364

13.صادق، زنگنه، منجزی، نرگس، زنگنه، آزیتا و عبدالهی، مهسا (1403). ترکیب رویکرد AHP با GIS برای انتخاب محل دفن نخاله های ساختمانی و تخریب (مطالعه موردی: شهرستان هفتگل استان خوزستان)، نشریه اندیشه های نو در علوم جغرافیا، 2(5)،89-108

14.زهره­وندیان، کریم، احسانی، محمد و خسروی زاده، اسفندیار­(1397). رتبه بندی مولفه­های تاثیرگذار بر توسعه صنعت گردشگری ورزشی در ایران به وسیله روش تحلیل سلسله مراتبی، پژوهشنامه مدیریت ورزشی و رفتار حرکتی،14(27)،29-42

15.سور، انور، ارزانی، حسین، طویلی، علی و اسدی نیلوان، امید­(1391). اولویت بندی معیارهای موثر در انتخاب مکان­های مناسب گردشگری با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی، اولین کنفرانس ملی راه کارهای دستیابی به توسعه پایدار (کشاورزی، منابع طبیعی و محیط زیست)، تهران 1391، تالار بزرگ وزارت کشور، کد COI اختصاصی: 0336- SDCONF01

16.صادقی، طاهر و بهزاد، اردوان (1398). نقش اکوژئومورفولوژی در گسترش پهنه­های اکوتوریستی با استفاده از مدل های AHP و VIKOR، (مطالعه موردی شهرستان اردبیل)، فصلنامه جغرافیایی فضای گردشگری،8(31)، 57-72

17.عباسی، رسول، معینی، حسین، و سادات­ نصیری، سمانه. (1399). شناسایی و اولویت­بندی عوامل موثر در موفقیت برندسازی گردشگری کویری، مورد مطالعه: دریاچه نمک قم، نشریه گردشگری و توسعه،9(3)، صفحات،189-173

18.فتح الهی، فرشته، و استعلاجی، علیرضا. (1398). مکانیابی دهکده سلامت در شهرستان رامسر با مدل های AHP و vikor، فصلنامه جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای)،9(35)،صفحات،533-545

19.فیضی زاده، بختیار، فتحی، سعید، قراقیه، حمید رضا و پورمرادیان، سامره (1399). ارزیابی میزان آمادگی شهری از نظر گردشگری با استفاده از تحلیل تصمیم­گیری چند معیار (GIS) مطالعه موردی تبریز، فصلنامه علمی پژوهشی گردشگری و توسعه،9(4)،139-152

20.عابدینی، موسی، همتی، طاهر، نظافت تکله، بهروز و خیاطی، آیلار (1401). ارزیابی توانمندی­های توسعه گردشگری پایدار ژئومورفوسایت­های مسیر توریستی سبلان گردنه حیران با استفاده از مدل کومانسکو و مدل پائوولووا، فصل­نامه فضای گردشگری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ملایر،11(44)،19-38

21.غلامی، زهرا، زیاری، یوسفعلی و اقبالی، ناصر (1400). برنامه­ریزی راهبردی با رویکرد توسعه گردشگری پزشکی، منطقه 6 تهران، مجله علوم جغرافیایی، 17(35)،42-75

22.فرهادی یونکی، مجید، و ایمانی خوشخو، محمدحسین (1401). تاثیرگذاری زیرساخت­های گردشگری در میزان وفاداری گردشگران (شهر اصفهان)، فصلنامه گردشگری و توسعه، انجمن علمی گردشگری ایران،11(1)،129-142

23.مسعودیان، مستوره، و سعیده زرآبادی، زهرا (1401). ارزیابی مولفه­های موثر در طراحی مسیرهای گردشگری میراثی محور تاریخی فرهنگی و گردشگری جلفا، فصلنامه گردشگری و توسعه، انجمن علمی گردشگری و توسعه انجمن علمی گردشگری ایران،11(4)،33-49

24.موحد، علی، امانپور، سعید و نادری، کاوه (1391). بازاریابی گردشگری شهری بر اساس برند یابی با مدل فرآیند سلسله مراتبی (AHP) مطالعه موردی شهر کرمانشاه، مجله برنامه ریزی فضایی،1(3)، 17-36

25.نعمتی، ولی، ابراهیم پور، حبیب، مرزبان، سیما و نظافت تکله، بهروز (1401). بررسی عوامل موثر بر توسعه گردشگری سلامت در استان تهران با رویکرد آینده پژوهی، فصل­نامه علوم محیطی،7(4)،5746-5756

26.هاتفی، سید مرتضی، کوهی حبیبی، نازنین و عبدالهی، الهام (1397)، ارزیابی کانون­های گردشگری مستعد سرمایه­گذاری با استفاده از مدل یکپارچه آنتروپی شانون فازی و روش ARAS فازی، فصل­نامه علمی مطالعات مدیریت گردشگری،14(48)،269-302

المصادر:

1) ابرار خرم، استعلاجی، علیرضا و تهمینه، دانیال (1403). ارزیابی قسمتی از عرصه های بافت قدیم و معرفی مناسبترین محدوده سازگار با کاربری های تاریخی فرهنگی (مطالعه موردی: منطقه مرکزی شهر همدان)، نشریه اندیشه های نو در علوم جغرافیایی، 2(5)، 43-66
2) اکبری، مجید، بوستان احمدی، وحید، انصاری و معصومه، سهرابی، وحید (1401). سنجش جایگاه کشورهای اسلامی از نظر شاخص¬های رقابت پذیری سفر و گردشگری جهانی با استفاده از روش ماباک، فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای، 12(45)،1-18
3) اکبری، مهناز، خداداد، مهدی، موسی زاده، حسین و رودگر صفاری، وحید (1395). ارزیابی توان اکولوژیک استان تهران در راستای توسعه اکوتوریسم با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) فصلنامه فضای گردشگری ، 6 (21) ،117-132.
4) بدری، سید علی، و یاری حصار، ارسطو. (1388). انتخاب مناطق نمونه گردشگری با استفاده از روش AHP (نمونه موردی: استان کهکیلویه و بویراحمد)، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی،24(4)،55-85
5) پلکانپور، پروانه، بزرگی، مهسا و معین، مهسا. (1394). استفاده از روش AHP جهت سطح بندی مناطق نمونه گردشگری . مطالعه موردی (بازفت، چغاخور و سامان در استان چهارمحال بختیاری). کنفرانس بین المللی تحقیقات علمی و تکنولوژی، 14 دسامبر 2015، کوالامپور، مالزی، 1-13.
6) چقاجردی، ایمان، مختاری ملک آبادی، رضا و جلیلیان، لعیا (1401). تحلیل نقش توانمندی¬های شهرستان¬های استان اصفهان در توسعه گردشگری ورزشی، مجله علوم جغرافیایی، انتشار آنلاین 12 دی 1401.
7) خانزاده، حامد، رهنورد، فرج اله، بامداد، ناصر و محمود زاده، سید مجتبی (1401). رقابت¬پذیری گردشگری شهرهای ایران در پرتو مدیریت مقصد، فصلنامه گردشگری و توسعه، انجمن علمی گردشگری و توسعه انجمن علمی گردشگری ایران،11(2)،79-98
8) خیری، ابراهیم، مروتی، مریم، نشاط، اکرم، و سیاحتی اردکانی، غلامرضا (1400). تعیین پتانسیل و تدوین استراتزیک توسعه گردشگری با استفاده از رویکرد تلفیقی تحلیل SWOT و AHP (منطقه مورد مطالعه: منطقه حفاظت شده اشترانکوه)، علوم و تکنولوژی محیط زیست،23(1)،1-16
9) دارابی، هوشنگ (1372). تصمیم¬گیری به کمک AHP ، مجله مهندسی صنایع،1(2)،15-24
10) دلبری، سید علی و داوودی، سیدرضا (1391). کاربرد تکنیک فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) در رتبه بندی شاخص¬های ارزیابی جاذبه¬های توریستی، مجله تحقیق در عملیات و کاربردهای آن،9(2)،57-79
11) راهداری، وحید، سفیانیان، علیرضا، پور منافی، سعید، ملکی، سعید، و پورمروان، وحید (1401). ارزیابی چند معیاره قابلیت طبیعت¬گردی به روش خطی وزن دار و ترکیب آن با روش فازی، فصلنامه علمی پژوهشی گردشگری و توسعه،11(11)،19-31
12) زارعی، مرتضی، فاطمی، سید محمد رضا، مرتضوی، محمد صدیق، قدوسی، جمال، و شراره پور، ابراهیم (1393). انتخاب مکان بهینه گردشگری با استفاده از روش AHP و TOPSIS، (مطالعه موردی، جزیره قشم) اولین همایش بین المللی راهبردی توسعه گردشگری جمهوری اسلامی ایران، چالش¬ها و چشم اندازها، جهاد دانشگاهی، پژوهشکده گردشگری،252-364
13) صادق، زنگنه، منجزی، نرگس، زنگنه، آزیتا و عبدالهی، مهسا (1403). ترکیب رویکرد AHP با GIS برای انتخاب محل دفن نخاله های ساختمانی و تخریب (مطالعه موردی: شهرستان هفتگل استان خوزستان)، نشریه اندیشه های نو در علوم جغرافیا، 2(5)،89-108
14) زهره¬وندیان، کریم، احسانی، محمد و خسروی زاده، اسفندیار¬(1397). رتبه بندی مولفه¬های تاثیرگذار بر توسعه صنعت گردشگری ورزشی در ایران به وسیله روش تحلیل سلسله مراتبی، پژوهشنامه مدیریت ورزشی و رفتار حرکتی،14(27)،29-42
15) سور، انور، ارزانی، حسین، طویلی، علی و اسدی نیلوان، امید¬(1391). اولویت بندی معیارهای موثر در انتخاب مکان¬های مناسب گردشگری با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی، اولین کنفرانس ملی راه کارهای دستیابی به توسعه پایدار (کشاورزی، منابع طبیعی و محیط زیست)، تهران 1391، تالار بزرگ وزارت کشور، کد COI اختصاصی: 0336- SDCONF01
16) صادقی، طاهر و بهزاد، اردوان (1398). نقش اکوژئومورفولوژی در گسترش پهنه¬های اکوتوریستی با استفاده از مدل های AHP و VIKOR، (مطالعه موردی شهرستان اردبیل)، فصلنامه جغرافیایی فضای گردشگری،8(31)، 57-72
17) عباسی، رسول، معینی، حسین، و سادات¬ نصیری، سمانه. (1399). شناسایی و اولویت¬بندی عوامل موثر در موفقیت برندسازی گردشگری کویری، مورد مطالعه: دریاچه نمک قم، نشریه گردشگری و توسعه،9(3)، صفحات،189-173
18) فتح الهی، فرشته، و استعلاجی، علیرضا. (1398). مکانیابی دهکده سلامت در شهرستان رامسر با مدل های AHP و vikor، فصلنامه جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای)،9(35)،صفحات،533-545
19) فیضی زاده، بختیار، فتحی، سعید، قراقیه، حمید رضا و پورمرادیان، سامره (1399). ارزیابی میزان آمادگی شهری از نظر گردشگری با استفاده از تحلیل تصمیم¬گیری چند معیار (GIS) مطالعه موردی تبریز، فصلنامه علمی پژوهشی گردشگری و توسعه،9(4)،139-152
20) عابدینی، موسی، همتی، طاهر، نظافت تکله، بهروز و خیاطی، آیلار (1401). ارزیابی توانمندی¬های توسعه گردشگری پایدار ژئومورفوسایت¬های مسیر توریستی سبلان گردنه حیران با استفاده از مدل کومانسکو و مدل پائوولووا، فصل¬نامه فضای گردشگری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ملایر،11(44)،19-38
21) غلامی، زهرا، زیاری، یوسفعلی و اقبالی، ناصر (1400). برنامه¬ریزی راهبردی با رویکرد توسعه گردشگری پزشکی، منطقه 6 تهران، مجله علوم جغرافیایی، 17(35)،42-75
22) فرهادی یونکی، مجید، و ایمانی خوشخو، محمدحسین (1401). تاثیرگذاری زیرساخت¬های گردشگری در میزان وفاداری گردشگران (شهر اصفهان)، فصلنامه گردشگری و توسعه، انجمن علمی گردشگری ایران،11(1)،129-142
23) مسعودیان، مستوره، و سعیده زرآبادی، زهرا (1401). ارزیابی مولفه¬های موثر در طراحی مسیرهای گردشگری میراثی محور تاریخی فرهنگی و گردشگری جلفا، فصلنامه گردشگری و توسعه، انجمن علمی گردشگری و توسعه انجمن علمی گردشگری ایران،11(4)،33-49
24) موحد، علی، امانپور، سعید و نادری، کاوه (1391). بازاریابی گردشگری شهری بر اساس برند یابی با مدل فرآیند سلسله مراتبی (AHP) مطالعه موردی شهر کرمانشاه، مجله برنامه ریزی فضایی،1(3)، 17-36
25) نعمتی، ولی، ابراهیم پور، حبیب، مرزبان، سیما و نظافت تکله، بهروز (1401). بررسی عوامل موثر بر توسعه گردشگری سلامت در استان تهران با رویکرد آینده پژوهی، فصل¬نامه علوم محیطی،7(4)،5746-5756
26) هاتفی، سید مرتضی، کوهی حبیبی، نازنین و عبدالهی، الهام (1397)، ارزیابی کانون¬های گردشگری مستعد سرمایه¬گذاری با استفاده از مدل یکپارچه آنتروپی شانون فازی و روش ARAS فازی، فصل¬نامه علمی مطالعات مدیریت گردشگری،14(48)،269-302
27) Duate., J.B. Talero-sarmiento., L.H. & Rodarigue- padillat., D.C. (2021). Mehodogical proposal for the idendification for tourist routes in a particular region through clustering techniques Heliyon, NIH Journal, 7(4), e 06655.
28) Lopez-Sanz., J.M. Penelas-Leguia., A. Gutierreza-Rodriguez., p. & Cuesta-Valino. P. (2021). Sustainable Development and Rural Tourism in Depopulated Areas, Land Journal, 10, 1-18.
29) Peric., C. Dramicanin., S. & Gasic., M. (2020). impact of service quality on sotisfaction and loyalty of tourists in rural tourism of sumadija and western serbia. E conomics of Agriculture, 67(4), 1071-1086.
30) Rosalina., P.D. Dupre., K. & Wang., Y. (2021). Rural tourism: A systematic literature review on defnitions and challenges, Journal of Hospitality and Tourism Management,Vol. 47 , PP. 134–149.
31) Saaty., T. L. (2005). The Analytical hierarchy Process.Planing Priority, Resource Allocation, TWS puplication, USA. 15.
32) Yang., J. Yang., R. Chen., M.H. (2021). Effects of rural revitalization on rural tourism, Journal of Hospitality and Tourism Management, 47 , 35–45.