شخصیت شناسی تفسیری جعفر مرتضی عاملی (ویژگی، مبانی و روش)
الموضوعات : فصلنامه مطالعات قرآنی
1 - مازندران
الکلمات المفتاحية: "ویژگی", "مبانی", "جزئی نگرِ گزاره محور", "روش تفسیر", "استنتاج گزاره ای",
ملخص المقالة :
سیدجعفر مرتضی عاملی شخصیتی است که بیشتر به تاریخ و سیره معروف است؛ امّا در آثار ایشان تک¬نگاریهای تفسیری وجود دارد که موجب شد تا نگارنده، شخصیت تفسیری ایشان را مورد واکاوی قرار دهد. بدین منظور با مطالعه و بررسی آثار تفسیری ایشان مانند: (تفسیر سورۀ الفاتحه)، (سورۀ الکوثر)، و... این نتیجه حاصل شد که ایشان در موضوع ویژگی¬ها، اموری چون پاکی نفس، امتناع از ابتغاء فتنه و آگاهی دقیق و همه جانبه از اطراف و اکناف قرآن کریم را ذکر می¬نمایند و در (روش¬ تفسیری) خود، به مواردی چون توجّه به (مخاطب شناسی قرآن)، (چند معنایی واژگان قرآن و تحقیق در خاستگاه آنها)، (جایگزین ناپذیر بودن واژگان قرآنی)، (معناشناسی واژگان قرآنی با روش هم ¬نشینی و جانشینی)، اشاره دارند. ایشان خود را با دو رویکرد، از دیگر مفسران، متمایز می¬شمارند؛ یکی آنکه روش خود را صرفاً برگرفته از معصومین(ع) می-دانند و براین ادّعا هستند که برای این کار از روایاتی بهره برده که مفسر دیگری از آنها بهره نبرده است؛ دوم اینکه ایشان روش تفسیری خود را روش (جزئی¬نگرِ گزاره¬محور) می¬نامند و ادعا دارند که از روش (استنتاج گزاره¬ای) بهره می¬برند و منظورشان از استنتاج گزاره¬ای این است که فرضیه¬های جایگزین برای تفسیر یک آیه را مشخص می-کنند سپس خصوصیات موجود در همانندها و ویژگی¬های معنایی موجود در آنها را با هم مقایسه می¬نمایند، بعد از آن، به معنای مورد نظر آیه دست می¬یابند. آنچه از روش جعفر مرتضی برمی¬آید اینکه ایشان بر مبانی تفسیری قرآن مانند وحیانی بودن قرآن، عدم تحریف قرآن و... کاملاً پایبند بوده است.
قرآن کریم، (1373ش)، ترجمه: ناصر مکارم شیرازی، قم: دفتر مطالعات تاريخ و معارف اسلامى، چ2.
نهج البلاغة، (1414ق)، تحقیق: صالح، صبحي، قم: هجرت، چ1.
صحيفة سجادية، (1376ش)، على بن الحسين عليه السلام، قم: دفتر نشر الهادى، مكان چاپ: قم، چ1.
ابن أبي جمهور، محمد بن زين الدين، (1405ق)، عوالي اللئالي العزيزية في الأحاديث الدينية، تحقیق: مجتبی عراقی، قم: دار سيد الشهداء للنشر، چ1.
ابن بابويه قمی، محمد بن على، (1413ق)، من لا يحضره الفقيه، تحقیق: علی اکبر غفارى، قم: دفتر انتشارات اسلامى، چ2.
رضائى اصفهانى، محمد على، (1382ش)، درسنامه روش¬ها و گرايش¬هاى تفسيرى قرآن، قم: مركز جهانى علوم اسلامى.
شاکر، محمد کاظم، (1382ش)، مبانى و روشهاى تفسيرى، قم: مركز جهانى علوم اسلامى.
طباطبايى، محمدحسين، (1390ق)، الميزان في تفسير القرآن، بیروت: مؤسسة الأعلمي للمطبوعات، چ2.
طبرسى، احمد بن على، (1403ق)، الإحتجاج على أهل اللجاج، تحقیق: محمد باقر خرسان، مشهد: نشر مرتضى.
فيض¬كاشانى، محمد محسن، (1415ق)، تفسير الصافي، تحقیق: اعلمى، حسين، تهران: مكتبه الصدر، چ2.
عاملى، جعفر مرتضى، (1419ق: الف)، تفسير سورة الكوثر، بیروت: المركز الاسلامي للدراسات، چ1.
عاملى، جعفر مرتضى، (1419ق: ب)، تفسير سورة الماعون، بیروت: المركز الاسلامي للدراسات، چ1.
عاملى، جعفر مرتضى، (1420ق)، تفسير سورة الفاتحة، بیروت: المركز الاسلامي للدراسات، چ1.
عاملى، جعفر مرتضى، (1424ق)، تفسير سورة هل أتى، بیروت: المركز الاسلامي للدراسات، چ1.
علوى مهر، حسين، (1381ش)، روش¬ها و گرايش¬هاى تفسيرى، قم: اسوه، چ1.
عياشى، محمد بن مسعود، (1380ق)، تفسير العيّاشي، تحقیق: سیدهاشم رسولى محلاتى، تهران: المطبعة العلمية، چ1.
كلينى، محمد بن يعقوب، (1407ق)، الكافي، تحقیق: غفارى على اكبر و آخوندى، محمد، تهران: دار الكتب الإسلامية، چ4.
مؤدب، سيد رضا، (1380ش)، روشهاى تفسير قرآن، قم: اشراق.
مجلسى، محمد باقر، (1403ق)، بحار الأنوار، بیروت: دار إحياء التراث العربي.
مكى عاملی، محمد بن جمال الدین(شهيد اول)، (1379ش)، تحقیق: عبدالهادی مسعودی، الدرّة الباهرة من الأصداف الطاهرة، قم: انتشارات زائر، چ1.
