مهنت و ملت: تحلیل محتوایی بخش نخست کتاب الملة فارابی
الموضوعات : کاوش های عقلی"
قاسمعلی کوچنانی
1
,
محمدمهدی داور
2
,
ریحانه صادقی
3
1 - دانشیار فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تهران
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد فلسفه دانشگاه مموریال نیوفاندلند، سنت جونز، نیوفاندلند و لابرادور، کانادا.
3 - دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه تهران، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: فارابی, کتاب الملة, ملت فاضله, حکمت نظری, حکمت عملی, فقه ,
ملخص المقالة :
فارابی در ده بند نخستین کتاب المله به ذکر موضوعات مختصر ولی در عین حال بنیادین پرداخته است. تعریف ملت، بیان انواع جوامع، تقسیم ملت به آراء و افعال و ذکر هر کدام از آن¬ها، ترادف ملت با مفاهیم دیگری مانند دین و شریعت، روش استنباط آراء ملت، شباهت ملت فاضله به فلسفه، ارتباط دو جزء ملت با حکمت نظری و عملی، مقابله با مغالطه با استفاده از جدل و خطابه، دلایل عدم تقدیر برخی از قوانین توسط رئیس اول، شرایط رؤسای پس از رئیس اول، حکمت، فقاهت و فضیلت رئیس مدینه، و بحث از فلسفی بودن فقه اهم مطالب فارابی در این ده بند می¬باشد. از سوی دیگر، باید اذعان کرد نظریات مختلفی از عبارات فارابی قابل استخراج است: 1. وحی به مثابه عالی¬ترین قوه تعقل؛ 2. وحدت حکمت نظری و عملی- وحدت عقل نظری و عملی؛ 3. فلسفه فقه؛ 4. فلسفه حکمرانی؛ 5. مقاصد شریعت؛ 6. آریستوکراسی؛ 7. فقه فلسفی. در مقاله حاضر علاوه بر ترجمه ده بند نخست کتاب¬المله، محتوای آن نیز تبیین شده و این نظریات هفت¬گانه از کلام فارابی استخراج شده است.
1. قرآن کریم.
2. آذرکسب، سیدمحمدرضا و نادیا مفتونی (1402). «راهبرد تعلیمی فارابی در برقراری صلح جهانی»، فلسفه و کلام اسلامی، 56(1)، 9-23. doi: 10.22059/jitp.2023.347992.523374
3. حشمت¬پور، محمدحسین (1397). درسگفتارهای کتاب المله فارابی، دی 1396 الی اردیبهشت 1397.
4. داوری اردکانی، رضا (1356). فارابی موسس فلسفه اسلامی، تهران: انتشارات انجمن فلسفه ایران.
5. داوری اردکانی، رضا (1369). ناسیونالیسم و انقلاب، تهران: دفتر پژوهش¬های فرهنگی.
6. علی¬محمدی، علی (1388). «جایگاه کتاب الملة در میان آثار سیاسی فارابی»، ماه فلسفه، سال دوم، 62- 65.
7. سهروردی، شهاب¬الدین یحیی بن حبش (1380). مجموعه مصنفات شیخ اشراق، جلد دوم (حکمه الاشراق، قصه الغربه الغربیه، رساله فی اعتقاد الحکما)، تصحیح و مقدمه هانری کربن، چاپ سوم، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
8. شیرازی، محمد بن ابراهیم (1981 م). الحكمة المتعالية في الأسفار العقلية الأربعة، تحشیه سیدمحمد حسین طباطبائی، بیروت: دار إحياء التراث العربي.
9. فارابی، ابونصر محمدبن محمد (بی¬تا). آراء أهل المدينة الفاضلة ومضاداتها، تحقیق علي بوملحم، بیروت: دار ومكتبة الهلال.
10. فارابی، ابونصر محمدبن محمد (1358). سیاست مدنیه، ترجمه و تحشیه سیدجعفر سجادی، تهران: انتشارات انجمن فلسفه ایران.
11. فارابی، ابونصر محمدبن محمد (1991م). کتاب الملة و نصوص أخرى، تحقیق محسن مهدی، بیروت: دارالمشرق.
12. فارابی، ابونصر محمدبن محمد (1379). «کتاب الملة»، تصحیح محسن مهدی، علوم سیاسی، سال سوم، شماره دوازدهم،291-307.
13. فارابی، ابونصر محمدبن محمد (1398). فلسفه دین و الهیات سیاسی (برگردان فارسی کتاب المله)، ترجمه ابوالفضل شکوری، تهران: عقل سرخ.
14. فارابی، ابونصر محمدبن محمد (بی¬تا). المنطقیات، تحقیق محمدتقی دانش¬پژوه، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
15. فلاح¬نژاد، اکبر، حسینی، سیدعبدالرحیم، و علی¬محمد فلاح¬زاده (1399). «حق طبیعی در اندیشه فارابی»، فلسفه دین، دوره 17، شماره 1، 23-48.
16. فلسفی، حسین (1391). منطق اشراق، چاپ دوم، قم: موسسه بوستان کتاب.
17. کچویان، حسین و قاسم زائری (1393). «بررسی تاریخی چگونگی تطور معنایی مفهوم «ملّت» از فهم دینی به درک تجددی در آستانۀ نهضت مشروطه»، اسلام و مطالعات اجتماعی، شماره 1، پیاپی 4، 26-54.
18. کیخا، نجمه (1402). «جامعه چندفرهنگی در فلسفه سیاسی فارابی»، فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، دوره 16، شماره 4، 79- 103. https://doi.org/10.22035/jicr.2024.3219.3516
19. مهاجرنیا، محسن (1378). «آشنایى با میراث کتاب الملّة»، ترجمه کتاب المله، علوم سیاسی، سال دوم، شماره ششم، 293- 316.
20. یزدانی¬مقدم، احمدرضا (1397). «نظریه¬های وحی در فلسفه سیاسی فارابی»، سیاست متعالیه، دوره 6، شماره 22، 79-96.
https://doi.org/10.22034/sm.2018.33553 21. Dash, S., & Kalamdhad, A. S. (2021). Science mapping approach to critical reviewing of published literature on water quality indexing. Ecological Indicators, 128, 107862. https://doi.org/10.1016/j.ecolind.2021.107862
22. M'ASUMĪ, M. S. H., & Mā'sūmī, S. H. (1969). Al-Fārābi's Book of Religion and Related Arabic Texts, edited with Introduction and Notes, Islamic Studies, Vol.8, No. 1. 94-96.
23. Plato (1955). ‘Republic’, Plato in Twelve Volumes. Vols. 5 & 6 translated by Paul Shorey. Cambridge, MA: Harvard University Press; London, William Heinemann Ltd. http://data.perseus.org/citations/urn:cts:greekLit:tlg0059.tlg030.perseus-eng1:1.328c
24. Sweileh W. M. (2019). A bibliometric analysis of health-related literature on natural disasters from 1900 to 2017. Health research policy and systems, 17(1), 18. https://doi.org/10.1186/s12961-019-0418-1
25. Sweileh, W. M., Wickramage, K., Pottie, K., Hui, C., Roberts, B., Sawalha, A. F., & Zyoud, S. H. (2018). Bibliometric analysis of global migration health research in peer-reviewed literature (2000–2016). BMC public health, 18, 1-18. https://doi.org/10.1186/s12992-018-0427-9
26. Wuni, I. Y., Shen, G. Q., & Osei-Kyei, R. (2019). Scientometric review of global research trends on green buildings in construction journals from 1992 to 2018. Energy and buildings, 190, 69-85. https://doi.org/10.1016/j.enbuild.2019.02.010
