نگاهی به تمثیل براساس گزاره های معقول و محسوس در اشعار فخرالدین عراقی
الموضوعات :شیرین کبیری 1 * , جواد استاد محمدی 2
1 - مدرس گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان (خوراسگان)، ایران
2 - استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران.
الکلمات المفتاحية: فخرالدین عراقی, تمثیل, پیوند شباهت, علت, اثبات دعوی,
ملخص المقالة :
آنچه که شعر و نوشته یک هنرمند را از باقی شاعران و نویسندگان متمایز می کند و او را دارای سبک می نماید، تأکید بر نوع خاصّی از اصول بلاغت است. برای مثال شاعری چون حافظ؛ با ایهام های منحصربه-فرد خود شهره گشته و شاعری دیگر در به کار بردن تشبیه و استعاره و باقی صـناعات ادبی. تمثیل یکی از مقوله های گسترده و پرکاربرد در اشعار شاعران دوره های مختلف است که در اکثر آثار انواع آن را مـشاهده می کنیم. عراقی که یکی از شاعران بلندآوازه و صاحب سبک قرن هفتم هجری می باشد به مبحث تمثیل دیدی عمیق و ژرف داشته و از آن استفاده های منحصر به فردی در اشعارش داشته است. این مقاله با مطالعه کلّیات دیوان عراقی، سعی کرده تا تمثیل را ازطریق آوردن شاهد مثال تحلیل نماید. یافته‌های تحقیق نشان داده است که عراقی با بهره از آرایه‌های رایج عهد خود بیشترین بسامد و تنوّع مضامین و ساختار را در تمثیل داشته که ثابت می‌کند او در آوردن تمثیلات، علاوه بر حافظه و مطالعه، خلاقیت هم داشته؛ چراکه تنها تمثیلات مشهور را استفاده نکرده؛ بلکه تمثیلاتی خاص خود هم دارد که ازطریق گذاره های معقول و محسوس؛ پیوند شباهت، علت و اثبات دعوی را برقرار کرده است. با بررسی اشعار عراقی این حقیقت آشکار می شود که وی مانند بسیاری از شاعران عارف مسلک، بیشتر تمثیلاتش جنبه عرفانی و نظری دارد و به همین دلیل می توان وجه مشترکی بین شاعران عارف مثل: سنایی، مولوی، نظامی، عطار و حافظ با عراقی در مضامین عرفانی پیدا کرد.
قرآن کریم
پورنامداریان، تقی.(1375). رمز و داستان¬های رمزی در ادب فارسی، تهران، علمی فرهنگی
حکمت، علی اکبر.(1361). امثال قرآن، تهران، معرفت
دهخدا، علی¬اکبر.(1377). امثال الحکم، تهران، امیرکبیر
...........................(1333). لغتنامه، تهران، دانشگاه تهران
شفیعی کدکنی، محمذضا.(1370). صور خیال در شعر فارسی، تهران، آگاه
شمیسا، سیروس.(1381). بیان، تهران، فردوسی
عراقی، فخرالدین.(1389). کلیات، تصحیح سعید نفیسی، تهران، سنایی
علی¬زاده، علیرضا؛ سهراب¬نیا، سهراب؛ حسین¬پور، عرفان.(1402). بررسی کنایات در 10 قصیده ابتدایی دیوان فخرالدین عراقی، همایش پژوهش¬های مدیریت و علوم انسانی در ایران
..........................................................................................(1402). بررسی تلمیح در 15 قصیده ابتدایی فخرالدین عراقی، همایش پژوهش¬های مدیریت و علوم انسانی در ایران
مسلمی¬زاده، محبوبه.(1396). رویکردی به شگردهای اسلوب معادله و تشبیه تمثیلی در دیوان عراقی، فصلنامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی، شماره 31، ص157-138
محمدی افشار، هوشنگ.(1400). تحلیل ساختاری شیوه¬های داستان¬پردازی فخرالدین عراقی در غزل، فصلنامه سبک¬شناسی نظم و نثر فارسی، ص184-166
میرصادقی، جمال.(1385). عناصر داستان، تهران، سخن
نصرالله منشی، ابوالمعالی.(1373). کلیله و دمنه، ترجمه مینوی تهرانی، مجتبی، تهران، نگاه
