بررسی عوامل اجتماعی موثر بر تضادهای کارگری در دوره پهلوی اول

الموضوعات :

مهدی جلالی ¹

1 - دانشجوی دکتری جامعه شناسی دانشگاه شهید بهشتی

تاريخ الإرسال : 15 الأحد , محرم, 1446 تاريخ التأكيد : 16 الثلاثاء , صفر, 1446 تاريخ الإصدار : 23 السبت , ربيع الثاني, 1446

الکلمات المفتاحية: تضادهای کارگری, دوره پهلوی اول, اختلالات اجتماعی, کارفرما, کارگر,

ملخص المقالة :

روابط ‌صنعتی و تضادهای کارگری، از پدیده‌های مهم اداره اجتماعات دوره معاصر است که باید موردتوجه عمیق برنامه‌ریزان و مسئولان اداره امور هر جامعه قرار گیرد. ازآنجایی که کارگران، ازمهمترین کنشگران بخش صنعت اقتصاد هستند، توجه‌به روابط آن‌ها با سایر کنشگران صنعتی، می‌تواند نقش بسزایی در درک تغییرات کلان جامعه داشته باشد. با توجه ‌به این‌که در دوره رضاشاه، به‌تدریج نظام روابط ‌صنعتی در حال شکل‌گیری بود، این تحقیق تلاش داشت با شناسایی عوامل مؤثر بر تضادهای کارگری در این دوره، از نواقص پژوهشی موجود بکاهد و به محققین و سیاست‌گذاران این حوزه، یاری رساند. روش مورد استفاده در این تحقیق، مطالعه تاریخی می‌باشد. روند کار بدین صورت بود که از بین 120 منبع مشخص شده، 27 منبع دست‌اول، علمی و با مستندات دقیق انتخاب شدند. ابتدا توصیفی دقیق از بازه زمانی مورد بررسی ارائه شد و سپس وقایع مهم مرتبط تاریخی در رابطه با روابط‌صنعتی و تضادهای کارگری به‌صورت زنجیره‌های تاریخی مورد بررسی قرار گرفت. در نهایت با توجه ‌به مبانی نظری تحقیق، تلاش شد تا مدلی برای این دوره ارائه گردد. همچنین، از روش اسنادی برای جمع‌آوری اطلاعات و داده‌ها استفاده شد. یافته‌های تحقیق حاکی از آن بود که در این دوره، به‌تدریج تعداد کارگران صنعتی در حال افزایش است، دستمزد کارگران صنعتی اندک است، کارگران وضعیت رفاهی مناسبی ندارند و اتحادیه‌های کارگری و حرکت‌های کارگری به‌شدت سرکوب می‌شوند.  نتایج تحقیق نشان‌دهنده آن بود که اختلالات هنجاری، رابطه‌ای، نمادی و توزیعی بر روابط‌صنعتی این دوره اثرگذار بوده‌است و علی‌رغم دستیابی به ‌برخی توافقات و پیمان‌های جمعی، بیشتر فرآیندهای حل تضاد با شکست مواجه شده‌است.

المصادر:

آبراهامیان، یرواند (1384) ایران بین دو انقلاب، درآمدی بر جامعه‌شناسی سیاسی ایران، ترجمه احمد گل‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی ولیلایی، تهران، نشر نی.
اشرف، احمد (1359) موانع رشد سرمایه‌داری در ایران دوره قاجاریه، تهران، نشر زمینه.
اشرف، احمد، بنوعزیزی، علی (1386) طبقات اجتماعی، دولت و انقلاب در ایران، ترجمه سهیلا ترابی فارسانی، تهران، نشر نیلوفر.
ایوانف، میخائیل سرگیویچ (1356) تاریخ نوین ایران، ترجمه هوشنگ تیزابی و حسن قائم‌پناه، تهران، نشر اسلوج.
باریر، جولیان (1363) اقتصاد سیاسی ایران (1900 – 1970)، تهران، مؤسسه حسابرسي سازمان صنايع ملي ايران.
بامداد، بدرالملوک (1347) زن ایرانی از انقلاب مشروطیت تا انقلاب سفید، تهران، نشر ابن سینا.
بشیریه، حسین (1389) موانع توسعه سیاسی در ایران، تهران، نشر گام نو.
بهشتي، جعفر (1389 ) روابط صنعتي و روابط كار، تهران، نشر نگاه دانش.
پورشافعی، مجید (1385) اقتصاد کوچه، گزارش پول ملی ایران، هزینه‌های زندگی و دستمزدها در دو سده گذشته (1157 – 1357)، تهران، نشر گام نو.
چلبی، مسعود (1375) جامعه‌شناسی نظم: تشریح و تحلیل نظری نظم اجتماعی، تهران، نشر نی.
حافظ‌نیا، محمدرضا (1386) مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، تهران، انتشارات سمت.
دادخواه، محمد رضا (1389) روابط کار و روابط‌صنعتی (اصول و مبانی)، تهران، نشر شهرآشوب.
زاهدی، شمس‌السادات (1390) روابط‌صنعتی: نظام روابط کار (با تأکید بر حوادث ناشی از کار)، تهران، مرکز نشر دانشگاه.
زیباکلام، صادق (1398) رضاشاه، تهران، نشر روزنه.
سرمد، زهره؛ بازرگان، عباس؛ حجازي، الهه (1376) روش‌هاي تحقیق در علوم رفتاري، تهران، نشر آگه.
سوداگر، محمد (1357) رشد روابط سرمایه‌داری در ایران (مرحله انتقالی 1304 – 1340)، تهران، نشر پازند.
صدرنبوی، رامپور(1385) جامعه‌شناسی صنعتی، مجله علوم اجتماعی دانشکده ادبیات وعلوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، سال3.
عیسوی، چارلز (1362) تاریخ اقتصادی ایران (عصر قاجار 1215 – 1332 ه.ق. / 1800 – 1914 میلادی)، ترجمه: یعقوب آژند، تهران، شرکت افست (سهامی عام).
فلور، ویلم (1371) اتحادیه‌های کارگری و قانون کار در ایران 1900 – 1941، ترجمه ابوالقاسم سری، تهران، نشر توس.
فوران، جان، (1392) تاریخ تحولات اجتماعی ایران (مقاومت شکننده)، ترجمه احمد تدین، تهران، نشر رسا.
کاتوزیان، محمدعلی (همایون) (1374) اقتصاد سیاسی ایران از مشروطیت تا پایان سلسله پهلوی، ترجمه محمدرضا نفیسی و کامبیز عزیزی، تهران، نشر مرکز.
کدی، نیکی آر (1387) ایران دوران قاجار و برآمدن رضاخان، ترجمه مهدی حقیقت‌خواه، تهران، نشر ققنوس.
گال، مردیت؛ بورگ، والتر؛ گال، جویس (1386) روش‌هاي تحقیق کمی و کیفی در علوم تربیتی و روانشناسی، ترجمه احمدرضا نصر و همکاران، تهران، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
لاجوردی، حبیب (1369) اتحادیه‌های کارگری و خودکامگی درایران، ترجمه ضیاء صدقی تهران، نشر نو.
مانی، شکرالله (1358) تاریخچه نهضت کارگری در ایران، تهران، بی‌نا.
مبارکی، محمد (1391) مطالعه تطبیقی – تاریخی عوامل و موانع صنعتی شدن در سه دوره تاریخی با تأکید بر ایران، پایان‌نامه دکتری، دانشگاه شهید بهشتی.
محمودی، جلیل؛ سعیدی، ناصر (1381) شوق یک خیز بلند (نخستین اتحادیه‌های کارگری در ایران؛ 1285 - 1320)، تهران، نشر قطره.
منوچهری، علی؛ احمدی،مهدی (1388) اعتصابات کارگری دوره نخست‌وزیری مصدق، نشریه پیام بهارستان، سال 2، شماره 5.
نعمتی فیروزآباد، ابوذر (1396) نقش حزب کمونیست در سازمان دادن به تشکل‌ها و اعتصابات کارگري و نحوه برخورد دولت رضاشاه با این فعالیت‌ها (مطالعه موردي: اعتصاب کارگران نفت جنوب و کارخانه وطن اصفهان، فصلنامه تاریخ نو، سال 7، شماره 19.
نفیسی، سعید(1345) تاریخ معاصر ایران ازکودتای سوم اسفندماه 1299 تا بیست‌وچهارم شهریورماه 1320، تهران، نشر فروغی.
همراز، ویدا (1376) نهادهای فرهنگی در حکومت رضاشاه، تاریخ معاصر ایران، سال 1، شماره 1.
Abdullaev, Z. Z. (1968) Formirovanie rabochego klassa Irana (Formation of the working class of Iran), Baku, Izd. AN AzSSR.
Bharier, Julian (1971) Economic development in Iran 1900 – 1970, London, Oxford University Press.
Finnemore, Martheanne; Van der Merwe, Roux (1989) Introduction to Industrial Relations in South Africa, Lexicon Publishers, Johannesburg, GAU, South Africa.
Hyman, R. (2001) Understanding European Trade Unionism: Between Market, Class and Society, Sage, London.
Dunlop, J. T. (1958) Industrial relations systems, Henry Holt Ltd.