ارزیابی مناطق مستعد توسعه شهری با تأکید بر قابلیت‌ها و مخاطرات ژئومورفولوژیکی (مطالعه موردی: شهر اصفهان)

الموضوعات :

خلیل علی نژاد ¹ , محمدابراهیم عفیفی ² , مرضیه موغلی ³

1 - جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد لارستان. دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان. ایران
2 - استادیار داشگاه آزاد اسلامی واحد لارستان
3 - هیات علمی دانشگاه آزاد لار

تاريخ الإرسال : 08 الأربعاء , محرم, 1445 تاريخ التأكيد : 04 السبت , جمادى الأولى, 1445 تاريخ الإصدار : 09 الإثنين , محرم, 1446

الکلمات المفتاحية: توسعه شهری, قابلیت‌ها و مخاطرات, اصفهان, AHP, SVM,

ملخص المقالة :

جهت گسترش اصولی شهرها، شناخت ویژگی‌های محیط ضرورت دارد و می‌توان قدم‌های مؤثر در مکان گزینی ساختمان‌ها و گسترش شهرها برداشت. در این پژوهش ابتدا معیارهای پهنه‌بندی مناطق مستعد توسعه شهری با تأکید بر قابلیت‌ها و مخاطرات ژئومورفولوژیکی در شهر اصفهان، تعیین گردید. سپس معیارها از نظر سیستم مختصات و صحت داده بررسی شد. جهت ارزیابی ارزش معیارها نسبت به یکدیگر از مدل AHP استفاده شد. مقایسه زوجی معیارها نشان داد گسل‌ها با وزن 0.420 بیشترین نقش را از نظر کارشناسان در توسعه شهر داشته و معیار فاصله از جاده با وزن 0.072 کمترین تأثیر را از نظر کارشناسان داشته است. در نهایت وزن‌های به دست آمده در لایه‌ها اعمال گردید. نقشه پهنه‌بندی نهایی معیارها با مدل AHP نشان داد، در 30287 هکتار از مساحت محدوده مطالعاتی استعداد توسعه خیلی زیاد وجود دارد. این مناطق در مرکز شهر و مناطق با شیب کم و ارتفاع کم و نزدیکی رودخانه واقع گردیده‌اند. مناطق با استعداد خیلی کم 1020 هکتار بوده که در شمال غرب، شرق، و جنوب محدوده مورد بررسی مشاهده شده است. نتایج طبقه‌بندی تصاویر ماهواره‌ای سال‌های 2000 تا 2020 نشان داد مساحت مناطق بایر و انسان ساخت 1319.15 و 4744.44 هکتار افزایش و مساحت زراعت و سایر کاربری‌ها 4370.1 و 1831.03 هکتار کاهش یافته است. توسعه شهر در مرکز و حاشیه‌های شهر بوده و مطابق نقشه پهنه‌بندی مناطق جنوبی شهر نامناسب جهت گسترش بوده اما در حال حاضر و با توجه به نقشه طبقه‌بندی در این مناطق گسترش شهر مشاهده می‌شود. با مکان گزینی بهینه توسعه فیزیکی شهرها، اثرات منفی توسعه شهر از منظر زیست‌محیطی، طبیعی و عوامل انسانی کمتر می‌شود. بنابراین ضرورت بررسی توسعه فیزیکی و جهت‌یابی و عوامل مؤثر بر توسعه شهری امری حائز اهمیت است.

المصادر:

1- انتظاری، مژگان، خدادادی، فاطمه، ساسان پور، فرزانه (۱۳۹۸)، تحلیل و پهنه‌بندی مخاطرات ژیومورفولوژیک لغزش وسیله استان البرز با استفاده از مدل‌های Ahp-vikor و پژوهش‌های جغرافیای طبیعی دوره ۵۱ شماره یک، صص ۱۹۹_۱۸۳.
2- ثروتی، م ر.، خضری س، و رحمانی، ت.، (1388)، بررسی تنگناهای طبیعی توسعه فیزیکی شهر سنندج، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، دوره 41، شماره 67، صص 13-29.
3- حسین زاده دلیر ک، و هوشیار، ح.، (1385)، دیدگاه‌ها و عناصر مؤثر در توسعه فیزیکی شهرهای ایران، مجله رشد آموزش جغرافیا، دوره 3، شماره 6، صص 213- 226.
4- حسینی، ه.، کرم، ا.، صفاری، ا.، قنواتی ع، و بهشتی جاوید، ا.، (1390)، ارزیابی و مکان‌یابی جهات توسعه فیزیکی شهری با استفاده از مدل فازی (مطالعه موردی: شهر دیواندره)، فصلنامه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، دوره 20، شماره 23، صص 63-83.
5- رجب دوست، افسون.، (1400)، واکاوی نقش نیروها و عوامل مدیریتی-شهری بر روند گسترش کالبدی محدوده‌های شهری؛ نمونه مورد پژوهش شهر فسا، جغرافیا و روابط انسانی، دوره 3، صص 407-374.
6- رضایی پ و استاد ملک رودی، پروانه.، (1389)، محدودیت‌های ژئومورفولوژیکی توسعه فیزیکی شهر رودبار، فصلنامه جغرافیای طبیعی، دوره 3، شماره 7، صص 41-52.
7- زنگنه تبار، ساسان.، حسینی، سید موسی.، (1400)، بررسی نقش عوامل طبیعی در نگاشت مخاطرات شهری (مطالعه موردی: شهر کرمانشاه، فصلنامه شهر تاب آور.
8- سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی.، (1395)، سرشماری عمومی نفوس و مسکن.
9- سالاری، ممند.، و نیری، هادی.، و گنجائیان، حمید.، امانی، خبات.، (1399)، ارزیابی روند گسترش نواحی سکونتگاهی و پیش‌بینی میزان توسعه با رویکرد ژئومورفولوژیکی و مدیریت محیط) مطالعه موردی: شهر پاوه، پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی، 9(1)، 86-101.
ttps://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspxid=528319.
10- شایان، س.؛ پرهیزگار، ا. و سلیمانی شیری، م.(1388)، تحلیل امکانات و محدودیت‌های ژئومورفولوژیک در انتخاب محورهای توسعه شهری (نمونة موردی: شهر داراب)، مجلة برنامه‌ریزی و آمایش فضا (مدرس علوم انسانی)، دوره 13، شماره 3، صص 31- 53.
11- کریمخانی، اکرم.، سرائی، محمدحسین.، (1400)، پهنه‌بندی مناطق شهری جهت توسعۀ آتی با استفاده از تکنیک چیدمان فضا. موردپژوهش: شهر یزد، مجله آمایش جغرافیایی فضا، فصلنامه علمی- پژوهشی دانشگاه گلستان، سال یازدهم، شماره مسلسل سی و نهم، صص 128-111.
12- کلانتری، م. (1385)، برنامه‌ریزی توسعه پایدار شهری با تأکید بر توسعه فیزیکی مطالعة موردی: شهر تفرش، پایان نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.
13-، حمید. اکبریان، مرتضی. عباس زاده، امیر علی (1398)، ارزیابی نقش مخاطرات ژئومورفولوژیکی در روند توسعه فیزیکی شهر قروه، فصلنامه شهرسازی و معماری هویت محیط، دوره 1، ص 14 – 1.
14- مقیمی، ابراهیم.، (1391)، ژئومورفولوژی شهری، چاپ پنجم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
15- میرکتولی، ج.، علیپور ع، و حسنی، ع.، (1391)، بررسی اثر سیاستهای حمایتی دولت در مدیریت توسعه بافت¬های قدیمی و فرسوده شهری (مطالعه موردی: شهر بهشهر)، مجله آمایش جغرافیایی فضا، دوره 2، شماره 5، صص 37-56.
16- Amri, Ikhwan & Giyarsih, Sri. (2021). Monitoring Urban Physical Growth In Tsunami-Affected Areas: A Case Study Of Banda Aceh City, Indonesia. Geojournal. 1-16. 10.1007/S10708-020-10362-6.
17- Burges, C. J. (1998). A Tutorial On Support Vector Machines For Pattern Recognition. Data Mining And Knowledge Discovery, 2(2), 121-167.
18- Davidson, W.H. (1984). The Amazing Race_Win_ Ning The Technorivalry With Japan, John Wiley And Sons, New York, Pp,270,$17.95.
19- Garcia, P.M.B.; Augustin, C.H.R.R.; & Casagrande, P.B. (2020). “Geomorphological Index Assupport To Urban Planning”, Mercator, Fortaleza, V. 19, E19003, Issn: 1984-2201, Pp: 1-24.
20- Mountrakis, G., Im, J., & Ogole, C. (2011). Support Vector Machines In Remote Sensing: A Review. Isprs Journal Of Photogrammetry And Remote Sensing, 66(3), 247-259.
21- Rao, S., Sharma, A., (2013), "Cost Parameter Analysis And Comparison Of Linear Kernel And Hollinger Kernel Mapping Of Svm On Image Retrieval And Effects Of Addition Of Positive Images", International Journal Of Computer Applications, 73 (2): 5 – 12.
22- Ronld, W.T. (1973). Focus On Environmental Geology, Oxford: Oxford University Press.
23- Saaty, T.L. (1988). The Analytic Hierarchy Process. Mcgraw. New York.
Sanders M. H. And Clark P. D., 2010. Geomorphology: Processes, Taxonomy And Applications. Nova Science Publishers.
24- Shen, Z., )2012(: Geospatial Techniques In Urban Planning. Springer.
25- Silveira, J. J. Espindola, A. L. And Penaa, T.P., )2005(. An Agent Based-Model To Rural-Urban Migration Analysis. Physia A: Statistical Mechanics And Its Applications, 364, P. 445- 456.
26- Srivastava, D. K., Bhambhu, L., (2009): "Data Classification Using Support Vector Machine", Theoretical And Applied Information Technology, 49: 1–7. ]On Line[: Www.Jatit.Org.
27- Tamosaityle, D. & Gerard Haak, F.W. (2012): Development Of Dry Ports In Smaland, Sweden. International Logistics And Supply Chain Management, 23 (2): 223-245.
28- Vapnik, V. N., (1999): "The Nature Of Statistical Learning Theory", Second Edition, New York: Springer-Verlag.
29- Zahedi, F. (1986). "The Anal Ytic Hierarchy Process–A Survey Of The Method And Its Applications", Interfaces, Vol. 16 No. 4, Pp. 96-108.