واکاوی مؤلفه های آز و میانه روی در پادشاهی اسکندر از منظر ارسطو

الموضوعات :

زهرا درویشعلی زاده ¹

1 - دانش‌آموختۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. پژوهشگر پسادکتری.

تاريخ الإرسال : 04 الأربعاء , محرم, 1446 تاريخ التأكيد : 29 الأحد , جمادى الأولى, 1446 تاريخ الإصدار : 02 الثلاثاء , جمادى الثانية, 1446

الکلمات المفتاحية: میانه روی, آزمندی, راستی, اسکندر, ارسطو.,

ملخص المقالة :

آزمندی و میانه‌روی از بنیادی‌ترین مضامین اخلاقی هستند که در شکل‌ دادن به زندگی اجتماعی نقش بسیار مؤثری دارند. نفوذ خصیصۀ آز در جامعه سبب انحطاط و از بین رفتن داد شده و آسیب‌هایی را سبب می‌شود؛ به‌طوری‌که پیوسته انسان در رنج به سر می‌برد. آنچه زیست اجتماعی انسان را به‌سوی بحران می‌کشاند، خلأهای درونی و ضعف فضیلت‌های اخلاقی است. فردوسی در شاهنامه آز را به‌نوعی معادل نیستی می‌داند. برایند افکار وی میانه‌روی بوده و هدف این جستار نیز حصول فضیلت راستی است که مبنای سامان‌دهی زندگی انسان به ‌شمار می‌رود. پژوهش حاضر در راستای دستیابی به آرمان‌های کاربردی، با هدف بنیادی و روش توصیفی‌‌تحلیلی در نظر دارد تا ابعاد این دو خصلت را در داستان پادشاهی اسکندر بررسی نماید و براساس نظریۀ اعتدال ارسطو نشان دهد پیامد آزمندی و فقدان میانه‌روی در پادشاهی اسکندر چه بوده‌ است. یافته‌ها نشان می‌دهد با برجستگی فضیلت‌های خردمندی، داد و دهش، راستی، دو مؤلفۀ میانه‌روی و آزمندی نیز به‌طور فطری در او وجود دارند. یکی از شاخصه‌های آزمندی در اسکندر میل به جاودانگی است. البته با توجه ‌به شرایطی که در آن قرار می‌گیرد، از عنصر برتری‌جویی و خشم استفاده می‌کند؛ اما میل به کشورگشایی در او بیشترین بسامد را دارد که بازدۀ آن رنج است.

 

المصادر:

ایرانشان ابن ابی الخیر، (1377)، بهمن‌نامه، تصحیح رحیم عفیفی، تهران: علمی و فرهنگی.
ارسطو، (1378)، اخلاق نیکوماخوس، ترجمه¬ی محمدحسین لطفی تبریزی، چاپ اوّل، تهران: طرح نو.
پیرنیا، حسن، (1342)، ایران باستان، کتاب پنجم، چاپ سوم، تهران: جیبی.
بهار، مهرداد. (1345). بندهشن. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
پورخالقی چترودی، مهدخت، (1381)، درخت شاهنامه، چاپ اوّل، مشهد: آستان قدس رضوی.
پورداوود، ابراهیم، (1356)، یشت¬ها، به کوشش بهرام فرّه¬وشی، دو جلد، چاپ سوم، تهران: دانشگاه تهران.
خرّم، محمد، (1388)، فرهنگ اساطیر ایران باستان، چاپ اوّل، تهران: آبگین رایان.
جانکار، باربارا، (1388)، فلسفه¬ی ارسطو، ترجمه¬ی مهدیه ایرانی¬طلب، چاپ دوم، تهران: اطلاعات.
حسینی، سید ساعد، (1374)، شاهنامه شاهکار اندیشه، چاپ اوّل، شیراز: نوید.
رستگار فسایی، منصور، (1381)، فردوسی و هویت شناسی، چاپ اول، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
سرامی، قدمعلی، (1368)، از رنگ گل تا رنج خار، چاپ اوّل، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
فردوسی، ابوالقاسم، (1383)، اسفند، شاهنامه فردوسی، بر اساس نسخه ی نه جلدی چاپ مسکو، زیر نظر ی. الف. برتلس چاپ سوم، 9جلدی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
دلپذیر، زهرا و [همکاران]، (1398)، تحلیل تطبیقی مفهوم اعتدال در اندرزهای دینکرد ششم و شاهنامه¬ی فردوسی، پژوهش زبان و ادبیات فارسی، زمستان، شماره¬ی 55، ۱-۲۹.
شجری، رضا، (1382)، تحلیل و بررسی عنصر آز در شاهنامه، فصلنامه¬ی پژوهش¬های ادبی، تابستان، شماره 1، 65-82.
نساجی زواره، اسماعیل، (1386)، اندیشه¬های دینی و اخلاقی در شاهنامه¬ی فردوسی، ماهنامه¬ی مکتب اسلام، شماره¬ی 11، 55-64. نظری، نجمه، (1394)، مقایسه¬ی آموزه¬های تعلیمی در شاهنامه¬ی فردوسی با بوستان سعدی، پژوهشگاه ادبیات تعلیمی، تابستان، سال هفتم، شماره 26، 157-179.
رحیمی¬نژاد، مهدیه، (1389)، بررسی آز و شخصیت¬های آزمند در شاهنامه، استاد راهنما: باقری خلیلی، علی اکبر؛ استاد مشاور: ستاری، رضا، دانشگاه مازندران.