تبیین مؤلفه‌های مؤثر بر ساماندهی محیط و منظر لبه‌های شهری، در راستای ارتقای کیفیت محیط زندگی، مبتنی بر خلق فضای شهری پاسخ‌گو (مورد پژوهشی: حاشیه مسیل کن منطقه 18 تهران)
الموضوعات :آنا علامی 1 , حسنعلی لقایی 2 , حسین موسوی فاطمی 3
1 - دانش آموخته کارشناسی ارشد، رشته مهندسی طراحی محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران. * (مسوول مکاتبات)
2 - استادیار گروه شهرسازی، دانشکده شهرسازی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
3 - دکتری شهرسازی، مربی، عضو هیئت علمی گروه مهندسی طراحی محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران.
الکلمات المفتاحية: فضای شهری پاسخ‌گو, لبه شهری, ساماندهی محیط و منظر, کیفیت محیط زندگی, شبکه سبز شهری.,
ملخص المقالة :
زمینه و هدف: لبه‌های شهری از مهم‌ترین عناصر ساختار شهری هستند که نقش اساسی در منظر اکولوژیک شهری و ارتقای کیفیت زندگی ساکنین آن داشته و از سوی دیگر تشکیل‌دهندۀ تصویری مثبت و پاسخ‌گو به شهر هستند. حاشیه مسیل کن در منطقه 18 تهران (حد فاصل بزرگراه فتح تا آزادگان) به‌عنوان یک لبه درون‌شهری با چالش‌های زیست‌محیطی و اجتماعی روبه‌رو بوده و انسجام و خوانایی آن از بین رفته است. پژوهش حاضر با هدف بررسی ضرورت شکل‌گیری فضای شهری پاسخ‌گو در ساختار شهری به‌دنبال ارتقای کيفيت محیط زندگي شهري و بهبود الگوهای رفتاری شهروندان بوده است. لذا این پژوهش بر آن دارد تا با تبیین مؤلفه‌های مؤثر بر ساماندهی لبه مسیل کن، این فضای نامنسجم و منزوی را به فضایی سرزنده، پویا، تعاملی و منسجم و رویدادمدار که از خصوصیات فضایِ شهریِ پاسخ‌گوست تبدیل نماید. ساماندهی این لبه شهری می‌تواند متضمن ارتقای کیفیت زیست‌پذیری محیط زندگی، احساس امنیت و حس تعلق به مکان برای شهروندان و بهبود تصویر عینی، بصری و ادراکی، معنایی در اذهان عمومی گردد.
روش بررسی: این پژوهش از نوع کیفی و به شیوه تحلیل محتوا و با ماهیت توصیفی-تحلیلی انجام گرفته است که ضمن استفاده از داده‌های کتابخانه‌ای و مطالعات میدانی مؤلفه‌های مؤثر بر ساماندهی محدوده طرح مسیل کن (منطقه 18تهران) در راستای ارتقای کیفیت محیطی و مبتنی بر خلق فضای شهری پاسخ‌گو مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت.
یافته‌ها: یافته‌های پژوهش حاکی از تخریب شدید فضاهای باز زیست‌محیطی و پهنه‌های اجتماعی این محدوده است که باعث بروز انقطاع در پیوستگی بین کریدورها و لکه‌های سبز شهری، بارز نبودن هویت لبه مربوطه و پدیدار گشتن مکانی نابسامان همراه با اختلالات اکولوژیک، ناامنی اجتماعی و عدم کیفیت محیط زندگی است.
بحث و نتیجه‌گیری: با توجه به وجود نابسامانی و بارز نبودن هویت لبه محدوده مورد مطالعه نتایج پژوهش حاضر نشان می‌دهد که طراحی شبکه سبز شهری در قالب محور اکولوژیکی، گشایش دروازه‌های لبه و ایجاد حس دعوتکنندگی به لبه درون‌شهری را همراه دارد. پیوند درون لبه با حاشیه و همچنین دستیابی به مناسب‌ترین سازمان فضایی مؤثرترین راهکار برای ساماندهی این لبه شهری است. احیای هویت قدیمی این لبه فراموش شده شهری منجر به افزایش کیفیت و امنیت محیط زندگی با خلق محیط و منظر پاسخ‌گوی نیازهای اجتماعی در شهر می‌باشد. لازم به ذکر است پیش‌شرط موفقیت در برنامه‌های مشارکتی شهروندان، باور سیاست‌گذاران و مدیران شهری به تأثیر مشارکت شهروندی در بهبود کیفیت محیط زندگی و یافتن راه حلی مناسب برای آنهاست.
1. Pakzad J. Identity and sameness with space. Soffeh Journal. 1996;21:Tehran (In Persian)
2. Madanipour A. Urban Space Design, Urban Planning and Processing Company. Tehran Municipality 2005. (In Persian)
3. Cullen G. The Concise Townscape, Translated by Manouchehr Tabibian. Tehran: Tehran University Press; 1998. (In Persian)
4. Lynch K. The Image of the City, Translated by Manouchehr Mozayyani: Tehran University Press; 2006.
5. Duany A, Plater-Zyberk E. The second coming of the American small town. Wilson Quarterly.1992; 16(1):3-51
6. Yar Ahmadi S. The role of edges in realization of the goals of landscapes. Manzar specialized monthly (specialized in urban landscape). 2010(11): (In Persian)
7. Nelum Kumari H. Urban edge as a responsive urban space: examination of the impact on the city with special reference to City of Colombo 2005.
8. Forman RT, Godron M, editors. Landscape ecology principles and landscape function. Methodology in landscape ecological research and planning: proceedings, 1st seminar, International Association of Landscape Ecology, Roskilde, Denmark, Oct 15-19, 1984/eds J Brandt, P Agger; 1984: Roskilde, Denmark: Roskilde University Centre, 1984.
9. Allami A. The Role of Improving (Rehabilitation) of Urban Landscape and Environment in Organizing City Edges of Tehran (Case Study: Kan Ravine (Stream) in District 18 of Tehran Municipal Department, Fath to Azadegan Highways).Thesis M.Sc. degree on Environmental Design Engineering, Islamic Azad University Science And Research Branch;2013. (In Persian)
10. District 18 Municipality of Tehran, Gozineh Consulting Engineers, Studies on the special plan for the organization of Kan Ravine and its western lands. 2009. (In Persian)
11. Mortazavi S. Environmental Psychology: Shahid Beheshti University Publications; 1988. (In Persian).
12. Lang J. Creating Architectural Theory: The Role of the Behavioral Sciences in Environmental Design, Translated by: Alireza Einifar: Tehran University Press; 2013. (In Persian)
13. Kashanijoo K. Recognition of theoretical approaches to urban public spaces. City Identity Journal. 2010; 103(6), (In Persian)
14. Jacobs J. The Death and Life of Great American Cities Hardcover, Translated to Persian by Arezoo Aflatouni, Hamidreza Parsi: Printing and Publishing Institute of University of Tehran; 2007. (In Persian)
15. Council-of-Europ. The European landscape convention, http://www.coe.int/t/dg4/cultureheritage/conventions/landscape/default_en.asp.november. 2000
16. Alizadeh H, Abdi MH, Rahimi Kake Joob A. Strategies to improve the functionality of recreational spaces, a case study: Sanandaj's Didgah entertainment collection. Scientific-Research Quarterly of Urban Studies. 2012(4):1-14. (In Persian)
17. Kaplan R, Kaplan S. The Experience of Nature: A Psychological Perspective. Cambridge, UK: Cambridge University; 1991.
18. Farsai A. Urban Spaces and Principles of Iranian Urban Development. Maskan (Housing) news-educational research journal. 2010;23:Tehran. (In Persian)
19. Carmona M, Heath T, Oc T, Tisedell S. Public places, urban spaces: different dimensions of urban design, Translated by Gharaei, Shokouhi, Ahari and Salehi. Tehran: University of Arts Press;2009. (In Persian)
20. Aminzadeh B. Evaluating the aesthetics and identity of a place. Hoviyate Shahr (City identity). journal. 2010;5(7):(In Persian)
21. Tavallei N. The shape of a coherent city. Tehran: Amir Kabir Publications; 2008. (In Persian).
22. Naghizadeh M. Perception of the aesthetics and identity of the city in the light of Islamic thinking. Isfahan Isfahan Municipal Publications; 2007. (In Persian)
23. Main B, Hannah GG. Site furnishings: a complete guide to the planning, selection and use of landscape furniture and amenities. New York: John Wiley & Sons; 2010.
24. Sharifian Sani M, Shahri F. citizen participation, urban governance and urban management. Journal of urban and rural management. 2001(8):42-55. (In Persian)
25. Nasrolahzadeh S, Ghasemi F, Kashef MH, editors. The effects of psychological characteristics of the environment on architectural space and educational space. The third international research conference on science and technology, Berlin- Germany; 2016 (In Persian).
26. Canter D. The Purposive evaluation of Places: a facet Approach. Journal of Env Behav.1983;15:659-98
27. Habib F. Analysis of city form, meaning and criteria: Doctoral Thesis on Urban Planning, University of Tehran; 2001.
28. Crow T, Brown T, De Young R. The Riverside and Berwyn experience: Contrasts in landscape structure, perceptions of the urban landscape, and their effects on people. Landscape and Urban Planning. 2006;75(3-4):282-99.
29. Golkar K. Urban Design from Birth to Maturity. Soffeh Scientific-Research Journal.2003(36):8-23. (In Persian)
30. Lynch. A Theory of Good City, Translator: Seyed Hossein Bahraini: University of Tehran Printing and Publishing Institute; 2002 (In Persian).
31. Rezazadeh R. Organizing principles and criteria and constructional rules and regulations of cityscape, Ministry of Housing and Urban Development, Deputy of Urban Planning and Architecture, Urban Planning and Architecture Study and Research Center. 2006 (In Persian)
32. Behzadfar M. Glossary of urban design concepts, a research project conducted in the study and research center of urban planning and architecture. 2008: 807. (In Persian)
33. Boyer C. The city of collective memory. USA: MIT press; 1994.
34. Karimi Moshaver M, Mansouri SA, Adibi AA. Relationship Between the Urban Landscape and Position of Tall Building in The City. Bagh Nazar magazine. 2019;7(13):88-99. (In Persian)
35. Watson D. Time-saver standards for architectural design: McGraw Hill; 2004.
36. Kaplan S. The restorative benefits of nature: Toward an Integrative. 1995
37. Jacobs A, Appleyard D. Towards an Urban Design Manifesto: A Prologue. Journal of the American Planning Association. 1987;53:112-20
38. Golkar K. Constitutive components of urban design quality. Soffeh scientific research journal.2000(32):38-65 (In Persian)
39. Ghotbi AA. The concept of identity and architecture of contemporary Iran. Ayene Khial monthly. 2008(10):81. (In Persian)
40. Tavasoli M, Bonyadi N. Urban space design. Center for studies and researches of Iranian architecture and urban planning. 2007. (In Persian)
41. Mirmoghtadai M. Criteria for recognizing and evaluating the identity of the urban structure. Fine Arts magazine. 2004(19):35. (In Persian)
42. Daneshpour SA. An introduction to the concept and function of the identity of the human-made environments. Bagh Nazar. 2004(1):63 . (In Persian)
43. Kashanijoo K. Pedestrians, from design basics to functional features. Tehran: Azarakhsh Publications; 2014 (In Persian).
44. Blitz A. How does the individual perception of local conditions affect cycling? An analysis of the impact of built and non-built environment factors on cycling behaviour and attitudes in an urban setting. Travel Behaviour and Society. 2021;25:27-40
45. Wronkowski A. Towards discovering human urban activity—tactics of human spatial behavior. Journal of Human Behavior in the Social Environment. 2024:1-19. https://doi.org/10.1080/10911359.2024.2323052.
46. Ganjeali F, Ghalandarian I. Explaining the dimensions of the urban space responsive to the formation of human behavior. 3rdInternational Conference on Architecture, Civil Engineering,Urban Development, Environment and Horizons of Islamic Art in the Second Step Statement of the Revolution Tabriz Islamic Art University. 2023:9. (In Persian)
47. Ghafouri A, Weber C. Multifunctional urban spaces a solution to increase the quality of urban life in dense cities. Manzar, The Iranian Academic Open Access Journal of Landscape. 2020;12(51):34-45. https://doi.org/10.22034/manzar.2020.214183.2023.
48. Li W. Urban Landscape Green Space Management and Sustainable Development. Journal of Civil Engineering Urban Planning. 2023;5(12):48-52.http://dx.doi.org/10.23977/jceup.2023.051207.
49. Asadimehr Sh, Orak N. The Role of Planning in the Sustainable Development of Urban Space. Eurasian journal of Chemical, Medicinal and Petroleum Research. 2024;3(3):745-61
50. Ganjeali F, Hashemi SM. Pragmatism in human-centered and democratic urban design. Scientific and specialized quarterly journal of urban design studies and urban researches. 2021:64-7. (In Persian)
