تدوین الگوی برنامه درسی تربیت عقلانی از منظر متون اسلامی
الموضوعات :
1 - گروه علوم تربیتی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نورآباد ممسنی، نورآباد ممسنی، ایران.
الکلمات المفتاحية: برنامه درسی, ابعاد وجودی انسان, تربیت عقلانی, متون اسلامی.,
ملخص المقالة :
مقدمه و هدف: هدف پژوهش ارائه الگوي برنامه درسی تربيت عقلاني از منظر متون اسلامی (قرآن مجید و نهج البلاغه) است.
روش شناسی پژوهش: این پژوهش از نوع نظری است و در آن از رویکرد توصيفي ـ تفسیری در تحلیل اطلاعات استفاده شده است. روش تحقيق توصيفي ـ تحليلي بود. برای شناسایی مضامین از روش اکتشافی داده بنیاد اشتراوس و کوربین (1990)، تحلیل مضامین و برای تعیین روایی محتوایی از تحلیل محتوا استفاده شد. ه به شناسايي 82 مضمون پایه و 7 مضمون سازمان دهنده سطح اول و 3 مضمون سازمان دهنده سطح دوم با توجه به تتبعات در آیات، روایات و آموزه ها در متون اسلامی (قرآن مجید و نهج البلاغه) پرداخته شد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها در بخش کیفی نرم افزار ماسک یودا (Maxqda, 2022)، استفاده شده است.
یافته ها: نتايج نشان مي دهند كه عقل در معنای اسلامی آن، علیرغم معنای متعارف و عمومی آن تحت عنوان «عقل نظری» حتی در نزد متفکران و فیلسوفان مسلمان، بُعدی از ابعاد وجودی و ماهیت انسان است كه دارای سه کارکرد مکمل و در هم تنیده اند که تفکیک آنها ما را از معنای جامع عقل از منظر اسلامی نیز دور می سازد. یک کارکرد و مفهوم عقل، پرسشگری است که قابليتي در مقام شناخت واقعيت هاي هستي دارد؛ دوم عقل كنشگر كه لوازم عملی ادراکات و باورها به صورت آگاهانه و اختیاری را شامل مي شود و سوم عقل پرستشگر كه جهتی است که راه رستگاری و نجات انسان را نشان می دهد. در تربيت عقلاني اسلامي باید هريك از عناصر برنامه درسي با توجه به سه معناي مختلف عقل تدوين و طراحي شوند.
بحث و نتیجه گیری: اهداف عقل پرسشگر اهداف تأمین شناخت انسان از خداوند، و خود هستی و ابعاد گوناگون آن مي باشند. در عقل كنشگر اهداف بايد به مقوله كرامت، عدالت و مسئوليت پذيري انسان در عمل توجه داشته باشند؛ اهداف عقل پرستشگر بايد ايجاد حس عبوديت و بندگي و مالاً هدایت و نجات انسان باشد. در این مقاله تلاش می گردد تا ضمن تدوین سه نوع برنامه درسی معطوف به پرورش هر کدام ار ابعاد عقل از منظر متون اسلامی در عناصری همچون اهداف، محتوا، روش های یاددهی – یادگیری، نقش مربی، نقش متربی، محیط یادگیری و ارزشیابی، یک برنامه درسی جامع بپردازد.
References
Ahmadi, F. (1984). Mujam Maqayys al-Lagheh (A. S. M. Haroun, Ed.). Mostafa Al-Babi Company. (Original work published in 1404 AH).( in persian)
Ahmadian, I. (2018). Guide to humanity (Nahj al-Fasaha, Trans.). Parsayan.
Alikhani, I. (2010). Semantic analysis of "Nearness to God" in the Holy Qur'an. Qur'an Knowledge, 3(1), 109–144. ( in persian)
Azimi, S. (2021). What is education not (7th ed.). Tarbiat Publishing House.
Bagheri, K. (2015). A new look at Islamic education (2nd ed.). Madrasah Publications. ( in persian)
Farrokhnia, M. (2011, December 15). How to fascinate children with architecture. Javan Newspaper, 3573. ( in persian)
Fawzi, Y. (2013). Theoretical foundations and capabilities of the reformist discourse of Shiite Islamists. [Journal Name], 61, 61–96. ( in persian)
Haddad Alavi, H. (2019). Vocabulary of Quranic words (S. G. Khosravi Hosseini, Trans., Vols. 1–2). Mortazavi Bookstore. ( in persian)
Hammet, A. R. (2020). Islamic education (specializing in pathology of religious education). Islamic Tarbiat. ( in persian)
Hosseinizadeh, S. A. (2020). Educational evaluation in the life of the Prophet (PBUH) and Ahl al-Bayt (PBUH). Islamic Education Quarterly, 3(5), 37–54. ( in persian)
Jafari, M. T. (1970). Man in the horizon of the Qur'an. ( in persian)
Javadi Amoli, A. (2005). Nature in the mirror of the Qur'an. Quarterly Journal of Religious Human Studies, 7(23), 5–28. ( in persian)
Khalil Jar. (2017). Larus Arabic-Persian dictionary (H. Tabibian, Trans.; 7th ed., Vol. 2). Amir Kabir. ( in persian)
Majlesi, M. B. (1983). Bihar al-Anwar (Vols. 60, 74, 100). Beirut.
Maleki, H. (2018). The perspective of natural-spiritual curriculum based on the philosophy of Islamic education. Congress of Humanities, Tehran. ( in persian)
Marzooqi, R., & Safari, Y. (2006). The principles and methods of rational education from the perspective of Islamic texts. Islamic Education Quarterly, 3(5), 115–134. ( in persian)
Motahari, M. (1987). Familiarization with Islamic sciences, theology (8th ed.). Sadra Publications. ( in persian)
Motahari, M. (1995). Collected works (Vol. 1). Sadra Publications. ( in persian)
Motahari, M. (1998). Prophetic life. Sadra Publications. ( in persian)
Sadei, A. (2021). Characteristics of the ideal religious teacher and his role in the formation of students' religious identity. In Proceedings of the 4th Symposium on the Position of Education: The Teacher's Role in Education (Vol. 2, p. 725). Education Publications.
Sajjadi, S. I. (2020). Qur'an and innate training. Qur'anic Research Quarterly, 61. ( in persian)
Tabatabai, M. H. (2018). Sunan al-Nabi. Bostan Kitab.
Tabatabai, M. H. (1984). Al-Mizan fi Tafsir al-Qur'an (M. B. Mousavi Hamdani, Trans., Vol. 17). Islamic Publications Office.
The Holy Qur'an. (n.d.). (Elaha Qomshei, A. Makarem Shirazi, & A. Hashemi Rafsanjani, Trans.).
Zahedi, M. (2016). Educational theory of Islam. Sabra Cultural Institute. ( in persian)
