بررسی تنوع زراعی و تنوع باغی محصولات کشاورزی بر میزان تخلیه آب¬های زیرزمینی در کشور ایران : با رویکردی پانل فضایی
الموضوعات :
1 - دانشیار گروه اقتصاد، دانشگاه آزاد، واحد تهران شمال، تهران، تهران ( نویسنده مسئول)،
2 - دانشگاه کردستان
الکلمات المفتاحية: تنوع زراعی, آب زیر زمینی, سیاست کشاورزی, الگوی کشت,
ملخص المقالة :
در این مقاله تأثیر تنوع زراعی و باغی را بر تخلیه سطح آب¬های زیرزمینی کشور ایران به تفکیک استان¬ها مورد مطالعه قرار گرفته شده است. در این راستا از داده¬های دوره زمانی 1400-1390 برای 30 استان در مدل پانل فضایی استفاده شده است. جهت محاسبه تنوع زراعی و باغی محصولات کشاورزی ایران در هر استان نیز از شاخص آنتروپی مرکب استفاده شده است. نتایج حاکی از آن است متغیرهای تنوع زراعی و تنوع باغی دارای اثر مثبت و معنی¬داری بر میزان تخلیه آب¬های زیرزمینی استان¬ها دارد. این یافته¬ها حاکی از آن است، با بالا رفتن تعداد تنوع و نوع محصولات زراعی و باغی، نیاز آبی محصولات نیز افزایش می¬یابد در نتیجه باعث کاهش سطح آب¬های زیرزمینی می¬شود. بعلاوه متغیر تنوع زراعی در هر استان، دارای اثر غیر مستقیم منفی و بی¬معنی می¬باشد. این متغیر دارای اثر مستقیم و اثر کل مثبت و معنی¬داری است. با افزایش یک درصدی تنوع زراعی در یک استان، تخلیه آب زیرزمینی در آن استان و استان¬های مجاور 0.45 درصد افزایش می¬یابد. در نهایت متغیر تنوع باغی دارای اثر غیرمستقیم منفی و معنی¬داری بر متغیر وابسته و اثر مستقیم و اثر کل مثبت و معنی¬دار می¬باشد. با فرض ثابت بودن شرایط، به ازای هر یک درصد افزایش تنوع باغی یک استان، تخلیه آب زیرزمینی در آن استان و استان¬های مجارو آن به طور متوسط حدود 0.64 درصد افزایش می¬یابد. بنابراین پیشنهاد می¬شود بخش کشاورزی جهت استفاده بهینه آب¬های زیرزمینی به سمت کشت تخصصی در سطح وسیع مطابق با شرایط محیطی پیش روند.
1) جلیلی، ج. جلیلی، خ. حصادی، ه. حدیدی، م. (1393). تغذیه مصنوعی سفره¬های آب زیرزمیمی از طریق کانال¬های زهکش سطحی با استفاده از روش AHP، 8(24): ص 36-30.
2) جمشیدی، ر. سلیمی¬فر، م. احمد شادمهری، م.ط. قربانی، م. (1396). درجه تأثیرگذاری سهم بخش کشاورزی بر توزیع بودجه عمرانی استانی: کاربرد رگرسیون فضایی. نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی. 31(2): ص 136-148.
3) خلیلی عراقی، س.م. کمیجانی، الف. مهرآرا، م. عظیمی، س.ر. (1392). اثر انتشار فضایی تغییرات قیمت مسکن در ایران با استفاده از مدل وقفه فضایی و داده¬های ترکیبی. فصلنامه پژوهش¬ها و سیاست¬های اقتصادی. 21(67): ص 48-25.
4) فتحی، ف. زیبایی، م. (1389). عوامل مؤثر در مدیریت بهره¬برداری از آب¬های زیرزمینی با استفاده از مدل برنامه¬ریزی چند هدفه: مطالعه موردی دشت فیروزآباد. مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی. 14(53): ص 162-157.
5) قضاوی، ر. رمضانی¬سربندی، م. (1396). بررسی تأثیر تغییرات میزان بارش و برداشت از آب¬های زیرزمینی بر تغییرات کمی و کیفی آب آبخوان (مطالعه موردی: دشت رفسنجان). هیدروژئومورفولوژی. 12: ص 129-111.
6) کالیراد، ز. ملکیان، آ.، معتمدوزیری، ب. (1392). تعیین الگوی توزیع منابع آب زیرزمینی (مطالعه موردی: حوزه آبخیز الشتر، استان لرستان). پژوهشنامه مدیریت حوزه آبخیز. 4(7): ص 69-57.
7) کوچکی، ع. نصیری محلاتی، م. حسن¬زاده اول، ف. منصوری، ح. امیری، س.ر. زرقانی، ه. کریمیان، م. (1392). ارزیابی تنوع زیستی سبزیجات در بوم نظام¬های زراعی ایران. اکولوژی کاربردی. 2(4): ص 11-2.
8) گلدانی، م. بنایان، م. نادری، م. (1396). پهنه¬بندی استان اصفهان از لحاظ تنوع طیستی گیاهان زراعی طی سال¬های 1390-1381. مجله پژوهش¬های گیاهی. 30(1). ص 101-89.
9) محمدیان، ف. یزدانی، س. سلامی، ح. صالح، الف. (1396). بررسی ارتباط بین مقیاس و تنوع فعالیت¬های تولیدی با بهره¬وری عامل¬های تولید مطالعه موردی: دشت ماهیدشت. فصلنامه اقتصاد کشاورزی. 1(11): ص 28-1.
10) مرادی، ر. سامی، م. (1393). بررسی تنوع زیستی محصولات زراعی، باغی ودامی در استان کرمان. نشریه بوم شناسی کشاورزی. 6(3): ص 656-667.
11) نوذری، ح. زالی، ع. (1392). بررسی وضعیت برداشت از آب زیرزمینی آبخوان دشت همدان-بهار. نشریه دانش آب و خاک. 23(4): ص 290-277.
12) هاشمی شادگان، ف. خوشبخت، ک. مهدوی دامغانی، ع. ویسی، ه. لیاقتی، ه. (1389). بررسی تنوع زیستی کشاورزی شهرستان گچساران و تأثیر عوامل اقلیمی بر آن. نشریه بوم شناسی کشاورزی. 2(1): ص11-1.
13) Abiye, T., Masindi, K., Mengistu, H. and Demlie, M. (2018). Understanding the Groundwater-Level Fluctuations for Better Management of Groundwater Resource: A Case in the Johannesburg Region. Groundwater for Sustainable. 7: pp 1-7.
14) Acharya, S.P. Basavaraja, H. Kunnal, L.B. Mahajanashetti, S.B. Bhat, A.R.S. (2011). Crop Diversification in Karnatake: An Economic Analysis. Agricultural Economics Research Review. 24: pp 351-357.
15) Ahmed salem, G.S., Kazama, S., Shahid, S. and Dey, N.c. (2018). Impacts of climate change on groundwater level and Irrigation Cost in a Groundwater Dependent Irrigated Region. Agricultural Water Management. 208: pp 33-42.
16) Donfouet, H.P.P., Barczak, A., Destang-Dessendre, C. and Maigne, E. (2017). Crop Production and Crop diversity in France: a Spatial Analysis. Ecological Economics. 134: pp 29-39.
17) Pal, S. Kar, S. (2012). Implications of the Methods of Agricultural Diversification in Reference with Malda District: Drawback and Rationale. International Journal of Food, Agriculture and Veterinary Science. 2(2): pp 97-105.
