تحلیل فقهی- حقوقی اقدامات تملکی حاکمیت، نسبت به اراضی در محدوده و حریم شهرها
الموضوعات :علی باقری حسین آبادی 1 , مجتبی نیکدوستی 2 , مریم قربانی فر 3
1 - دانشجوی دکتری،گروه حقوق خصوصی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.
2 - استادیار، گروه حقوق خصوصی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.
3 - استادیار، گروه حقوق خصوصی، واحد اصفهان ( خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.
الکلمات المفتاحية: سلب مالکیت, تحدید مالکیت, اراضی شهری, انفال. ,
ملخص المقالة :
موجود و در نهایت، گسترش امنیت اقتصادی، و نیز تعیین و تبیین قلمرو مجاز و صحیح سلب و یا تحدید مالکیت توسط دولت مشروع دینی و بیان شرعی تجویز چنین اقدامی از سوی حکومت اسلامی و شفاف سازی اهدافی که سبب می‌شود نظام سیاسی حریم و محدوده مالکیت اشخاص را به خاطر آنها نادیده گرفته و از آنها سلب مالکیت نماید؛ مواردی است که بررسی آن در نظام حقوقی ایران ضروری است؛ موارد سلب و یا تحدید مالکیت اشخاص در قوانین و مقررات موضوعه ایران، مواد 6 و 9 و 22 قانون زمین شهری مصوب 1366 و قانون لغو مالکیت اراضی موات شهری و کیفیت عمران آن مصوب 1358 می‌باشد و همچنین مواردی همچون تراکم ساختمانی، پروانه ساخت می‌باشد که با اصول 46 و 47 قانون اساسی در تعارض می‌باشد؛ از سوی دیگر اصول 45 و 40 مبنایی جهت تحدید مالکیت بیان می‌نماید. اکنون با این توصیف؛ نگارنده در پی تبیین و پاسخگویی به این مهم است که مبانی فقهی ، حقوقی سلب و تحدید مالکیت اراضی شهری (در محدوه و حریم شهرها) چیست؟ برای پاسخگویی به این سوال حائز اهمیت و اساسی؛ ابتدا به توصیف و توضیح مفهوم سلب مالکیت پرداخته و سپس مبانی و دلائل حقوقی تجویز این اقدام از سوی دولت را مورد بررسی و تحلیل قرار می دهیم . مبانی حقوقی سلب و تحدید ملکیت اراضی شهری توسط دولت؛ مواردی نظیر اختیارات خاص ولایت مطلقه فقیه، مقید بودن احترام و تکریم مالکیت خصوصی به رعایت ضوابط قانونی، منع اضرار به غیر در اعمال حق مالکیت و لزوم رعایت موازین اسلامی در امور مالی و اقتصادی می‌باشد؛ اهداف سلب و تحدید مالکیت اراضی شهری توسط دولت؛ مواردی نظیر انجام خدمات عمومی، جلوگیری از وارد شدن زیان به دیگری و مجازات و جریمه متخلفان (تعزیر مالی) می‌باشد.
1- طریحی ، فخرالدین؛ مجمع البحرین، تهران ، کتابفروشی مرتضوی ، ج ٢، ١٤١٦ه.ق.
2- داوید،رونه؛ نظام‌های بزرگ حقوقی معاصر، ترجمه حسین صفایی و همکاران، ج 4، تهران، نشر دانشگاهی، 1378.
3- العاملی، شیخ حر؛ وسایل الشیعه، باب(١) از ابواب انفال، ج٦، ح١٢. بیروت، داراحیاء التراث العربی،١٣٩٢ه.ق.
4- هاشمی، سیدمحمد؛ حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، ج،2 چ،5 تهران: نشر میزان، 1382.
5- الکلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، جلد هفتم، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ١٣٦٥.
6- الکلینی، محمدبن یعقوب؛ الکافی، ج٢، مصحح: علی اکبر غفاری، چ٤، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ١٤٠٧ه.ق.
7- حاجی ده آبادی احمد، قواعد فقه جزایی، چاپ دوم، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1389.
8- تارا، جواد؛ الناس مسلطون علی اموالهم، مجله کانون وکلا، شماره 10 ،1382.
9- مکارم شیرازی، ناصر؛ القواعد الفقهیه، جلد دوم، چاپ سوم، بی جا، مدرسه الامام امیرالمومنین، ١٤١١ه.ق .
10- محقق داماد، سید مصطفی؛ قواعد فقه، بخش قضایی، چاپ اول، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، 1378.
11- محمدی، ابوالحسن؛ قواعد فقه، چاپ اول، تهران، نشر یلدا، 1373.
12- کاتوزیان، ناصر؛ مبانی حقوق عمومی، تهران : نشر دادگستر، 1377.
13- مجیدزاده، یوسف؛ آغاز شهرنشینی در ایران، چاپ اول، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1368.
14- بهشتیان ، محسن؛ بررسی نظم حاکم بر حقوق مالکانه در برابر طرح های عمومی شهرداری ، نشر طرح نوین اندیشه، چاپ دوم، تهران ، 1387.
15- جعفری لنگرودی، محمدجعفر؛ مجموعه محشای قانون مدنی، تهران، گنج دانش، چاپ اول،1379.
16- صورت مشروح مذاکرات بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، جلد اول، اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، 1364.
17- گرجی، ابوالقاسم؛ آیات الاحکام (حقوقی و جزایی)، چاپ اول، تهران، میزان، 1380.
18- خمینی(ره)، سید روح الله؛ تحریرالوسیله ، جلد دوم، منشور مکتبه الاعتماد، تهران، چاپ چهارم، 1403 ه ق.
19- خمینی (ره)، سید روح الله؛ ولایت فقیه، چاپ هشتم، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره) ، 1378.
20- خویی، سید ابوالقاسم ؛ مصباح الفقاهی ، تقریرات محمدعلی توحیدی ، ج ٢ ، چ ٢ ، قم ، سیدالشهدا ، «بی تا.»
21- العاملی، شیخ حر؛ وسایل الشیعه، باب(١) از ابواب انفال، ج٦، ح١٢. بیروت، داراحیاء التراث العربی،١٣٩٢ه.ق.
22- یزدی، سیدمحمدکاظم؛ حاشیه‌المکاسب؛ جلد دوم، قم :مؤسسه اسماعیلیه، ١٤١٨.
