اسلام پذیری در قومس و دامغان

الموضوعات :

محمدنبی سلیم ¹ , شیما دولابی ² , میرزا محمد حسنی ³

1 - استادیار گروه تاریخ، واحدشاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران
2 - دانشجوی دکتری تاریخ اسلام، گروه تاریخ، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران
3 - استادیارتاریخ دانشگاه آزادشاهرود

تاريخ الإرسال : 03 الأربعاء , جمادى الثانية, 1446 تاريخ التأكيد : 28 الثلاثاء , رجب, 1446 تاريخ الإصدار : 20 الخميس , رمضان, 1446

الکلمات المفتاحية: قومس , دامغان , فتوحات, اسلام پذیری , قرون نخستین هـ.ق,

ملخص المقالة :

با شروع عصر فتوحات اسلامی، فصل جدیدی در جغرافیای تاریخی مناطقی از ایران گشوده شد. فتوحات از سال 16 هـ..ق آغاز و در مسیر نفوذ به شرق، در حدود22 هـ..ق به نقاط سوق الجیشی: ری، قومس وخراسان رسید. پیامد برجسته این رخداد ، اتصال جغرافیایی نواحی مرکزی با مرکز جهان اسلام و تسریع فرگشت اسلام پذیری اجتماعی و جذب فرهنگی با هویتی نوین ولی سنت محور بود. این تحقیق با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی بر آن است تا به این پرسش پاسخ دهد که :« فرایند فتح و گروش به اسلام در دامغان، تابع چه شرائط و نتایجی بوده است؟» نتیجه مطالعه، نشانگر این فرضیه است که ولایت قومس و تختگاه آن دامغان، به دلیل برخورداری از جنبه سوق الجیشی، پیشینه تمدنی و تکثر جمعیتی، شاهد حضور حداکثری اقشار جامعه در گذار از نظم قدیم به جذب در جامعه متکثر اسلامی بود و فرگرد اسلام پذیری ، دستاوردهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی مهمی در قومس و دامغان در پی داشته است. چنین نتایجی، بر استمرار جایگاه معتبر دامغان و نقش آفرینی آن در تحولات تاریخ ایران اسلامی بی تاثیر نبوده است.

المصادر:

ابن اثیر، عزالدین علی،1345، تاريخ كامل، ترجمه‌ عباس خلیلی، جلد 11 ، تهران: علمی، چاپ اول،‌.
ابن حوقل، 1345، صورة¬الارض، ترجمه جعفر شعار، تهران: بنیاد فرهنگی ایران
اشپولر، برتولد. 1379، تاريخ ايران درقرون نخستين اسلامي، ترجمه جواد فلاطوري و مريم ميراحمدي، 2 جلد، تهران: علمي و فرهنگي، چ دوم
اکبری، امیر،1388، فتح خراسان و مهاجرت قبایل عرب به این سرزمین ، در: پژوهشنامه تاریخ، س5، ش 17: 1-18
بلاذری، احمد بن یحیی، 1367، فتوح البلدان، ترجمه: محمد توکل، تهران: نقره
بی نام، 1372 حدود العالم من المشرق الي المغرب، ترجمه مير حسين شاه، به تصحيح مريم مير احمدي و غلامرضا ورهرام، تهران: دانشگاه الزهرا
ترکمنی آذر، پروین، 1399، ارزیابی ماهیت فتح ایران بر اساس نظریه جنگ‌های عادلانه، در: تاریخ و تمدن اسلامی ، دوره 16، شماره 2، پیاپی 32، : 3-41
جيهاني، ابوالقاسم بن احمد. 1368، ‌اشكال العالم ، ترجمه‌ عبدالسلام كاتب، تصحیح منصوري، ‌مشهد: آستان قدس
حقیقت، عبدالرفیع، 1370، تاریخ قومس، تهران: کومش، چاپ سوم
شمس اشراق، عبدالرزاق، 1389، سکه های نقره خلفای اسلامی، اصفهان: استاک
صفری فروشانی، نعمت الله،1379، درآمدى بر صلح ‏نامه‏ هاى مسلمانان با ایرانیان در آغاز فتح ایران، در: تاریخ اسلام، شماره 79، : 50-119
طاهریا، محمدعلی، 1346، دامغان شش هزارساله، رشت: چاپخانه گیلان
طبری، محمد بن جریر، 1375، تاریخ الرسل و الملوک، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: اساطیر، جلدهای 4-6
فرای، ریچارد، 1358، عصر زرين فرهنگ ايران، ترجمه مسعود رجب نيا ، تهران: سروش، چ دوم.
فولتس، ریچارد، 1385، دینهای جاده ابریشم ، ترجمه ع.پاشایی ، تهران: فراروان
قزوینی، زکریا بن محمد،1392 ، عجائب المخلوقات ، بکوشش یوسف بیگ باباپور، تهران: مجمع ذخائر اسلامی
کشاورز، علی¬اصغر، 1370، تاریخ و جغرافیای شهر صددروازه، تهران: هیرمند
مقدسی، شمس الدین ابوبکر،1362 احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، ترجمه علینقی منزوی، تهران: شرکت مولفان و مترجمان ایران
یاقوت حموی، ابوعبدالله ،1382، معجم البلدان، ج1، ترجمه علینقی منزوی، تهران: سازمان میراث فرهنگی.
یعقوبی، احمد بن یعقوب، 1353، البلدان، ترجمه: محمدابراهیم آیتی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب