تحلیل و دسته بندی بنمایه های نفرین و دعا در فرهنگ و ادب عامه تالشی شمالی

الموضوعات :

افشین خانبابازاده ¹ , مهناز نظامی عنبران ²

1 - زبان های باستانی ایران - دانشکده ادبیات و زبانهای خارجه - دانشگاه تبریز
2 - زبان و ادبیات فارسی،دانشکده ادبیات و علوم انسانی،دانشگاه شهید مدنی آذربایجان،تبریز،ایران

تاريخ الإرسال : 19 الأحد , جمادى الأولى, 1445 تاريخ التأكيد : 07 الخميس , ربيع الثاني, 1446 تاريخ الإصدار : 19 الأربعاء , رمضان, 1446

الکلمات المفتاحية: کلمات کلیدی: نفرین, دعا, زبان تالشی شمالی, مضمون, ادبیات شفاهی, ,

ملخص المقالة :

نفرین‎ها و دعا‎های مردم هر سرزمینی، نمادی از آداب و روحیّات اجتماعی و درگیری زشتی‎ها و زیبایی‎های زندگی آن مردم در گذر زمان هستند. بررسی نفرین‎ها و دعا‎های موجود در هر یک از گویش‎های ایرانی اهمیت ویژه‎ای دارد، زیرا با بررسی این گونه‎ها می‎توان به فرهنگ و ساختارهای جامعه مورد پژوهش پی برد، و به درک بهتری از جامعه و روابط میان افراد آن جامعه رسید. در این پژوهش نفرین‎ها و دعا‎های عامّۀ زبان تالشی شمالی به صورت میدانی جمع آوری شدند و معلوم شد که گویشوران تالشی، اگر در شرایطی چون ظلم و ستم و کارهای دور از انتظار قرارگیرند لب به نفرین می‎گشایند، و اگر در شرایط ابراز محبت، پاسخ به اعمال نیک دیگران باشند آنگاه احساسات خود را با جملات دعایی نشان می‎دهند، بر این اساس نفرین‎ها در مضمون‎های چون: درخواست مرگ، درخواست بیماری، درخواست کاهش رزق و روزی و درخواست عاقبت بد مورد بررسی و تحلیل قرار گرفتند. دعاها نیز در موقعیت‎های خاص خود چون: دعای موقع سفر، کار، عیادت، اموات، تسلیت و تشکر و قدرشناسی، تقسیم بندی شدند و نمونه‎های مربوط به هر کدام آورده شد، بعد آوانویسی و ترجمه‎شان نیز ذکر شد.

المصادر:

انجوی شیرازی، ابوالقاسم (1371)، گذری و نظری در فرهنگ مردم، تهران: اسپرک.
انوری، حسن (1382)، فرهنگ بزرگ سخن، تهران: سخن.
پورداود، ابراهیم (1377)، گات‎ها، تهران: اساطیر.
پیش‎قدم، رضا و فاطمه وحیدی‎نیا (1394)، «کاربردهای دعا در فیلم‎های فارسی و انگلیسی در پرتو الگوی هایمز»، جستارهای زبانی، شمـ 7: 53-72.
ثروتیان، بهروز (1380)، فرهنگ اصطلاحات و تعریفات نفایس‎الفنون، تهران: فردوس.
دریایی، تورج (1383)، «کتیبه‎ پهلوی سلوک»، فرهنگ، شمـ 49-50: 49
دهرامی، مهدی و مجتبی فهیمی‎پور (1396)، «آفرین و نفرین در آثار ایرانی باستان و میانه»، مطالعات ایرانی، سال 16، شمـ 31: 77
دهرامی، مهدی و محمدرضا عمران‎پور (1392)، «نقد و بررسی عاطفه در اشعار نیمایوشیج»، پژوهشنامۀ ادب غنایی، سال 11، شمـ 20: 63
ذوالفقاری، حسن (1401)، زبان و ادبیات عامه ایران، تهران: سمت.
رضایتی کیشه¬خاله، محرم (1397)، همواج ویژۀ الفبا و دستور خط تالشی، رشت: فرهنگ ایلیا.
رهنمایی، محمدتقی (1380)، «تالش، تالش است»، تحقیقات تالش، سال اول، شمـ 1: 93-97.
سبزعلیپور، جهاندوست (1395)، راهنمای گویش‎شناسی، رشت: فرهنگ ایلیا.
سیاح، احمد (1364)، فرهنگ سیاح، تهران: اسلام.
صبوحی خامنه، لیلا (1389)، بررسی کنش‎های گفتاری دعا و نفرین در زبان فارسی، پایان‎نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دکتر علی شریعتی، گروه زبان‎شناسی.
عسکرنژاد، منیر (1348)، «تحلیل نمادهای ماه در باورهای عامیانۀ ملل مختلف»، مجلۀ دانشکدۀ ادیبات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، شمـ 41: 324-309.
کلینی، محمد بن یعقوب (1385)، اصول کافی، مترجم: صادق حسن‎زاده، تهران: انتشارات قائم آل محمد.
هدایت، صادق (1378)، فرهنگ عامیانۀ ایران، تهران: چشمه.

نص كامل:



تحلیل و دسته‎بندی بن‎مایه‎های  نفرین و دعا در فرهنگ و ادب عامه تالشی شمالی

چکیده:

نفرین‎ها و دعا‎های مردم هر سرزمینی، نمادی از آداب و روحیّات اجتماعی و درگیری زشتی‎ها و زیبایی‎های زندگی آن مردم در گذر زمان هستند. بررسی نفرین‎ها و دعا‎های موجود در هر یک از گویش‎های ایرانی اهمیت ویژه‎ای دارد، زیرا با بررسی این گونه‎ها می‎توان به فرهنگ و ساختارهای جامعه مورد پژوهش پی برد، و به درک بهتری از جامعه و روابط میان افراد آن جامعه رسید. در این پژوهش نفرین‎ها و دعا‎های عامّۀ زبان تالشی شمالی به صورت میدانی جمع آوری شدند و معلوم شد که گویشوران تالشی، اگر  در شرایطی چون ظلم و ستم و کارهای دور از انتظار قرارگیرند لب به نفرین می‎گشایند، و اگر در شرایط ابراز محبت، پاسخ به اعمال نیک دیگران باشند آنگاه احساسات خود را با جملات دعایی نشان می‎دهند، بر این اساس نفرین‎ها در مضمون‎های چون: درخواست مرگ، درخواست بیماری، درخواست کاهش رزق و روزی و درخواست عاقبت بد مورد بررسی و تحلیل قرار گرفتند. دعاها نیز در موقعیت‎های خاص خود چون: دعای موقع سفر، کار، عیادت، اموات، تسلیت و تشکر و قدرشناسی، تقسیم بندی شدند و  نمونه‎های مربوط به هر کدام آورده شد، بعد آوانویسی و ترجمه‎شان نیز ذکر شد.

 

کلمات کلیدی: نفرین؛ دعا؛ زبان تالشی شمالی؛ مضمون؛ ادبیات شفاهی؛ گویش‎ها؛   

 

1.       مقدمه

ادبیات شفاهی بزرگ‎ترین سرمایه و نشانۀ پایداری و ماندگاری اقوام است، و این سرمایه که متأسفانه منبعی جز سالخوردگان اقوام ندارد و هر آن در خطر فراموشی هست. تا زمان و فرصت در دست داریم باید به جمع‎آوری آن‎ها بپردازیم. در ارزش و اهمیت جمع‎آوری آن همین بس که انجوی شیرازی نوشته: «ارزش جهانی فرهنگ بدان سبب است که دانش عوام هر ملتی آیینۀ ذوق و هنر و معرٌف خُلق و خوی آن ملت و وسیلۀ خوبی در راه شناختن خصوصیات آن قوم و جماعت است و چون اغلب با فولکلور ملل دیگر رابطۀ تاریخی، فلسفی و مذهبی دارد، می‎تواند سفیر حسن نیت و پیام‎آور دوستی یک ملت نزد سایر ملل جهان باشد؛ و در سرزمین پهناوری چون ایران شهرها و روستاهایش در شرق و غرب و شمال و جنوب کشور، پراکنده و دور از هم‎اند و مردم هر نقطه، لهجۀ خاص و فرهنگ عوامانۀ مخصوص به خود دارند. چون وقتی فولکلور هر منطقه یا هر طایفه را جداگانه بررسی و مطالعه کنیم، می‎بینیم که با وجود اختلافات ظاهری، ریشه و پایه و منشأ و منبع همۀ آنها یکی است و دلیل قاطع بر پیوندها و پیوستگی‎های مردم این مرز و بوم است»( انجوی شیرازی، 1371: 10). برای بررسی گذشتۀ اقوامی که هیچ آثار مکتوبی از خود به جای نگذاشته‎اند بررسی دعاها و نفرین‎ها،  باورها و اعتقادات، اسطوره و خرافات، داستان‎ها و افسانه‎ها، ضرب‎المثل‎ها و کنایات، بازی‎ها و ترانه‎ها، دشنام‎ها و سوگندها، از ضروریات می‎باشد زیرا با بررسی آن‎ها سیر تحول زبان و تاریخ اجتماعی و فرهنگی جوامع مشخص می‎شود و«باید گفت که تحقيق درباره اعتقادات عوام نه تنها از لحاظ علمى و روانشناسى قابل توجه است، بلكه برخى از نكات تاريك فلسفى و تاريخى را براى ما روشن خواهد كرد. همچنين ما هرگز نخواهيم توانست پيشرفت هاى امروزى را ارج بنهيم و قدر بشناسيم مگر اينكه از گذشت همان آگاه باشيم و بدانيم ديروز چه بوده و امروز چه هستيم تا زمانى كه افكار و اوهامى كه همه با نام خرافات مى‎شناسند جداگانه تدوين نشود، بيگانگان اين عقايد سخيف را جزو عادات ملى ما مى‎شمارند؛ حال آن‎كه تدوين آن به نام عقايد منسوخه قدمت و بى‎اهميتى آن را مى‎رساند»(هدایت، 1378: 21). بنابر آنچه آمد نفرین‎ها و دعاها یکی از مهمترین گونه‎های هستند که نیازمند بررسی و تحلیل می‎باشند. تاکنون در هیچ تحقیقی به طور جداگانه به نفرین‎ها و دعاهای موجود در تالشی شمالی پرداخته نشده است، این پژوهش دارای ویژگی و نوآوری خاص منطقه‎ای می‎باشد و می‎تواند بخشی عظیمی از فرهنگ و ادب این زبان را به نسل‎های آینده منتقل کند، چون از بین رفتن تدریجی گویش‎ها، قسمت اعظمی از میراث فرهنگی و زبانی ایران زمین در معرض نابودی قرار می‎گیرد، بنابراین در راستای پاسداری از این میراث کهن ضرورت دارد که ادبیات شفاهی موجود در گویش‎ها از جمله گویش‎های زبان تالشی به صورت میدانی جمع‎آوری شود، چون «گویش‎شناسی در دو مرحله قابل اجرا خواهد بود: مرحلۀ اول ثبت و ضبط و تهیۀ پیکرۀ زبانی با روشی است که بتوان برای همیشه و با تمام رویکردهای حال و آینده روی آن پیکره تحقیق انجام داد؛ مرحلۀ دوم که تحقیق روی پیکرۀ زبانی است، تفاوت چندان با تحقیق روی یک زبان نخواهد داشت... بعد از جمع‎آوری داده‎ها و تهیۀ پیکره، به راحتی می‎توان با رویکردهای مختلف آن‎ها را بررسی کرد. با قبول این فرض، اولین قدم گویش‎شناسی ثبت و ضبط داده‎های گویشی است»(سبزعلیپور، 1395: 15). پیش از ورود به بحث اصلی، ضرورت دارد اول به معرفی سرزمین تالش و زبان تالشی و بعد به پیشینه و روش تحقیق بپردازیم.

1-1.                      سرزمین تالش و زبان تالشی

سرزمینی که تالشان در آن زندگی می‎کنند منطقۀ وسیعی است که « در جنوب غربی دریای کاسپین که چونان نواری باریک از رود کورا، در جمهوری آذربایجان تا تنگۀ سپیدرود، در جنوب استان گیلان گسترده‎است. خط‎الرأس رشته کوه تالش در امتداد شمال غربی البرز، با طول 300 کیلومتر، چون سدّی این منطقه را در غرب، از استان‎های اردبیل و زنجان جدا می‎کند»(رضایتی گیشه‎خاله، 1396: 13). و همچنین رهنمایی آورده «محدودة جغرافیایی قومی تالشان به مراتب از محدودة جغرافیاي سیاسی، یعنی واحدهاي سیاسی و اداري که در قالب آن اداره می­شود، وسیع­تر است. نواحی شمالی با مرکزیت لنکران و شهرهاي لریک، سالیان، یاردملی، ماساللی، جلیل­آباد و آستاراي آن­سوي مرز، به‎دنبال جنگ‎هاي ایران و روس در نیمۀ قرن نوزدهم میلادي، به عنوان غرامت جنگی به روس‎ها بهایی بود که تالشان براي بقاي حکومت قاجار پرداختند»(رهنمایی، 1380: 9). و در کشور ایران سرزمین تالشان در تقسیمات سیاسی جزء استان‎های گیلان و اردبیل می‎باشد. مردم این سرزمین چه در کشور آذربایجان و چه در کشور ایران به زبان تالشی سخن می‎گویند که «در طبقه‎بندی زبان‎ها، تالشی را از زبان‎های ایرانی گروه شمال غربی می‎دانند. زبان تالشی را می‎توان در سه گروه شمالی، مرکزی، و جنوبی جای داد. تالشی شمالی، تالشی آن سوی اَرَس، یعنی تالشی جمهوری آذربایجان است و ادامۀ آن در ایران تا گرگان‎رودِ تالش پیش رفته؛ تالشی مرکزی در گسترۀ نوار طولی ناورود در شمال و شفارود در جنوب رواج دارد؛ و تالشی جنوبی میان شفارود در شمال، و سفیدرود در جنوب متداول است. بطورکلی از تالشی شمالی، لهجه‎های آستارایی، ویزنه‎ای، عنبرانی، چوبری، جوکندانی و ...، از تالشی مرکزی، گونه‎های ناوی، اسالمی، پره‎سری، اردجانی و ...، از تالشی جنوبی، لهجه‎های خوشابری، شاندرمنی، ماسالی، ماسوله‎ای، شفتی و ...، را می‎توان نام برد»(رضایتی گیشه‎خاله، 1396: 13). در این پژوهش از شاخۀ شمالیِ تالشی، گونۀ عنبرانی مورد مطالعه قرار گرفته است.

 

1-2.                      پیشینۀ تحقیق

- پایان‎نامۀ «بررسی کنش‎‎های گفتاری دعا و نفرین در زبان فارسی» صبوحی خامنه (1389) در این پایان‎نامه دعا و نفرین را از لحاظ نحوی، صرفی، آوایی و معنایی مورد بررسی قرار داده است.

- مقالۀ «آفرین و نافرین در فرهنگ مردم بختیاری» اثر عباس قنبری عدیوی، منتشر شده در مجلۀ فرهنگ ایران(1386). این پژوهش به صورت میدانی و با رویکرد مردم‎شناسی به انجام رسیده‎است.  

- مقالۀ «بازتاب درونمایۀ دعا و نفرین در دوبیتی‎های عامیانۀ مازندران «اثر ویدا ساروی، منتشر شده در نشریۀ پژوهش‎های ادبی و بلاغی( 1398 ). نویسندۀ این پژوهش به بررسی مبحث دعا و نفرین در دوبیتی‎های عامیانه پرداخته، و در نهایت به این نتیجه رسیده؛ دعاها بیشتر زبان حال عشاق است و در آن برای معشوق عمر طولانی و خوشبختی آرزو می‎کند؛ اما نفرین بیشتر به یار بی وفا و سپس بخت و اقبال عاشق، رقیب عشقی، مادر یار و قوم خویشان معشوق که مانع وصال بوده‎اند؛ برمی‎گردد.

- مقالۀ «آفرین و نفرین در آثار ایرانی باستان و میانه» اثر مهدی دهرامی و مجتبی فهیمی‎پور، منتشر شده در مجلۀ مطالعات ایرانی(1396). نویسندگان در این مقاله به بررسی وجوه دعا و نفرین در آثار پیش از اسلام پرداخته‎اند. از یافته‎‎‎‎های این پژوهش آن است که در اوستا آفرین و نفرین بیشتر در خدمت آموزه‎های دینی )دعای موجودات اهورایی و نفرین موجودات اهریمنی) می‎باشد.  در کتیبه‎های هخامنشی دعا و نفرین جدای از ترغیب به پاس‎داشت کتیبه‎ها و گاه تحذیر حس وطن دوستی پادشاهان را که برای آبادانی کشور بسیار دعا می‎کنند، نیز نشان می‎دهد. در دورۀ میانه نفرین دیده نشد؛ اما دعاها همچنان با مضمون عمر طولانی و آرزوی پیروزی بر دشمن وجود دارند. همچنین دریافته‎اند که دعا و نفرین در کتاب‎های این دوره بیشتر جنبۀ ادبی دارند.

- مقالۀ «بررسی تطبیقی درون‎مایۀ نفرین در دوبیتی‎های محلی خراسان و مازندران» اثر ماحوزی، طاووسی و ساروی،(1396) در این اثر علل نفرین و افرادی که نفرین شده‎اند بررسی شده‎است.

- مقالۀ «بررسی، تحلیل و دسته‎بندی بن‎مایه‎های دعا و نفرین در فرهنگ و ادب عامۀ کلهری» اثر مهدی احمدی‎خواه و علیرضا شوهانی، چاپ شده در پژوهشنامۀ ادبیات کردی(1401). پژوهش حاضر، پس از مصاحبه با گویشوران و ثبت داده‎ها، آنها را در سه بخش: دعاها و نفرین‎های با درون‎مایۀ دینی، دعاها و نفرین‎های با درون‎مایۀ تاریخی و دعاها و نفرین‎های با درون‎مایۀ اجتماعی تفکیک نموده است.

اما در مجموع می‎توان گفت که هیچ پژوهش مستقل و قابل توجهی در زمینۀ نفرین‎ها و دعاهای زبان تالشی شمالی انجام نشده‎است. 

1-3.                      روش تحقیق

در پژوهش حاضر ابتدا نمونه‎هایی از دعاها و نفرین‎های تالشی شمالی به صورت میدانی در گفتگو با گویشوران زبان تالشی شمالی جمع‎آوری گردید، که نفرین‎ها را به دسته‎های جداگانه‎ای که دارای مضمون‎های چون : درخواست مرگ، درخواست ناتوانی و بیماری، درخواست کاهش و قطع رزق و روزی، و درخواست بدبختی و روزهای بد از خداوند برای نفرین شونده بود دسته‎بندی شدند و هر یک از آن‏‎ها به دقت بررسی و آوانگاری شد تا از صورت درست واژگان پاسداری شود، و به دنبال آن معنای تحت لفظی هر کدام نوشته شد‎، و در ادامه دعاها در موقعیّت‎های خاص خود، چون: موقع سفر، هنگام کار، هنگام عیادت، موقع تسلیت گفتن، دعا برای خویشان، دعا برای عاقبت به خیری، دعا برای درخواست رزق و روزی، دعا برای سلامت و طلب عمر، دعا برای تشکر و قدر شناسی و دعا برای اموات مورد بررسی قرار داده‎ایم.

 

1-4.                      مبانی نظری

1-4-1. نفرین: نفرین «به معنای دعای بد برای مرگ، ناکامی و بدبختی کسی یا چیزی می‎باشد»(انوری، 1382: 7888). به عبارت دیگر نفرین به معنای دعا بر ضد و به ضرر کسی است(دریایی، 1383: 49). نفرین در بین اقوام، ریشه در اعتقادات و باورهای آنان دارد، « عقاید و باورهای انسان‎ها، درست و نادرست، علمی و خرافه، تازه و کهنه، تلخ یا شیرین، خنده‎دار یا ملال انگیز، همه و همه ریشه در فرهنگ چند هزارسالۀ یک تمدن دارد که به مرور زمان یا به همان شیوۀ نخست باقی مانده یا دستخوش تغییراتی شده‎است. در هر حال برای برقراری ارتباط با افراد هر جامعه ( چه عالم، چه بی‎سواد) ناگزیر از رسوخ به لایه‎های فرهنگی، روش خاصّ زندگی، عقاید، نمادها و اساطیر آن جامعه هستیم» (عسگرنژاد، 1348: 309). همواره در میان جوامع بشری رواج داشته‎است و عواملی بوده‎اند که انسان را وادار به کنش‎های چون نفرین و دعا کرده‎اند. «نفرین، واکنشی خشم‎آلوده است که بیش از هر چیز از عجز و بیچارگی حکایت می‎کند» (ذوالفقاری، 1401: 389).

 

1-4-2. دعا: دعا در لغت به معنی دعوت کردن، طلبیدن و خواهش کردن، تقاضا و درخواست (سیاح،1364: 463). «دعا طلب خیر و نیکی و سلامت برای کسی است. دعاها اغلب برخاسته از اعتقادات دینی مردم است» (ذوالفقاری: 1401: 394). دعا در بین تمام اقوامی که از دوران باستان تا حال در این کرۀ خاکی زندگی کرده‎اند و می‎کنند رواج داشته و تمام کتاب‎های ادیان بدان اشاره داشته‎اند «پیش از همه چیز خواستارم ای اشا که وهومن و روان آفرینش را از خود خوشنود سازم.... ای مزدا اهورا بواسطه راستی، شکوه هر دو جهان به من ارزانی دارید از آن شکوه مادی و معنوی که دینداران را خرمی و شادمانی بخشد»(پورداود، 1377: 5). و در قرآن سورۀ فرقان آیۀ 77 آمده «قُلْ مَا يَعْبَأُ بِكُمْ رَبِّي لَوْلَا دُعَاؤُكُمْ ۖ فَقَدْ كَذَّبْتُمْ فَسَوْفَ يَكُونُ لِزَامًا» بگو که اگر دعای شما (و ناله و زاری و توبه شما) نبود خدا به شما چه توجه و اعتنایی داشت؟ که شما کافران (آیات حق را) تکذیب کردید و به کیفر همیشگی آن گرفتار خواهید شد. این نشان دهندۀ آن است که دعا مختص انسان‎ها است نه ادیان خاص چون «دعا طلب کردن حاجت است از حضرت باری تعالی به تضرع و اخلاص»(ثروتیان، 1380: 128).

2.       بررسی و تحلیل داده‎ها

1.       نفرین‎ها در ادبیات شفاهی تالشی دارای مضمون‎های متعددی می‎باشند، از جمله: درخواست مرگ، درخواست ناتوانی و بیماری، درخواست کاهش و قطع رزق و روزی، و درخواست بدبختی و روزهای بد از خداوند برای نفرین شونده. برخی از نفرین‎ها که در زبان مردم تالش جریان دارد و پدر و مادر در حقّ فرزند، فرزند در حق والدین، برادر و خواهر، و در کل عامّه نسبت به هم روا می‎دارند.

2.       تودۀ مردم تالش برای موقعیت‎های خود دعاهای خاصی دارند: موقع سفر، هنگام کار، هنگام عیادت، موقع تسلیت گفتن، دعا برای خویشان، دعا برای عاقبت به خیری، دعا برای درخواست رزق و روزی، دعا برای سلامت و طلب عمر، دعا برای تشکر و قدر شناسی و دعا برای اموات.

 

 

2-1-1.  نفرین با مضمون درخواست مرگ:  وقتی که انسان راه‎حلی پیدا نمی‎کند تا از سختی‎ها، گرفتاری‎ها و آسیب و اذیّتی که از طرف افراد خانواده و یا دیگری متحمّل شده رهایی یابد، با نهایت خشم و بیچارگی، از خداوند درخواست مرگ برای طرف مقابل می‎کند. بررسی این گونه نفرین‎ها ما را به شناخت بیشتر زندگی اجتماعی گویندگان آن در طول تاریخ نزدیک می‎کند. مضمون مرگ یکی از پر پسامدترین نفرین‎ها است که شامل مفاهیمی چون : تکه تکه شدن، نابود شدن، بیدار نشدن بعد از خواب، در نیامدن نفس، زیر خاک شدن، پوچ شدن، حنا ندیدن دست (مردن قبل از عروسی)، کفن کردن، خاک کردن، مردن توسط رعد و برق، و مرگ ناگهانی و مواردی از این قبیل است، یکی از دلایل فراوانی نفرین مرگ فرهنگ جامعۀ تالشان است و این دلیل هم ریشه در فرهنگ ایرانی پیش از اسلام دارد و هم در آیین اسلام دارد، «دعا و نفرین از یک‎سو به عنوان یکی از موضوعات دینی است و از سوی دیگر از بن‎مایه‎های فرهنگی جامعه و از موضوعات و مضامین پر بسامد در آثار فارسی پیش از اسلام است تا جایی که در نخستین آثار ایرانی و کتیبه‎های هخامنشی نیز انعکاس یافته‎است»(دهرامی، 1396: 77). به نمونه‎های بیشتری از این مضمون که در ادامه آمده است توجه شود.

 

مضمون نفرین: درخواست مرگ	آوانویسی	برگردان فارسی
تیکه تیکه بئبوش	tika tika bebūš	تکه تکه بشوی
بَ شانگَوَ بِنِشوش	ba šāngava bǝnǝšūš	تا غروب بمیری
بئشوش هنی اُنئوگاردوش	bešūš hani ūneogārdūš	بروی دیگر برنگردی
بئهتوش هنی پِئنِبوش	behtūš hani pǝnǝbūš	بخوابی دیگر بیدار نشوی
کا بئکوش بَگَو بئموش	kā bekūš bagav bemūš	به دهن کف بکنی و بمیری
إشته نَفَس بِنِشو	ǝštǝ nafas bǝnǝšū	نفست در نیاد
إشته جون بئمو	ǝštǝ jōn bemū	جان تو بمیرد
دشوش خوکه ژییو	dašōš xūkǝ žiyo	بروی زیر خاک
بئشی، اُوگارده نئبو	beši ūgārdǝ nebō	برو برگشت نداشته باشی
إشته چونه پِباستوم	ǝštǝ čōna pǝbāstōm	چانه‎ات را پس از جان دادن ببندم
دَشوش ماشینه ژییو	dašōš māšinǝ žiyo	بروی زیر ماشین و کشته شوی
بَ توژه سور بِنِشوش	ba tōža sōr bǝnǝšōš	به سال تازه نرسی
أوَسور هَشی نئیندوش	avasōrǝ haši neindōš	خورشید بهار را نبینی
پوچ بئبوش	pūč bebōš	پوچ شوی( هیچ شوی)
إشته نوم بَپه أشو	ǝštǝ nōm bapǝ ašū	نامت از صفحۀ روزگار محو شود
إشته نوم بئبو نئشونه نئبو	ǝštǝ nōm bebō nešūna nebō	نامت باشد نشانت نباشد
إشته داست خانه نئیندو	ǝštǝ dāst xāna neindō	دستت حنا نبیند(قبل ازدواج بمیری)
خئدو کوم پئینه بَ سَ بِنِشوش	xedō kōm piyana ba sa bǝnǝšūš	از خدا می‎خواهم به ثمر نرسی
آرزو بَ دئل بئماندوش	ārūzo ba del bemāndōš	آرزو به دل بمانی و بمیری
خئدو ته پِگتو أمه روحت بئکه	xedō te pǝgatō ama rohat beka	خدا ترا بردارد ما را راحت کند
إشتان آرزو بَ قَو بئبوش	ǝštān ārezō ba qav bebōš	آرزویت را به گور ببری
اُتَش بئگتوش بئسوتوش	ūtaš begatōš besōtōš	آتش بگیری و بسوزی
تابوته چئوسَ بئنون ته	tābuta čūsa benōn te	تو را روی تابوت بگذارند
إشتان سَ بَهوش	ǝštān sa bahōš	سرت را بخوری (بمیری).
داستوننده بئموش	dāstūnanda bemōš	در دست‎ها بمیری(مرگ غیر طبیعی)
کفن بئکوم ته	kafan bekōm te	ترا کفن کنم
ته گسنَپی‎أنده بَمو کُوم	te gasnapi anda bamō kōm	ترا در کوه گَسنَپی دفن کنم
إشته مارده خبه بییون	ǝšte mārdǝ xaba biyōn	خبر مرگت را بیاورند
آوایی ته بئژَنو	āvāiy te bežanū	رعد و برق به تو بزند
غیبنده پِگَته بئبوش	γaibanda pǝgata bebōš	امیدوارم ناگهانی کشته شوی
خون بئشته یخه بئبو	xōn bešte yaxa bebō	خون به گریبان شوی
خوک بئشته سَ بئبو	xūk bešte sa bebō	خاک بر سر تو بشود
ایکَرَندَپِپارچییوش	ikaranda pǝpārčiyōš	به طور ناگهانی بمیری
غریبی‎انده بئموش	γaribianda bemōš	در غریبی بمیری
إشته نه‎نه بئشته دُم کون دَسیو	ǝšte nana bešte dūm kūn dasyō	مادرت به دنبالت (جنازه‎ات) خودش را روی زمین بکَشَد
سیو پِلِنده بئشته سَه	siyo pǝlǝndǝ bešte sa	روسری سیاه رنگ بر سر تو(عزادار شوی)
إشته دئلِ پیه گِلان بئمون	ǝštǝ delǝ piya gelān bemōn	دل بخواهی‎های شما بمیرند

 

2-1-2. نفرین با مضمون درخواست ناتوانی و بیماری:

گاهی نفرین کننده قصدش فقط بیمار شدن نفرین شونده است و او را سزاوار مردن نمی‎داند و در نفرین خود از کلماتی که خشم کمتری را نشان می‎دهند استفاده می‎کند. این مضمون نیز به مانند مضمون مرگ که قبلاً آمد از فراوانی بیشتری برخوردار است و از مفاهیمی چون: کرم زدن، زخم برداشتن، شکستن کمر، آمدن شیر مادر از دماغ، رفتن زیاد به دکتر، بیماری وبا، فلج شدن، کور شدن، باد کردن، گرفتن امراض ریوی، نیش مار، لال شدن، استفراغ خون، دیوانه شدن، بیماری سل و سرطان و مواردی از این قبیل است، یکی از دلایل فراوانی نفرینِ درخواست بیماری، شاید ناشی از رواج بودن این بیماری‎ها در جوامع قدیم است. 

 

مضمون نفرین: درخواست ناتوانی و بیماری	آوانویسی	برگردان فارسی
کِئم دقاندوش	kǝm daqāndōš	کرم بزنی
خئدو بَشته جونه هزو گئله یاره بئژنو	xedō bašte jōnǝ hazō gelǝ yāra bežanō	خدا به جانت هزار زخم بیاندازد
گَدوأ تومه أواشتوش بَ دوش	gadōa tūma avāštōš ba dōš	کیسۀ گدایی به دوشت بگیری
إشته مئینه بارشییو	ǝšte meika bāršiyō	کمرت بشکند
إشته ننه شئت إشته وئنییو بوإ	ǝšte nana šet ǝšte veniyo bōa	شیر مادرت از دماغت بیاید
بئشته سَ بئگئنو	bešte sa begenō	به سرت بخورد
دکتورَ رو بئکوش	doktōra rū bekōš	همیشه در راه دکتر رفتن باشید
وَوُ بئگَتوش	vavō begatōš	وبا بگیری
خئدو ته فلج کو	xedō te falaj kō	خدا تورا فلج کند
إشته چَش بئتاپو	ǝšte čaš betāpo	چشمت بترکد( منظور چشم حسود)
إشته چَش کو بئبو	ǝšte čaš kō bebō	چشمت کور شود
مَرض إشته خئرته بئگتو	maraz ǝšte xerta begtō	مرض گلویت را بگیرد
بئپاندَموش	bepāndamōš	ورم کنی
مور ته بئژنو	mūr te bežanō	مار تو را بگزد
خوشه روژه حسدند بئماندوش	xōša rōžǝ hsadanda bemāndōš	در حسرت روزهای خوش بمانی
ذلیل بئبوش	zalil bebōš	ذلیل بشوی
زهر مور بَهوش	zahrǝ mūr bahōš	زهر مار بخوری
سییو توخه إشته خرته بئگتو	siyo tōxa ǝšte xerta begatō	سیاه سرفه گلویت را بگیرد
چولق بئبوش	čōlaq bebōš	چلاق شوی
لول بئبوش	lōl bebōš	لال شوی
مور إشته زئوونه بئژَنو	mūr ǝšte zevōnǝ bežanō	مار زبانت را نیش بزند
خئدو بَته ایله دارد بئده دامونئش نئبو	xedō batǝ ila dārd beda dāmōneš nebō	خدا به تو دردی بدهد که درمان نداشته باشد
خون پِئوُش	xūn pǝvōš	خون استفراغ کنی
إشته دئل خون بئبو	ǝšte del xūn bebō	دلت خون شود
إشته گپ إشته گَوَنده هشک بئبو	ǝšte gap ǝšte gavanda hešk bebō	حرفت در دهانت خشک شود
شیت بئبوش دگئنوش بَباندون	šit bebōš dagenōš ba bāndūn	دیوانه بشوید و بیافتی به کوه بیابان
سیل إشته خئرته أگتو	sil ǝšte xerta agatō	بیماری سل گلویت را بگیرد
إشته خئرتنده بئماندو	ǝšte xertanda bemāndō	در گلویت بماند( گیر کند پایین نرود)
لئنگه بارشیو	lengǝ bāršiyō	پایت بشکند
إشته جیگه تیکه تیکه بئبو	ǝšte jiga tika tika bebō	جگرت تکه تکه شود
یامان بئگتوش	yāmān begatōš	یامان بگیری
آواره وییوون بئبوش	āvāra viyavūn bebōš	آواره و ناچار شوی
إشته چشه آرس اونِرَخو	ǝšte čaše ārs ūnǝraxō	اشک چشمت تمام نشود(اشک چشمت خشک نشود)
گیرفتار بئبوش	gireftār bebōš	گرفتار شوی
چمان نونه نِمِک إشته چَشون بئگتو	čemān nōnǝ nǝmǝk ǝšte čašōn begatō	نان و نمک من چشمانت را کور کند
سرطانه بلو دشو بئشته دئل	saratāna balō dašō beštǝ del	بلای سرطان بیافته به دلت
چمان دئلِ آرشته خدو إشته دئلِ بارئشتو	črmān delǝ ārštǝ xedō ǝštǝ delǝ bāreštō	دل من را شکستی خدا دل تو را بشکند

 

2-1-3.  نفرین با مضمون درخواست کاهش رزق و روزی:

یکی دیگر از مضامین نفرین درخواست کاهش رزق و روزی برای نفرین شونده است، آموزه‎های دینی بیان می‎کنند که رزق و روزی عطا و بخشش دائمی از طرف خداوند یکتا می‎باشد. و اگر بنابر دلایلی در این بخشش خداوند خللی ایجاد شود بندگانش دچار نقصان‎ها و مشکلات زیادی می‎شوند بر این اساس در بین تالشان به مانند دیگر اقوام، فراوانی رزق و روزی اساس زندگی خوب و مرفه است برای اینکه نفرین شونده دچار کمبود این نعمت شود برایش از خداوند درخواست کاهش رزق و روزی می‎کنند و در نفرین خود از مفاهیمی چون : سنگ شدن نان، برداشته شدن برکت از خانه، خالی شدن دست، کج شدن گردن، خالی شدن انبان، تمام شدن نان، استفاده می‎کنند که در ادامه همراه با معنی آورده می‎شوند.  

 

مضمون نفرین: درخواست کاهش رزق و روزی	آوانویسی	برگردان فارسی
إشته نون سق بئبو	ǝšte nōn seq bebō	نانت سنگ بشود
إشته کَ برکت پِگته بئبو	ǝšte ka barakat pǝgata bebō	برکت از خانه‎ات برداشته شود
داسته تهی بئبو	dāstǝ tahi bebō	دستت خالی شود
إشته گئیی هئژو شات بئبو	ǝšte geī hežō šāt bebō	گردنت همیشه کج باشد( محتاج بودن)
إشته نون آسبو بئبو ته پیوده	ǝšte nōn āsbō bebō te piyoda	نانت سوار اسب باشد تو پیاده
إشته نون بَ نونه نئرسو	ǝšte nōn ba nōnǝ nerasū	نانت به نان نرسد(همیشه گرسنه باشی)
وئی بئکوش کام بَهوش	veī bekōš kām bahōš	بسیار کارکنی و بهرۀ کمی ببری
إشته زحمَتِ رو برکت نئبو	ǝšte zahmate rō barakat nebō	زحمت تو برکت نداشته باشد
وئی بئکوش نئزونوش هارده	veī bekōš nezōnōš hārdǝ	زیاد کار کنی و نتوانی بخوری
إشته لَوه برکت پِگته بئبو	ǝšte lava barakat pǝgata bebō	برکت شکمت برداشته شود
إشته آنبونه تَهی بئبو	ǝšte ānbōna tahi bebō	انبان تو خالی باشد

 

2-1-4.  نفرین با مضمون درخواست عاقبت بد:

مضمون درخواست عاقبت بد با مفاهیمی چون: افتادن به دست نامرد، روز بد، نگاه کردن به دست دیگران، از بین رفتن نسل، ندیدن نور خورشید، از بین رفتن روزهای خوش، آرزوی مرگ خود، سیاه شدن بخت، رو سیاه شدن، خیر ندیدن، پایین نرفتن آب از گلو، باز نشدن بخت، سوختن مسیر، در بین اقوام تالش رایج می‎باشد.

 

مضمون نفرین: درخواست عاقبت بد	آوانویسی	برگردان فارسی
إشته یخه دشو بَ نامرده داست	ǝšte yaxa dašō ba nāmardǝ dāst	یقه‎ات بدست نامرد بیافتد
بد روژ گیرفتار بئبوش	bada rūžǝ girǝftār bebōš	به رو بد گرفتار شوی
هئژو بَ جوکسه داسته دداشتوش	hežō ba jōkasǝ dāstǝ dadāštōš	همیشه به دست دیگران نگاه کنی(محتاج باشی)
إشته نسل دَوَسییو	ǝšte nasl davasiyō	نسل تو نابود شود
هشی رو بَحست بئماندوش	haši rō bahasat bemāndūš	در حسرت نور خورشید بمانی
خئدو هام خوشه روژون تئکو بئستَنو	xedō hām xōša rūžūn tekō bestanō	خداوند روزهای خوش را از تو بگیرد
قضو قدر إشته خرته بئگتو	qazō qadar ǝštǝ xerta begatō	به قضا و قدر گرفتار شوی
إشتان مارده آزو بئکوش	ǝštān mārdǝ āzō bekōš	مرگ خودت را آرزو کنید
سیو باخت بئبوش	siyō bāxt bebōš	سیاه بخت شوی
سیو دیم بئبوش	siyō dim bebōš	رو سیاه بشوی
إشتان زیندگییو خَی نئبوش	ǝštān zindagiyō xay nebōš	از زندگی‎ات خیر نبری
اُو إشته خئرتَئو أنِشو	ūv ǝštǝ xertaū anǝšō	آب از گلویت پایین نرود
نون بئتلو ته بئتئلوش	nōn betelō te betelōš	نان بدود تو بدوی
إشته باخت اّنئبو	ǝšte bāxt ūnǝbō	بختت باز نشود
إشته نابه‎پِشت بسوتو	ǝšte nābǝ pǝšt besōtō	مسیر جلو و پشتت بسوزد( در محاصره آتش باشید)

 

 

2-2-1. دعا در موقع سفر :

مردم تالش هنگام سفرِ کسی برای او دعا می‎خوانند چون« دعا کردن برای دیگری بخشی از فرهنگ ایرانی است و کمتر گفتمان خیرخواهانه‎ای را می‎توان یافت که بدون بیان دعا در حق دیگری خاتمه یابد و این موضوع تابع فرهنگ هر جامعه می‎باشد که وفور یا نبود آن بسته به فرهنگ‎های گوناگون متفاوت است»(پیش‎قدم، 1394: 53). با توجه به سختی‎های دوری از خانواده و موانع و گذرگاه‎های صعب‎العبور، و مسدود شدن مسیرها، دعا‎های گفته می‎شد که مفهوم درخواست در آن‎ها چون: راهت باز باشد، خیر و سلامتی باشد، به خدا می‎سپارمت، خدا دستت را بگیرد، راهت بی‎خطر و برگشتی همراه با شادی داشته باشید، می‎باشد. 

 

دعا: هنگام سفر	آوانویسی	برگردان فارسی
بئشی، خئدو مکه بته قسمت بئکه	beši xedō maka bate qesmat beka	برو، خدا زیارت مکه را به تو قسمت کند.
إشته رو اوژ بئبو	ǝšte rū ūž bebō	راهت باز باشد.
بئشی، بَ خئدوم دسپاردینه	beši ba xedōm daspārdina	برو، به خدا می‎سپارمت.
خَی بَ وَه	xai ba va	خیر پیش
سلومتی‎أنده بئرَسوش	salōmatianda berasōš	به سلامتی به مقصد بررسی
خئدو إشته همرو	xedō ǝšte hamro	خدا همراهت.
خئدو إشته داسته بئگَتو	xedō ǝšte dāste begatō	خدا دستت بگیرد.
خئدو داست بَتَنده	xedō dāst batanda	دست خدا با تو
خئدو بته چوکه رو بئدو:	xedō bate čōka rū bedō	خداوند راه خوب نصیب کند.
خوصه خئدو چمه مسافرِون سلومتی‎اندَ اّگاردِن	xōsa xedō čama mosāfǝrōn salōmatianda ūgārdǝn	خدای خوبم مسافران ما با سلامتی برگردند.
خوصه خئدو چمه مسافرون رو بی‎خطر بئبو:	xōsa xedō čama mosāfǝrōn rū bi xatar bebō	خدای خوبم راه مسافران ما بی‎خطر باشد.
خوصه خئدو چمه مسافرون سئره سئره اُگاردن	xōsa xedō čama mosāfǝrōn serǝ serǝ ūgārdǝn	خدای خوبم مسافران ما خندان برگردن.
خوصه خئدو چمه مسافرون هاربکین روحت بئبون، خوشی‎اندَ اّگاردن بشتان وطن	xōsa xedō čama mosāfǝrōn hārbakin rūhat bebōn xōšianda ūgārdǝn baštān vatan	خدای خوبم مسافران ما هرکجا هستند راحت باشند و با خوشی به وطنشان برگردند.

 

2-2-2. دعا هنگام کار:

دعا به هنگام کار و تلاش ، می‌تواند گره از مشکلات زیادی باز کند. بزرگان دین سفارش کرده‎اند که وقتی می‎خواهید کار و تلاش روزانه را آغاز کنید و به قول معروف کسب و کار را شروع کنید بهتر است قبل از هر چیز دعا بخوانید تا تلاش و کوشش‎تان ثمر داشته باشد، تالشان نیز به کار و تلاش و کوشش یک نگاه عمیق و جدی دارند و موقع شروع کار و هنگام کار دعاهای با مفاهیمی چون: کارمان درست شود، به هر چیز دست زنیم طلا شود، خدا برکت بدهد، زیاد شود، حاصل دست رنج‎مان در عروسی خرج شود، را زمزمه می‎کنند.

 

دعا: هنگام کار	آوانویسی	برگردان فارسی
خئدو بئکه چَمه کو دوز بئبو	xedō beka čama kō dōz bebō	خدا کند کار ما درست شود.
خئدو کوم پییَنه بَ هارچی داست بئژَنوش قئزل بئبو	xedōkōm piyana ba hārči dāst bežanōš qezel bebō	از خدا می‎خواهم به هرچی دست بزنید طلا شود.
خئدو قئوت بئدَ	xedō qevat beda	خداوند قوت بدهد.
نوشه جونییَنده بَهوش	nōšǝ jōniyanda bahōš	مال و روز‎ات را با نوش بخوری.
خئدو بَرکت بئدَ	xedō barakat beda	خدا برکت بدهد.
إشته اُردَ وئی بئبو	ǝšte ūrda vei bebō	آردت زیاد شود
إشته برَکت وئی بئبو	ǝšte barakat vei bebō	برکت تو زیاد شود
چا گاندم اُردَ وَعیه رو نون بئپاتوش	čā gānnemǝ ūrda vaya rū nōn bepātōš	از آرد آن گندم برای عروسی نان بپزی

 

2-2-3. دعا هنگام عیادت:

آنکه بیمار می شود انتظار دارد تا دوستان و بستگان از او دیدار کرده، احوال او را جویا شوند، چون فرد بیمار از دیدار بستگان و دوستان خویش خرسند می‎شود . از نظر اسلام  نیز عیادت از بیمار جزء حقوقی است که برادران و خواهران دینی موظف‎اند نسبت به همدیگر مراعات کنند. رسول خدا صلي الله عليه و آله مي‌فرمايد: «هر كس بيماري را عيادت كند، يك منادي از آسمان او را به اسم مي‌خواند: ‌اي فلاني! خوش باش! و قدم برداشتنت براي رسيدن به پاداش بهشت گوارايت باد»(کلینی، 1385: 121). مردم سرزمین تالش نیز همانند دیگر اقوام به عیادت فرد بیمار رفته و دعاهایی در مفهوم: شفا یافتن،گرفتار نشدن در رختخواب، روشن ماندن چراغ، نداشتن روز بد، همیشه در پیش خانواده بودن، ماندن شادی در خانه، دور شدن مریضی بد از خانه،  می‎گویند.

 

دعا: هنگام عیادت	آوانویسی	برگردان فارسی
خئدو بَته شَفو بئده	xedō bate šafō beda	خدا شفایت بدهد
خئدو کوم پییَنه بَ وئره نئگئنوش	xedōkōm piyana ba vera negenōš	از خدا می‎خواهم گرفتار رختخواب نشوی
إشته چو بئوَشو	ǝšte čō bevašō	چراغ تو روشن باشد
خئدو بته بِوَجه روژ نئدو	xedō bate bǝvaja rūž nedō	خدا به تو روز بد ندهد
هئژو إشتان کَئنده بئبوش	hežō ǝštān kaanda bebōš	همیشه در خانه و میان خانواده باشی
شوئی إشته کئو کام نئبو	šōiǝšte kaū kām nebō	شادی از خانه‎ات کم نشود
خئدو هام ملدوره مریضی تئکو دویَرو بئکه	xedō hām meldora marizi tekō dōyarū beka	خدا آن مریضی بد را از تو دور کند

 

2-2-4. دعا موقع تسلیت گفتن:

یکی از آداب و رسوم مهم در تمام فرهنگ‌های جهان، دلداری‌دادن و تسلیت گفتن است به کسی که عزیزی را از دست داده‌است. در همه‌جای دنیا رسم است که وقتی فردی از دنیا می‌رود، اطرافیان نزد خانواده‌اش می‌روند و با آنها همدردی می‌کنند یا در مراسم خاک‌سپاری و یادبودهای پس از آن شرکت می‌کنند این مراسم در بین تالشان نیز رایج می‎باشد و دعاهای با مفاهیمی چون: آخرین غمت باشد، خدا عمر او را به شما اضافه کند، تو سلامت باشید، خدا آن دنیا را به او بدهد، دارند. و با گفتن آن خود را در غم فرد مصیبت دیده شریک می‎کنند. 

 

دعا: هنگام تسلیت گفتن	آوانویسی	برگردان فارسی
اُخونه غمه بئبو	ūxōna γamǝ bebō	غم آخرتان باشد
خئدو چَوه عومره بئدَ بته	xedō čave ūmre beda bate	خدا عمر او را به تو بدهد
إشته سَ ساق  بئبو	ǝšte sa sāq bebō	سرت سلامت باشد
خئدو چَوه أدنیو بئدَ	xedō čave adenyō beda	خدا آن دنیا را به او بدهد
بئشتان کَ شُویی بئبون	beštān ka šōiy bebōn	شادی به خانه‎هایتان ببرید.( در جواب کسی که در مجالس عزا تسلیت می‎گویند)

 

2-2-5. دعا برای اموات:

برخی از اعمال مانند دعا کردن و طلب آمرزش برای شخص از دنیا رفته ، در دو حال مفید می‎باشد اول اینکه دلداری و دلجویی از بازماندگان است و دوم اینکه باعث می‎شود که از گناهان متوفی کاسته شود مردم تالش نیز به مانند سایر اقوام برای اموات خویش دعا می‎کنند و از خداوند برای او طلب آمرزش می‎کنند و با مفاهیمی چون: به قبرش نور ببارد، خدا رحمتش کند، روی قبرش گل برُویَد، بهشت از آن او باشد، دعا و طلب آمرزش می‎کنند. 

 

دعا: برای اموات	آوانویسی	برگردان فارسی
بَ چَوه قَو نور بئوُإ	ba čave qav nōr bevōǝ	به قبرش نور ببارد
خئدو إشته دَدَ رحمت بئکه	xedō ǝšte dada rahmat beka	خدا پدرت را رحمت کند
چَوه قَوِئسه وئل بِئوُ	čave qavesa vel bǝvō	روی قبرش گل بروید
وَهیشت چَوه بئبو	vahišt čave bebō	بهشت برای او باشد

2-2-6. دعا برای تشکر و قدر شناسی:

قدرشناسی نگرانی، اندوه و یأس را از بین می‎برد و با خود شادی، شکیبایی، مهربانی، دلسوزی و فهم و آرامش ذهن را به همراه می‎آورد. اگر سپاسگزار ارتباط با دیگران باشیم هرچند گرم و صمیمی نباشیم، روز به روز این نوع ارتباط‎ها قوی‎تر می‎شود. تشکّر و قدردانی از انسان‎های شایسته و خدمت‎گزار، از خصلت‎های خدا و یک ارزش بسیار مهم است. «أَشْکَرُکُمْ لِلَّهِ أَشْکَرُکُمْ لِلنَّاس‏؛ شکرگزارترین شما در پیشگاه خدا کسی است که از نعمت ها و زحمات مردم بیشترین قدردانی و شکرگزاری را به عمل آورد»(کلینی، 1385: 99).  قوم تالش نیز با مفاهیمی مانند: دست شما درد نکند، خانه‎ات آباد باشد، خدا آن دنیایت را بدهد، عوض شما را خدا بدهد، از خدا می‎خواهم نانت گرم آبت سرد باشد، چشمت روشن باشد، از انسان‎هاییکه کاری انجام داده‎اند تشکر و قدر شناسی می‎کنند.

 

دعا: برای تشکر و قدر شناسی	آوانویسی	برگردان فارسی
داسته نئدیژو	dāstǝ nedižō	دستت درد نکند
إشته کَ اُونه بئبو	ǝšte ka ūvna bebō	خانه‎ات آباد شود
خئدو إشته أدئنیو بئدَ	xedō ǝšte adeinō beda	خداوند آن دنیا را بدهد در سپاسگزاری از خدمت بزرگان گفته می‎شود
خئدو بَته عوض بئدَ	xedō bate avaz beda	خدا عوضت بدهد
خئدو ته خاندی بئکه	xedō te xāndi beka	خدا تو را نگهدارد
خئدو کوم پییَنه إشته اُو سارد بئبو نون گام	xedōkōm piyana ǝšte ūv sārd bebō nōn gām	از خدا می‎خواهم آبت سرد نانت گرم باشد
چَشه روشِن	čašǝ rūšen	چشمانت روشن

 

2-2-7. دعا برای سلامت و طلب عمر: 

دعا برای سلامتی و طول عمر یکی از اساسی‌ترین و پرکاربردترین دعاها در زندگی هر انسان است و با مفاهیمی چون: داغش را نبینی، خدا به شما عمر بدهد، خدا عمرت را زیاد کند، هزار سال عمر کنید، در بین گویشوران زبان تالشی شمالی رواج می‎باشد. 

 

دعا: برای سلامت و طلب عمر	آوانویسی	برگردان فارسی
چَوه دوغه نئیندوش	čave dōγǝ neindōš	داغش را نبینی
خئدو بَته عومر بئده	xedō bate ūmr beda	خداوند عمرت بدهد
خئدو إشته عومره وئی بئکَ	xedō ǝšte ūmre vei beka	خداوند عمرت را زیاد کند
هَزو سور عومر بئکوش	hazō sōr ūmr bekōš	هزار سال عمر کنی
خئدو کوم پییَنه بَ وئره نئگئنوش	xedō kōm piyana ba vera negenōš	از خدا می‎خواهم گرفتار رختخواب نشوی

 

2-2-8.  دعا برای درخواست رزق و روزی:

کسب روزی فراوان یکی از نیازهای طبیعی هر انسانی است، ثروت اگر به روش صحیح استفاده شود می‎تواند خوشبختی دنیوی یک فرد را دوچندان کند و آخرت او را هم آباد کند، بر این اساس مردمان تالش نیز از این دعا در مفاهیم زیر استفاده می‎کنند: زحمت ما برکت داشته باشد، نان ما به نان برسد، دست‎هایمان خالی نباشند، نان ما زیاد باشد، برکت خانۀ ما زیاد باشد،

 

دعا: برای طلب رزق و روزی	آوانویسی	برگردان فارسی
چمه زحمَتِ رو برکت بئبو	čama zahmate rū barakat bebō	زحمت ما برکت داشته باشد
چمه نون بَ نونه بئرئسون	čama nōn ba nōnǝ beresōn	نان ما را به نان برسان
داستئمون تهی نئبو	dāstemōn tahy nebō	دست ما خالی نباشد
چمه کَ برکت وئی بئبو	čama ka barakate vei bebō	برکت خانۀ ما زیاد بشود
چمه نون وئی بئکه	čama nōnǝ vei beka	نان ما را زیاد کن
خوصه خئدو امسور چمه کاوشَنه برکت بئده	xōsa xedō emsōr čama kāvšanǝ barakat beda	خدای خوبم امسال به صحرای ما برکت بده
خوصه خئدو حلوله روزی روحتی‎انده بمه بئرئسون	xōsa xedō halōla rūzi rūhatianda bama beresōn	خدای خوبم روزی حلال را به آسان ترین راه به ما برسان

 

2-2-9.  دعا برای عاقبت به خیری:

در نزد قوم تالش، دعا برای عاقبت بخیری بهترین دعا در حق خود و دیگران است و مفاهیمی چون: گرفتار نشدن در دست نامرد، محتاج نشدن به دیگران، عاقبت به خیری نسل، ماندگاری روزهای خوش، گرفتار نشدن به قضا و قدر، رو سیاه نشدن، باز شدن بخت، گلستان شدن مسیر رفت و آمد،  را در بر می‎گیرد. در ادامه این مفاهیم در جدول با ذکر معانی و آوانویسی آمده‎اند.

 

دعا: برای عاقبت به خیری	آوانویسی	برگردان فارسی
إشته یخه بَ نامرده داست دَنئشو	ǝšte yaxa ba nāmardǝ dāst danešō	یقه‎ات بدست نامرد نیافتد
بدَ روژ گیرفتار نئبوش	bada rūžǝ hireftār nebōš	به روز بد گرفتار نشوی
بَ جوکسه داسته دَنئداشتوش	ba jōkase dāste danedāštōš	به دست دیگران نگاه نکنی(محتاج نباشی)
إشته نسل اُخه بَ خَی بئبو	ǝšte nasl ūxe ba xai bebō	نسل تو عاقبت به خیر شود
خئدو هام خوشه روژون تئکو نئستَنو	xedō hām xōša rūžōn tekō nestanō	خداوند روزهای خوش را از تو نگیرد
قضو قدر گیرفتار نئبوش	qazō qadar gireftār nebōš	به قضا و قدر گرفتار نشوی
سیو دیم نئبوش	siyō dim nebōš	رو سیاه نشوی
إشتان زیندگییو خَی بئبوش	ǝštān zindagiyo xai bebōš	از زندگی‎ات خیر ببری
إشته باخت اّبو	ǝšte bāxt ūbō	بختت باز شود.
إشته نابه پِشت گلئستون بئبو	ǝšte nābe pǝšt gelestōn bebo	مسیر جلو و پشتت گلستان باشد

 

2-2-10. دعا برای خویشان:

دعای برای خویشان و دوستان با مفاهیمی چون: استواری در صراط مستقیم، درخواست دوری از شرّ شیطان، روشن شدن دل و خانه، کم شدن دشمنان و زیاد شدن دوستان، نا امید نکردن از درگاه خود، عاقبت به خیری همه، دور کردن از آفت، صبر دادن در سختی‎ها، جبران کردن شکست‎ها، دور کردن مال حرام، و درخواست نعمت از خداوند  است.

 

دعا: برای خویشان	آوانویسی	برگردان فارسی
خوصه خئدو امه دوزَ روأندَ خاندی بئکه	xōsa xedō ama dūza rūanda xāndi beka	خدای خوبم ما را در راه راست نگهدار
خوصه خئدو شّرشیطونه امه کو دویَرو بئکه	xōsa xedō šare šaitōnǝ ama kō dōyarū beka	خدای خوبم شرّ شیطان را از ما دور کن
خوصه خئدو چمه دئل چمه کَ روشن خاندی بئکه	xōsa xedō čama delǝ čama ka rūšen xāndi beka	خدای خوبم دل ما را، خانۀ ما را روشن نگهدار
خوصه خئدو چمه دئله یَدئکو دویرو مَکَه	xōsa xedō čama delǝ yadeko dōyarū maka	خدای خوبم دل ما را از هم دور نکن
خوصه خئدو چمه دشمونه کام بئکه دوستون وئی بئکه	xōsa xedō čama dešmōne kām beka dōstūn vei beka	خدای خوبم دشمن ما را کم کن دوستان ما را زیاد کن
خوصه خئدو أمه إشتان درگوه نومید مَکه	xōsa xedō ama ǝštān dargū nomid maka	خدای خوبم ما را از درگاهت ناامید نکن
خوصه خئدو امه گئرد اوخو بَ خَی بئکه	xōsa xedō ama gerd ūxo ba xay beka	خدای خوبم همۀ ما را عاقبت به خیر کن
خوصه خئدو اوفوته،  بَلو امه کو دویَرو بئکه	xōsa xedō ūfōte balō ama kō dōyarū beka	خدای خوبم آفت و بلا را از ما دور کن
خوصه خئدو سختی‎انده بمه صَب بئده	xōsa xedō saxtianda bama sab beda	خدای خوبم در سختی به ما صبر بده
خوصه خئدو سختَ نوخَشی بمه مده	xōsa xedō saxta noxaši bama mada	خدای خوبم بیماری سخت به ما نده
خوصه خئدو چمه شکسته ته جوبران بئکه	xōsa xedō čama šǝkaste te jōbrān beka	خدای خوبم شکست ما را تو جبران کن
خوصه خئدو حرومی امه کو دویَرو بئکه	xōsa xedō harōmi amako dōyarū beka	خدای خوبم حرام را از ما دور کن
خوصه خئدو چمه فیکه چمه زیندگی هئژو روشن بئکه	xōsa xedō čama fikǝ čama zindagi hežō rūšǝn beka	خدای خوبم فکر ما را زندگی ما را همیشه روشن کن

 

2-2-11. دعا هنگام معاملات:

معامله توافق، ارتباط، یا حرکتی است که بین خریدار و فروشنده برای تبادل یک دارایی صورت می‌گیرد.«دادن چیزی به کسی و بهای آن را گرفتن»(انوری، 1382: 7133). و این دادو ستد در بین اقوام تالش نیز رایج بوده و اگر هر دو طرف از انجام معامله راضی باشند در حق همدیگر دعاهای با مفاهیمی چون: خیر ببینی، خدا برکت بدهد، در شادی استفاده کنید، خدا راضی باشد من راضی هستم، می‎کنند.

 

دعا: هنگام معاملات	آوانویسی	برگردان فارسی
خَی بئیندوش	xai beindōš	خیرش را ببینی
خئدو برکت بئده	xedō barakat beda	خدا بده برکت
شوییَنده إیستفاده بئکوش	šōiyanda īstefāda bekōš	در شادی استفاده کنید
خئدو روضی بئبو	xedō rōzi bebō	خدا راضی باشد

 

3. نتیجه‎گیری

نفرین‎ها و دعاها یکی از منابع بسیار غنی در شناسایی زندگی اجتماعی و فرهنگی اقوام از گذشته دور تا کنون هستند، نفرین‎ها در بین گویشوران تالشی شمالی از مضمون‎هایی چون: درخواست مرگ، درخواست ناتوانی و بیماری، درخواست کاهش و قطع رزق و روزی، و درخواست بدبختی و روزهای بد از خداوند برای نفرین شونده برخوردارند. مضمون مرگ یکی از پر پسامدترین نفرین‎ها است که شامل مفاهیمی چون : تکه تکه شدن، نابود شدن، بیدار نشدن بعد از خواب، در نیامدن نفس، زیر خاک شدن، پوچ شدن، حنا ندیدن دست ، مردن توسط رعد و برق، و مرگ ناگهانی و مواردی از این قبیل است و مضمون بیماری از مفاهیمی چون: کرم زدن، زخم برداشتن، شکستن کمر، آمدن شیر مادر از دماغ، رفتن زیاد به دکتر، بیماری وبا، فلج شدن، و مواردی از این قبیل است، و نفرین‎ها در مضمون کاهش رزق و روزی از مفاهیمی چون : سنگ شدن نان، برداشته شدن برکت از خانه، خالی شدن دست، کج شدن گردن، خالی شدن انبان، برخوردار هستند. و دعاها نیز در موقعیّت‎های خاص خود، چون: موقع سفر، هنگام کار، هنگام عیادت، موقع تسلیت گفتن، دعا برای خویشان، دعا برای عاقبت به خیری، دعا برای درخواست رزق و روزی، دعا برای سلامت و طلب عمر، دعا برای تشکر و قدر شناسی و دعا برای اموات بررسی شدند که مشخص شد درخواست مربوط به سفر، قدر دانی و تشکر، طلب عمر از بالاترین میزان اهمیّت در بین گویشوران تالش برخوردار هستند. نتایج کلی بدست آمده از این تحقیق نشان می‎دهد گویشوران تالشی، اگر  در شرایطی چون ظلم و ستم و کارهای دور از انتظار قرارگیرند لب به نفرین می‎گشایند، و اگر در شرایط ابراز محبت، پاسخ به اعمال نیک دیگران باشند آنگاه احساسات خود را با جملات دعایی نشان می‎دهند، و دعا برای خویشان نشان دهندۀ وابستگی خانواده و گستردگی نظام خانوادگی در جوامع تالش می‎باشد.

 

منابع:

-       قرآن کریم.

-       انجوی شیرازی، ابوالقاسم (1371). گذری و نظری در فرهنگ مردم، تهران: انتشارات اسپرک.

-       انوری، حسن (1382). فرهنگ بزرگ سخن، تهران: انتشارات سخن.

-       پورداود، ابراهیم (1377). گات‎ها، تهران: انتشارات اساطیر.

-       پیش‎قدم، رضا، فاطمه وحیدی‎نیا (1394). «کاربردهای دعا در فیلم‎های فارسی و انگلیسی در پرتو الگوی هایمز»، دو ماهنامۀ جستارهای زبانی، شمارۀ 7 بهمن و اسفند، صص 53-72.

-       ثروتیان، بهروز (1380). فرهنگ اصطلاحات و تعریفات نفایس‎الفنون، تهران: انتشارات فردوس.

-       دریایی، تورج (1383). «کتیبه‎ پهلوی سلوک»، مجلۀ فرهنگ، شمارۀ 49-50.

-       دهرامی، مهدی، مجتبی فهیمی‎پور (1396). «آفرین و نفرین در آثار ایرانی باستان و میانه»، مجلۀ مطالعات ایرانی، سال شانزدهم، شمارۀ 31، بهار و تابستان.

-       دهرامی، مهدی، محمد رضا عمران‎پور (1392). « نقد و بررسی عاطفه در اشعار نیما یوشیج» پژوهشنامۀ ادب غنایی، سال یازدهم، شمارۀ بیستم، بهار و تابستان.

-       ذوالفقاری، حسن (1401). زبان و ادبیات عامه ایران، تهران: سمت.

-       رضایتی کیشه خاله، محرم (1397). همواج ویژۀ الفبا و دستور خط تالشی، رشت: نشر فرهنگ ایلیا.

-       رهنمایی، محمدتقی (1380). «تالش، تالش است»، فصلنامۀ تحقیقات تالش، سال اول، زمستان، صص 93-97.

-       سبز علیپور، جهاندوست (1395). راهنمای گویش‎شناسی، رشت: نشر فرهنگ ایلیا.

-       سیاح، احمد (1364). فرهنگ سیاح، تهران: انتشارات اسلام.

-       صبوحی خامنه، لیلا (1389). بررسی کنش‎های گفتاری دعا و نفرین در زبان فارسی، پایان‎نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دکتر علی شریعتی، گروه زبان‎شناسی.

-       عسکرنژاد، منیر (1348). «تحلیل نمادهای ماه در باورهای عامیانۀ ملل مختلف» دانشگاه اصفهان.

-       کلینی، محمد بن یعقوب (1385). اصول کافی، مترجم: صادق حسن‎زاده، تهران: انتشارات قائم آل محمد.

-       هدایت، صادق (1378). فرهنگ عامیانۀ ایران، تهران: انتشارات چشمه.

 

 

 

---