بازتاب باورهای عامیانه و خرافی در شعر کلاسیک؛ با تاکید بر چشم زخم

الموضوعات :

نسرین هاشمی ¹

1 - مدرس دانشگاه

تاريخ الإرسال : 20 الأربعاء , ذو الحجة, 1445 تاريخ التأكيد : 13 السبت , صفر, 1446 تاريخ الإصدار : 04 الأربعاء , جمادى الأولى, 1446

الکلمات المفتاحية: شعر فارسی, شعر کلاسیک, باورهای عامیانه, خرافه ها, چشم زخم,

ملخص المقالة :

 

فرهنگ و ادبیات عامیانه پیشینۀ فرهنگی و ادبی هر ملتی است. عناصر ادبیات عامیانه داستانها، قصه‌ها، اسطوره­ها، باورها، خرافه­ها، لالایی­ها، ترانه­ها، فهلویات، ضرب­المثل­ها، چیستا‌ن‌ها و امثال اینها است که بخش عظیمی از فرهنگ و هویت یک ملت را تشکیل می‌دهد.

باورهای عامیانه و خرافی یکی از این عناصر می­باشد که در ادبیات و شعر کلاسیک هم تأثیر به­سزایی داشته است. باور به چشم­زخم و شورچشمی یکی از این باورها ست که در جوامع مختلف شاهد آن می‌باشیم. بشر از دیرباز بر این باور بوده است که چشم­زخم آسیبی است که در اثر حسد و سوء­نیت دیگران به انسان می‌رسد و در پی راهکارهایی برای دفع آن بوده است. این باور تنها خاص ایرانیان نیست؛ بلکه در بین هندیان، اعراب، یونانانیان، ایتالیایی­ها، امریکاییان اروپایی تبار و ... به­شدت رواج دارد.

چشم­زخم از مضمون‌هایی است که به کرات در دیوان شاعران فارسی­زبان به چشم می‌خورد. هدف از این پژوهش آشنایی مخاطب با باورهای عامیانه از­جمله چشم­زخم و بازتاب آن در شعر فارسی است. ‌‌‌با بررسی دیوان‌های شاعران بزرگ مشخص گردید که پدیدۀ چشم­زخم از موضوعات حائز اهمیتی است که شاعران بسیار به آن توجه کرده­اند. ازآنجایی­که تأثیر قرآن و حدیث بر ادب فارسی کاملاً مشهود است، نمی­توان گفت چشم­زخم عنصری صددرصد خرافی است.