مدیریت بحران مخاطرات طبیعی با تأکید بر سیل (مطالعه موردی: شهر تالش)

الموضوعات :

مهران لطفی تالش ¹ , سیده صدیقه حسنی مهر ² , رفعت شهماری اردجانی ³ , حسین اصغری ⁴

1 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد آستارا، دانشگاه آزاد اسلامی، آستارا، ایران.
2 - دانشیار گروه جغرافیا، واحد آستارا، دانشگاه آزاد اسلامی، آستارا ، ایران.
3 - استادیار گروه جغرافیا، واحد آستارا، دانشگاه آزاد اسلامی، آستارا، ایران
4 - استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد آستارا، دانشگاه آزاد اسلامی، آستارا، ایران

تاريخ الإرسال : 17 الأحد , ذو الحجة, 1445 تاريخ التأكيد : 10 الأحد , شعبان, 1446 تاريخ الإصدار : 09 الأحد , رمضان, 1446

الکلمات المفتاحية: سیل, مدیریت بحران, مخاطره طبیعی, سیستم اطلاعات جغرافیایی, شهر تالش.,

ملخص المقالة :

پژوهش حاضر ازنظر هدف از نوع پژوهش‌های کاربردی، ازنظر روش گردآوری داده‌ها از روش آمیخته (کمی-کیفی)، به لحاظ زمانی مقطعی و به لحاظ مکانی در شهر تالش انجام گرفت. در این پژوهش از روش مطالعه‌ی کتابخانه‌ای برای گردآوری اطلاعات و نیز از روش‌های میدانی شامل پرسشنامه، مصاحبه و مشاوره برای تجزیه‌وتحلیل کیفی و کمی داده‌ها استفاده شد. تعیین حجم نمونه آماری آن با استفاده از روش کوکران و روش نمونه‌گیری بر اساس نمونه‌گیری ساده تصادفی انجام شد. براي سنجش آسیب‌پذیری از بین خانوارهاي ساکن در شهر تالش، تعداد 383 نفر از شهروندان و 30 نفر کارشناسان به‌عنوان حجم نمونه تحقیق انتخاب ‌شدند. یافته های پژوهش نشان داد که بالاترین وزن تاب‌آوری بعد طبیعی با 12 زیر معیار اصلی مربوط به مسیل با وزن 0.16312 و پایین‌ترین آن مربوط به سطح کوه و دشت با وزن 0.01758 می‌باشد. با توجه به خروجی نرم‌افزار GIS در شاخص کلی آسیب‌پذیری طبیعی می‌توان بیان نمود که بخش شمال شرق و جنوب شرق شهر تالش شرایط نامناسب است و در هنگام سیل آمار تلفات جانی و آسیب‌های مالی به همراه خواهد داشت. این محلات منطبق بر بافت فرسوده و قدیمی حاشیه شهر است که در شرایط نامطلوبی قرار دارند و از آسیب‌پذیری جدی برخوردار هستند. درنهایت در این پایان‌نامه، نتایج به‌دست‌آمده نشان داد که روش به کار گرفته‌شده در تحقیق به‌خوبی قادر به ارزیابی منطقه موردمطالعه بوده و قسمت‌های آسیب‌پذیر که بیشتر شامل هسته مرکزی و جنوبی شهر تالش می‌باشد را در نقشه نهایی به نمایش گذاشته است.

المصادر:

ابراهیمی، پیام، سلیمانی کریم و شاهدی کاکا (۱۳۹۲): بررسی تغییر کاربری اراضی و نقش آن بر پهنه‌بندی سیلابی در محیط RS و GIS مطالعۀ موردی نکاورد نشریه مهندسی و مدیریت آبخیز، سال پنجم، شماره دوم، صص 67-73.
افشارانش، حمیده، حجازی¬زاده، زهرا، علیجانی، بهلول (1400): آینده‌پژوهی بحران افزایش دمای سطح زمین و کاهش آسایش اقلیمی شهروندان در کلان‌شهر تهران، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال بیست و یکم، شماره شصت و یکم، صص 16-1.
امیدوار کمال، کیانفر، آمنه، عسکری، شمس¬الله (۱۳۹۰): پهنه‌بندی پتانسیل سیل‌خیزی حوضه آبریز کنجانچم، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، سال چهل و دوم، شماره هفتاد و دوم، صص ۹۰-۷۳.
پناهی، رویا، حسین¬زاده، محمدمهدی، خالقی، سمیه (1398): پهنه‌بندی مخاطره سیلاب به‌منظور تعیین حریم رودخانه‌ها، اکوهیدرولوژی، سال ششم، شماره دوم، صص 567-553.
حجازی¬زاده، زهرا، مرادی¬خانی، فرح، کنعانی¬مقدم، هدی (1391): بررسی آسیب‌پذیری مدارس بخش مرکزی شهریار در مقابل زلزله (مدیریت بحران شهری)، مطالعات مدیریت شهری، سال چهارم، شماره دهم، صص 105-91.
خالقی، سمیه، ملکانی، لیلا (1395): شبیه‌سازی خطر سیلاب با استفاده از مدل اتومات سلول بر پایه‌ی GIS (مطالعه موردی: حوزه آبریز چرچر)، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، سال چهل و هشتم، شماره چهارم، صص 605-589.
خسروشاهی، محمد (1381): شدت سیل‌خیزی زیر حوزه‌های دماوند، پایان‌نامه دکتری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران: ایران.
درستکارگل¬خیلی، یوسفی، رمضان¬زاده، رورده (1394): ارزیابی میزان تاب¬آوری سکونتگاه¬ها در برابر مخاطره سیلاب در روستاهای منتخب حوضه نکارود، نشریه تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، سال دوم، شماره هفتم، صص 30-15.
رستمی فتح‌آباد، محمد، جعفربیگلو، منصور، مقیمی، ابراهیم (1399): تحلیل فضایی مناطق سیل‌زده و سیل‌خیز شهر نورآباد لرستان و مخاطرات آن. مدیریت مخاطرات محیطی، 7 (3)، 329-313.
رمضان¬زاده¬لسبویی، مهدی و بدری، سیدعلی (۱۳۹۳): تبیین ساختارهای اجتماعی- تاب¬آوری جوامع محلی در برابر بلایای طبیعی با تاکید بر سیلاب مطالعه: حوضه¬های گردشگری چشمه کیله تنکابن و سردآبرود کلاردشت، فصلنامه جغرافیا، سال دوازدهم، شماره چهلم، صص ۱۳۱-۱۰۹
سلامی، سید رضا، بامداد صوفی، جهانیار، خاتمی فیروزآبادی، سید محمدعلی، شفیعی، مهرداد (1400): مسیر شکل‌گیری و توسعه توانمندی فناورانه در شرکت‌های نوپای فناور بخش تجهیزات پزشکی استان فارس، بهبود مدیریت، سال پانزدهم، شماره یکم، صص 94-69.
شرکت مهندسین مشاور کاوش پی مشهد( 1388-1391): شناسایی منابع آلاینده و پایش کیفی منابع آب زیرزمینی دشت مشهد.
عنبری، موسی، حقی، سمیه (1393): بررسی عوامل فردی و اجتماعی مؤثر بر نشاط اجتماعی زنان (مطالعه موردی: زنان مناطق شهری و روستایی شهرستان دلیجان)، جامعه‌شناسی کاربردی (مجله پژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان)، سال بیست و پنجم، شماره یکم، صص 1-23.
قنواتی، عزت اله، صفاری، بهشتی جاوید، ابراهیم، منصوریان، اسماعیل (1393): پهنه‌بندی پتانسیل سیل‌خیزی با استفاده از تلفیق مدل هیدرولوژیکی CN و AHP در محیط GIS(مطالعه موردی: حوزه رودخانه بالیخلو)، فصلنامه جغرافیایی چشم‌انداز زاگرس، سال هفتم، شماره بیست و پنجم، صص 80-67.
کرمی، فریبا و بیاتی خطیبی، مریم، رستمی¬همای¬علیا، نرگس (1401): بررسی تاب‌آوری نواحی روستایی پیراشهری در برابر سیلاب (مطالعه موردی: برخی روستاهای دهستان میدان چای)، نشریه جغرافیا و برنامه‌ریزی، سال بیست و ششم، شماره هشتادم، صص 251-271.
مطیعی سیدحسن، قدیری¬معصوم، مجتبی، اسکندری¬چوبقلو، حافظ، طورانی، علی، خسروی¬مهر، حمیده(۱۳۹۴): بررسی نقش مدیریت مشارکتی در کاهش آثار سیل (مطالعه موردی: روستاهای حوضه رودخانه زنگمار ماکو)، نشریه جغرافیا و برنامه‌ریزی، سال نوزدهم، شماره پنجاه و یکم، صص 311-339.
ناهید، مصطفی، زندمقدم، محمدرضا، کرکه¬آباد، زینب (1400): سنجش و ارزیابی میزان تاب‌آوری در برابر مخاطره سیلاب‌های شهری (مطالعه موردی: منطقه 4 تهران)، مرتع و آبخیزداری (منابع طبیعی ایران)، سال هفتاد و چهارم، شماره یکم، صص 205-189.
همتی، محمد، شهنازی، مهدی، احمدی، حجت، سالاری جزی، میثم (1396): تعیین مناطق سیل‌خیز حوضه آبریز قرنقو با استفاده از مدل هیدرولوژیکی مادکلارک و GIS. مهندسی آبیاری و آب ایران، سال هفتم، شماره بیست و هشتم، صص 65-80.
Ahmad, S.S. and Simonovic, S.B. (2011), A three- dimencional fuzzy methodology for flood risk analisis, Journal of flood Risk Management, DOI: 10.1111/j. 1753-318x. 2011. 01090.x.
Bajabaa, S.Masoud, M. AI-AMRI, N.(2014). Flash flood hazard mapping based on quantitative hydrology and GIS tevhniques (case study of Wadi AI Lith, Saudi Arabia), Arabian Journal of Geosciences, 7(6), 2469-2481.
Davis, I. & Izadkhah, Y. (2006). Building Resilient Urban Communities. Article from OHI, 31(1), 11-21.
Rana, Irfan Ahmad. Bhatti, Saad Saleem. Jamshid, Ali.Ahmad, Shakil(2021) An approach to inderstanding the intrinsing complexity of resilience against floods: Evidences from three urban communities of Pakistan, International Journal of Disaster Risk Reduction, Volume 63,September 2021, 102442.
Tingsanchali, T. Y. Y. Urban flood disaster management. Procedia Engineering. Volume 23:25-37