بررسی نقش استناد به ارتکازات عرفی در فهم و تفسير متون اسلامي (آیات و روایات)
الموضوعات :
1 - گروه معارف اسلامی، واحد قم، دانشگاه ازاد اسلامی ، قم، ایران
الکلمات المفتاحية: ارتکازات عرفی, سیره عقلا, تفسير متون اسلامي - آیات قرآن کریم, روایات اسلامی,
ملخص المقالة :
فهم و تفسير صحیح و منضبط از آیات قرآن کریم و روایات اسلامی یکی از دغدغه های عالمان و اندیشمندان اسلامی در طول تاریخ بوده است. عالمان شیعه نیز در این باره همت ویژه ای مبذول داشته و سعی بر آن داشته اند تا قواعد فهم و تفسیر آیات و روایات اسلامی را تبیین و تشریح نمایند. یکی از مولفه هایی که در فهم و تفسیر آیات قرآن کریم و روایات اسلامی نقش بسزایی ایفا می نماید، ارتکازات عرفی است. لکن به دلیل عدم ارائه تبیین و تشریح تفصیلی از این مولفه مهم، همچنان بکارگیری از ارتکازات عرفی در فهم آیات و روایات اسلامی با ابهام روبرو است و در برخی موارد با نهادهای مشابه همچون سیره عقلا خلط شده است از این رو ضروری است ضمن تبیین مفهومی از ارتکازات عرفی و به بیان تفاوت آن با نهادهای مشابه به نقش ارتکازات عرفی در فهم آیات و روایات اسلامی نیز بپردازیم. بنابراین سوال اصلی این پژوهش عبارت است از اینکه «استناد به ارتکازات عرفی در فهم و تفسیر آیات و روایات اسلامی چه نقشی را ایفا می نماید؟». فرضیه پژوهش آن است که ارتکازات عرفی همچون قرینه لبی در فهم آیات و روایات اسلامی بوده است و بدون توجه به ارتکازات عرفی نباید به تفسیر آیات و روایات اسلامی روی آورد. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی می باشد.
قرآن کریم
آخوند خراسانی، ملا محمد کاظم،(1409)، کفایه الاصول، موسسه آل البیت(ع)، قم.
امام رضا(ع)، علی بن موسی،(1406)، الفقه المنسوب للامام الرضا(ع)، مشهد، موسسه آل البیت(ع)، قم.
ابن عابدین(آفندی)، سید محمد امین،(1986)، نشر العرف فی بناء بعض الاحکام علی العرف، داراحیاء التراث العربی، بیروت.
ابن فارس، احمد(1404)، معجم مقاییس اللغه، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، عالم الکتاب، بیروت.
ابن منظور، محمد بن مکرم(1405)، لسان العرب، نشر ادب حوزه، قم.
بدران ابوالعینین، بدران، (1998)، اصول الفقه، دارالمعارف، بیروت.
انصاری، مرتضی،(1416)، فرائد الاصول، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، قم.
بجنوردى، سید حسن،(1380)، منتهى الأصول، موسسه عروج، تهران.
بروجردى، حسين،(1413)، تقريرات ثلاث، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، قم.
بدوی، یوسف احمد محمد،(1421)، مقاصد الشریعه عند ابن تیمیه، دارالنفائس الاردن، عمان.
تبريزى، جواد بن على،(1416)، إرشاد الطالب إلى التعليق على المكاسب، مؤسسه اسماعيليان، قم.
تبریزی، جواد بن علی،(1426)، منهاج الصالحين، مجمع الإمام المهدي(عج)، قم.
رضا، محمد رشید، (1414)، تفسیر المنار، دارالمعرفه، بیروت.
حائرى اصفهانى، محمدحسين،(1404)، الفصول الغروية في الأصول الفقهية، دار احياء العلوم الاسلاميه، قم.
الحسينى الحائرى، سید کاظم،(1423)، فقه العقود، مجمع الفكر الاسلامى، قم.
حسینی عاملی، سیدجواد،(1419)، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، قم.
حسینی سیتانی، سید علی،(بی تا)، قاعده لاضرر و لا ضرار ، دفتر حضرت آیت الله سیستانی، قم.
حسينى روحانى، سید صادق،(بی تا)، منهاج الصالحین، بی نا، بی جا.
حكمت نيا، محمود،(1386)، مبانى مالكيت فكرى، پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامى، تهران.
حنفی، ابن نجیم،(1986)، الاشباه و النظائر، دارالفکر، دمشق.
خوانساری، سید احمد،(1405)، جامع المدارك في شرح مختصر النافع، تصحیح و تحقیق غفاری، علی اکبر، مؤسسه اسماعيليان، قم.
خويى، سيد ابو القاسم،(1410)، منهاج الصالحين، نشر مدينة العلم، قم.
خلیلی، مریم؛ پور سعید، رامین، (1391).نقدی بر حکم قطع دست سارق، براساس تعمیم نظریهی مقاصد شریعت، پژوهش نامه فقه و حقوق اسلامی، سال پنجم، شماره دهم، پاییز و زمستان 1931 ، ص53-72.
جعفری لنگرودی، جعفر،(1375)، دانشنامه حقوقی، امیرکبیر، تهران.
جعفری لنگرودی، جعفر،(1378)، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، گنج دانش، تهران.
جعیط، کمال الدین،(1409)، «العرف»، مجله مجمع الفقه الاسلامی، جده، دور پنجم، عدد پنجم، جزء چهارم.
جمعی از نویسندگان(ب)،(1381)، ربا، به کوشش بخش فرهنگی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، بوستان کتاب، قم.
سبحانى تبريزى، جعفر،(1424)، إرشاد العقول الى مباحث الأصول، توحید، قم.
صدر، سید محمد باقر،(1417)، بحوث فی علم الاصول، تقريرات هاشمى شاهرودى، محمود، موسسه دائره المعارف فقه اسلامي بر مذهب اهل بيت عليهم السلام، قم.
صنقور علی، محمد،(1421)، المعجم الاصولی، مطبعه عترت، بیروت.
طباطبائی يزدى، سيد محمد كاظم،(1428)، العروة الوثقى مع التعليقات، مدرسه امام على بن ابى طالب(ع)، قم.
طباطبائی یزدی، سید محمد کاظم،(1429)، حاشیه کتاب المکاسب، طلیعه نور، قم.
طباطبائی قمی، سید تقی،(1426)، مباني منهاج الصالحين، منشورات قلم الشرق، قم.
طوسى، محمد بن الحسن،(1407)، تهذيب الأحكام، تحقيق خرسان الموسوی، حسن، دار الكتب الإسلاميه، تهران.
-----------------،(1390)، الإستبصار فيما اختلف من الأخبار، تحقيق خرسان الموسوی، حسن، دار الكتب الإسلاميه، تهران.
عبدالهادی، ابو سریع محمد،(1985)، الربا و القرض فی الفقه الاسلامی، دارالاعتصام، مصر.
عراقى، آقا ضياء الدين،(1414)، شرح تبصرة المتعلمين، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، قم.
عراقى، آقا ضياء الدين،(1421)، حاشية المكاسب (تقريرات: نجمآبادي)، غفور، قم.
عراقى، عبد النبى نجفى،(1380)، المعالم الزلفى في شرح العروة الوثقى، المطبعة العلمية، قم.
علیدوست، ابوالقاسم(1395)، فقه و حقوق قراردادها، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران.
علیدوست، ابوالقاسم،(1386)، فقه و عرف، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران.
عندلیب، حسین(1397)، تحلیل فقهی جایگاه ارتکاز در فهم متون دینی، رساله دکتری تخصصی فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آّباد، دانشکده حقوق، الهیات و معارف اسلامی.
فیاض کابلی، محمد اسحاق،(بی تا)، منهاج الصالحين، بی نا، بی جا.
قنواتی،جلیل،(1379)، حقوق قراردادها درفقه امامیه، سمت، تهران.
کاتوزیان، ناصر،(1385)، فلسفه حقوق، تهران، شرکت سهامی انتشار، تهران.
کلینی، محمد بن یعقوب،(1407)، الکافی، دارالکتب الاسلامیه، تهران.
مظفر، محمد رضا،(1375)، أصول الفقه، اسماعيليان، قم.
موسوی خمينى، روح الله،(1381)، الاستصحاب، موسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني(ره)، تهران.
موسوی خمينى، روح الله،(1410)، الرسائل، موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، قم.
معلوف، لویس،(1973)، المنجد، دارالفکر، بیروت.
نائينى، ميرزا محمد حسين،(1373)، منية الطالب في حاشية المكاسب، مقرر: خوانساری، موسی بن محمد، المكتبة المحمدية، تهران.
نائینی، محمدحسین،(1409)، فوائد الاصول، گردآورنده: محمدعلی کاظمی خراسانی، موسسه النشر الاسلامی، قم.
نائينى، ميرزا محمد حسين،(1413)، المكاسب و البيع، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، قم.
نجم آبادى، ابوالفضل،(1380)، الأصول، موسسه آيه الله العظمي البروجردي لنشر معالم اهل البيت، قم.
واسطی زبیدی، محب الدین،(1414)، تاج العروس من جواهر القاموس، محقق: على شيرى، دار الفكر للطباعة و النشر و التوزيع، بیروت.
وحید خراسانی، حسین،(1428)، منهاج الصالحين، مدرسه امام باقر(عليه السلام)، قم.
