عوامل مؤثر بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در قاره آفریقا
الموضوعات :
محمدباقر مکرمی پور
1
(دانشگاه شاهد)
2
(کارشناس ارشد روابط بین الملل دانشگاه بین المللی اهل بیت علیهم السلام ، تهران، ایران)
سامیار لایقی
3
(کارشناس ارشد روابط بین الملل دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران، )
الکلمات المفتاحية: سیاست خارجی, جمهوری اسلامی ایران, قاره آفریقا, مناسبات سیاسی _ فرهنگی,
ملخص المقالة :
قاره آفریقا با داشتن ویژگی های منحصر به فرد و داشتن پتانسیل های بالقوه و همچنین ظرفیت های اقتصادی به سرزمینی برای حضور کشورهای قدرتمند و مهم تبدیل شده است و با توجه به سیاست خارجی ج.ا.ا و نیاز مبرم قاره آفریقا به فناوری های نوین و تولید علم، نفوذ ج.ا.ا در قاره آفریقا، توسعه نفوذ ایران در قاره آفریقا از طریق توسعه دیپلماسی های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و آموزشی می باشد.همچنین این قاره با داشتن ویژگی های منحصر به فرد ژئوپلیتیکی ، ژئوکالچری ، ژئواکونومیکی و ژئواستراتژیکی به زمین بازی وسیعی برای دیگر کشورها بویژه کشورهای قدرتمند، بزرگ و نو ظهور تبدیل شده است وجایگاه ویژه ای در نگاه قدرتهای منطقه ای و جهانی دارد بطوری که بسیاری از سیاستمداران و نظریه پردازان ژئوپلیتیک، قرن حاضر را قرن قاره آفریقا نامیده اند. از سویی یکی از مناطقی که از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی جایگاه ویژه ای در سیاست خارجی ج.ا.ا دارد قاره آفریقا می باشد و با توجه به ظرفیت ها و مواهب الهی در قاره آفریقا ج.ا.ا باید از پتانسیل بالقوه آفریقا در راستای تآمین منافع و نیاز های خود از آن نهایت استفاده را بنماید. این پژوهش با توجه به روش توصیفی و تحلیلی به دنبال پاسخ به پرسش به این سوال است که عوامل مؤثر بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در قاره آفریقا چیست؟ نگارنده بر این باور است که محور دستگاه سیاست خارجی ج.ا.ا در طی چهاردهه اخیر غالبآ کشورهای اروپایی و آمریکایی و تا حدودی برخی کشور¬های آسیایی مثل چین و روسیه بوده است و علیرغم این که ظرفیت¬های بالقوه که در قاره آفریقا وجود دارد دستگاه سیاست خارجی ایران عملکرد قابل قبولی طی چهار دهه گذشته نداشته و با ضعف¬هایی روبرو بوده است.
امام جمعه، امیرعلی(۱۴۰۲، ۴ مرداد)، راهبرد جدید ج.ا.ا در آفریقا، مرکز مطالعات بین¬المللی و سیاسی.
بخشی، احمد(۱۳۸۷)، بررسی تاریخی روابط ایران و آفریقا، فصلنامه تاریخ روابط خارجی، شماره ۳۵، صص۳۲-۶۰.
حافظ نیا، محمد رضا(۱۳۷۹)، نظریه ساختار ژئوپلیتیکی در حال ظهور جهان، فصلنامه بین¬المللی ژئوپلیتیک، دوره 6، شماره 19.
دهشیری، محمد رضا، رضایی جعفری، محسن(۱۳۹۳ )، نو منطقه گرایی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه سیاست جهانی، دوره۳، شماره۲، شهریور ۱۳۹۳، صص۱۹۱-۲۲۶.
دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال(۱۴۰۱)، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، انتشارات سمت، تهران.
رئوف، هدی(۱۴۰۰)، تغییر اولویت¬های ژئوپلیتیک تهران، روزنامه ایندیپندنت عربی، کد خبر(۲۰۰۹۴۹۶).
سعیدی، روح الامین، مقدمی فر، حمید رضا(۱۳۹۳)، فصلنامه علمی قدرت نرم، سال چهارم، زمستان ۱۳۹۳، صص۱۱۶-۱۱۲.
شفیعی، نوذر، شریعتی؛ سعیده(۱۳۹۰)، تحلیل فرصت¬ها و چالش¬های عضویت ناظر ایران در اتحادیه آفریقا، دوره ۳، شماره۸، آذر ۱۳۹۰، صص ۹۷-۸۱.
عسگر خانی، ابو محمد، ارغوانی پیر سلامی، فریبرز(۱۳۹۰)، سیاست تعامل سازنده و الزام توسعه روابط اقتصادی ایران و آفریقا، روابط خارجه، 159_133.
غمخوار، تهمینه(۱۴۰۱)، عدم شناخت وزارت اقتصاد و بازرگانی ایران از قاره آفریقا، کد خبر(۲۶۴۰۳).
غرایاق زندی، داوود(۱۳۸۷)، اصول و مبانی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران:جستاری در متون، فصلنامه راهبردی، سال یازدهم، شماره دوم.
قناد باشی، جعفر(۱۴۰۱)، ایران شریک راهبردی آفریقا، خبرگزاری مهر:
mehrnews.com/x325fP
موحدی قمی، محسن( ۱۳۸۸) ، بررسی روابط جمهوری اسلامی ایران با کشورهای قاره آفریقا (با نگاهی به روابط ایران و قاره آفریقا پیش از انقلاب اسلامی ایران)، پژوهشنامه آفریقا، بهار ۱۳۸۸، شماره ۱.
میرزایی تبار، میثم(۱۴۰۱)، فصلنامه مطالعات بنیادین و کاربردی جهان اسلام، سال چهارم، شماره۱۲، تابستان ۱۴۰۱، ص ۱۳۳.
رفیع، حسین، نیک روش، ملیحه(۱۳۹۲)، فصلنامه مطالعات روابط بین الملل، دوره6، شماره۲۲، شهریور ۱۳۹۲، صص۱۳۳-.۹۹.
یزدان پناه، کیومرث( ۱۴۰۰)، نقش ژئوپلیتیک کشور¬های خاورمیانه و شمال آفریقا در امنیت منطقه¬ای، فصلنامه پژوهش¬های جغرافیای انسانی، دوره ۵۳، شماره۱، فروردین ۱۴۰۰، صص۲۸۲-۲۶۵.
روزنامه فرهیختگان(۱۴۰۱، ۶ مرداد)، دیپلماسی اقتصادی:
http://www.farhikhtegandaily
سخنان مقام معظم رهبری در دیدار با طلاب و فضلای حوزه علمیه قم(۱۳۷۰، ۱ اسفند):
https://wwwleader
سخنان مقام معظم رهبری در نماز جمعه تهران(۱۳۸۹، ۱۵ بهمن):
https://wwwleader.ir
سخنان مقام معظم رهبری در دیدار در دیدار با مردم قم در نیمه شعبان(۱۳۷۰ ، ۳۰بهمن):
https://wwwleader.ir
منابع لاتین:
_ Martiningui & Youngs: Geoeconomic futures in challenges for European foreign Policy in 2011.
_Thrilwell & Mark : The return of Geoeconomics.Interpreter LOWY Institute for international policy.May (2010).
_ Black will & Robert and Harris and jenniferm: Harward university press (2016).
