تعیین اثربخشی نوروفیدبک بر سیستم های مغزی رفتاری بیماران مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر
الموضوعات :
1 - كارشناسي ارشد روانشناسي باليني، دانشكده روانشناسي و علوم تربيتي دانشگاه آزاد اسلامي واحد اهر
الکلمات المفتاحية: نوروفیدبک, اختلال اضطراب فراگیر, سیستم های مغزی رفتاری,
ملخص المقالة :
تعیین اثربخشی نوروفیدبک بر سیستم های مغزی رفتاری بیماران مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر چکیده پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی نوروفیدبک بر سیستم های مغزی رفتاری بیماران مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر انجام شد. این پژوهش از نوع طرح های نیمه آزمایشی بود. جامعه آماري پژوهش، کلیه بیماران مبتلا به اضطراب فراگیر مراجعه کننده به مراکز روان پزشکی شهر تبریز در سال 1402 بود و نمونه مورد نظر از افرادی بودند که تشخیص قطعی اضطراب فراگیر دریافت کرده بودند. جهت جمع آوری داده ها از مقیاس سیستم های مغزی رفتاری و برای مداخله از دستگاه نوروفیدبک استفاده شد. اطلاعات جمع‌آوری شده به کمک تحلیل کوواریانس چند و با استفاده از نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد که نوروفیدبک باعث بهبود سیستم های مغزی رفتاری و تغییرات امواج مغزی می‌شود (P<.01). مبتنی بر همین یافته ها پیشنهاد می گردد که مراکز روانشناسی و روان پزشکی از نوروفیدبک به عنوان درمانی موثر برای کاهش اضطراب فراگیر بیماران استفاده نمایند. کلیدواژه ها: نوروفیدبک، اختلال اضطراب فراگیر، سیستم های مغزی رفتاری
منابع:
Arani, S. H. S., Khosropour, F., & Zarandi, H. M. (2024). Effectiveness of Neurofeedback Therapy on Emotional Processing, Irrational Beliefs, and Aggression in Female Patients with Generalized Anxiety Disorder. Applied Family Therapy Journal (AFTJ), 5(1), 202-210. Dehghani, A., Soltanian-Zadeh, H., & Hossein-Zadeh, G. A. (2020). Global data-driven analysis of brain connectivity during emotion regulation by electroencephalography neurofeedback. Brain Connectivity, 10(6), 302-315.
Fadaei, A., Najafi, M., Miladi-Gorji, H., Tajik-Mansoury, M. A., & Afkar, M. (2024). Effect of Neurofeedback Training Along With Swimming Exercise on the Stress, Anxiety, Depression, Severity of Dependence, and Craving in Methamphetamine-Dependent Patients. Journal of Clinical Sport Psychology, 1(aop), 1-20.
Freeston, M. H. (2023). What if we have too many models of worry and GAD?. Behavioural and cognitive psychotherapy, 51(6), 559-578.
Hámori, G., File, B., Fiáth, R., Pászthy, B., Réthelyi, J. M., Ulbert, I., & Bunford, N. (2023). Adolescent ADHD and electrophysiological reward responsiveness: A machine learning approach to evaluate classification accuracy and prognosis. Psychiatry Research, 323, 115139.
Hou, Y., Zhang, S., Li, N., Huang, Z., Wang, L., & Wang, Y. (2021). Neurofeedback training improves anxiety trait and depressive symptom in GAD. Brain and behavior, 11(3), e02024.
Huang, W., Wu, W., Lucas, M. V., Huang, H., Wen, Z., & Li, Y. (2021). Neurofeedback training with an electroencephalogram-based brain-computer interface enhances emotion regulation. IEEE Transactions on Affective Computing, 14(2), 998-1011.
Mutang, J. A., Seok, C. B., & Wider, W. (2023). Sensorimotor Rhythm (SMR) Neurofeedback Training on Anxiety: A Case Study on Archers. Journal for ReAttach Therapy and Developmental Diversities, 6(1), 282-291.
Wu, Y. C., Yu, H. E., Yen, C. F., Yeh, Y. C., Jian, C. R., Lin, C. W., & Lin, I. M. (2024). The effects of swLORETA Z-score neurofeedback for patients comorbid with major depressive disorder and anxiety symptoms. Journal of Affective Disorders, 350, 340-349.
Zich, C., Johnstone, N., Lührs, M., Lisk, S., Haller, S. P., Lipp, A., & Kadosh, K. C. (2020). Modulatory effects of dynamic fMRI-based neurofeedback on emotion regulation networks in adolescent females. Neuroimage, 220, 11705.
Journal of Psycho Res and Edu Studies Volume 2, Issue 1- Spring 2024 - Pages 57-66
|
|
The effectiveness of neuro feedback on the activity of behavioral systems of patients with generalized anxiety disorder
Nasrin Hoseinpour Sarmady 1 *
1- M.A. in clinical psychology, Department of psychology and education ,Islamic Azad University of Ahar, Ahar, Iran.
OPEN ACCESS Research Article
*Correspondence : Nasrin Hoseinpour Sarmady *
Received: April 30 , 2024 Accepted: May 19 , 2024 Published: Spring 2024 Citation: Hoseinpour Sarmady, N. (2024). The effectiveness of neuro feedback on the activity of behavioral systems of patients with generalized anxiety disorder. Journal of Psycho Research and Educational Studies, 2(1): 57-66
| Abstract The present research with the aim the effectiveness of neuro feedback on behavioral brain systems of patients with generalized anxiety disorder was determined. This research was a semi-experimental design. The statistical population of the research was all patients with generalized anxiety who referred to the psychiatric centers of Tabriz city in 2023 and the target sample was people who had received a definitive diagnosis of generalized anxiety disorder. In order to collect data, behavioral brain systems scale and neuro feedback device were used for intervention. The collected data were analyzed through multivariate covariance analysis using SPSS software. The results showed that neuro feedback improves behavioral brain systems P<.01. Based on these findings, it is suggested that psychology and psychiatry centers use neuro feedback as an effective treatment to reduce the pervasive anxiety of patients. Key words: neuro feedback, generalized anxiety disorder, behavioral brain systems
|
Journal of Psycho Research and Educational Studies, 2(1): 57-66 , Spring 2024 58
Extended abstract
Introduction
Generalized anxiety disorder (GAD) is a kind of anxiety disorder that is defined as much and illogical worry about routine activities. In contrast to panic attacks, this anxiety has chronic approach and it could be in an individual for months. Symptoms of generalized anxiety disorder is uncontrollable about the routine and usual events and situations. The person worries about different issues for several times a day. S/ he knows well that there is no reason for being worry, but has not the ability to control herself / himself. Having much anxiety without any definite reason is the main symptom of generalized anxiety disorder. The effected people do always expect a severe catastrophe. Fear and worry are part of routine status of the effected people. The present research with the aim the effectiveness of neuro feedback on behavioral brain systems of patients with generalized anxiety disorder was determined.
Methodology
This research was a semi - experimental design with pre – test, post - test and control group. The statistical population of the research was all patients with generalized anxiety who referred to the psychiatric centers of Tabriz city in 2023 and the target sample was people who had received a definitive diagnosis of generalized anxiety disorder. The sample volume was 30 people. In order to collect data, behavioral brain systems scale and neuro feedback device were used for intervention. The collected data were analyzed through multivariate covariance analysis (ANCOVA) method using SPSS software.
Discussion and Results
The findings indicated that there was significant difference between the people who received neuro feedback and those in the control group, on the other hand, the results of ANCOVA showed that neuro feedback improves behavioral brain systems P<.01.
The results of the present research about the effect of neuro feedback on the activity of behavioral systems of patients with generalized anxiety disorder was consistent with the findings of Arani et al (2020); Fadayi et al (2024) ; 023Wu et al (2024); Mutang et al (2023); Ho et al (2021). Of the main limitations of this research, it could refer to the accidental method of sampling that influences on the ability to generalize the results of the research. On the other hand, lack of control on the variables such as economic and social situations are of the other limitations of the present study. Based on these findings, it is suggested that psychology and psychiatry centers use neuro feedback as an effective treatment to reduce the pervasive anxiety of patients.
Finally, it is recommended that if possible, in the future researches a follow up study be carried out with the distance of 3 to 6 months.
فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری سال دوم، شماره اول، بهار 1403- صفحات 57-66 |
|
تعیین اثربخشی نوروفیدبک بر سیستم های مغزی رفتاری بیماران مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر
نسرين حسين پور سرمدي *1
1-كارشناسي ارشد روانشناسي باليني، دانشكده روانشناسي و علوم تربيتي دانشگاه آزاد اسلامي واحد اهر، اهر، ايران.
دسترسي آزاد مقاله علمي پژوهشي نويسنده مسئول*: نسرين حسين پور سرمدي تاريخ دريافت: 11/2/1403 تاريخ پذيرش: 30/2/1403 تاريخ انتشار: بهار 1403 استناد: حسين پور سرمدي ، نسرين.(1403). تعیین اثربخشی نوروفیدبک بر سیستم های مغزی رفتاری بیماران مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر. فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری، 2(1): 57-66 .
|
چکیده پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی نوروفیدبک بر سیستم های مغزی رفتاری بیماران مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر انجام شد. این پژوهش از نوع طرح های نیمه آزمایشی بود. جامعه آماري پژوهش، کلیه بیماران مبتلا به اضطراب فراگیر مراجعه کننده به مراکز روان پزشکی شهر تبریز در سال 1402 بود و نمونه مورد نظر به تعداد 30 نفر به روش نمونه‌گيري هدفمند از افرادی انتخاب شدند که تشخیص قطعی اضطراب فراگیر دریافت کرده بودند. جهت جمع آوری داده ها از مقیاس سیستم های مغزی رفتاری کارور و وایت و برای مداخله از دستگاه نوروفیدبک استفاده شد. جلسات مداخله شامل چهار جلسة 40 دقيقه‌اي اجرا شد. روش مداخله به اين صورت بود كه در خلال آموزش نوروفیدبک، الکترودها بر طبق سیستم بین المللی 20-10 روی جمجمه قرار داده شدند. معمولا دو الکترود در مناطقی قرار می‌گیرند که فعالیت امواج مغزی نسبت به امواج مغزی افراد بهنجار در برگیرنده انحراف بیشتری می شود. بیمار در برابر کامپیوتر قرار می‌گیرد و آنچه را که کامپیوتر نشان می‌دهد می تواند همچون یک بازی ویدئویی/ کامپیوتری متمرکز می‌نماید. زمانی که فعالیت نامناسب به مقدار جزئی کاهش نشان داد و فعالیت مناسب افزایش جزئی داشت، صدایی شنیده می‌شود. اطلاعات دریافتی توسط دو مانیتور جداگانه در اختیار مراجع و آزمایشگر قرار گرفتند. در این حالت مراجع با کمک آزمایشگر و ارائه محرک های دیداری- شنیداری قادر بود تا امواج مغزی را دستکاری کند. اطلاعات جمع‌آوری شده به کمک تحلیل کوواریانس چند متغيره و با استفاده از نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد که نوروفیدبک باعث بهبود سیستم های مغزی رفتاری و تغییرات امواج مغزی می‌شود (P<.01). لذا، نتيجه‌گيري شد كه اين روش مداخله براي بيماران با تشخیص اضطراب فراگیر قابل استفاده است. مبتنی بر همین یافته ها پیشنهاد می گردد که مراکز روانشناسی و روان پزشکی از نوروفیدبک به عنوان درمانی موثر برای کاهش اضطراب فراگیر بیماران استفاده نمایند. واژگان کلیدی: نوروفیدبک، اختلال اضطراب فراگیر، سیستم های مغزی رفتاری.
|
تعیین اثربخشی نوروفیدبک بر سیستم های مغزی رفتاری بیماران مبتلا به اختلال ----------------------------------- حسين پور سرمدي 60
بیان مسئله
اختلال اضطراب نوعی اختلال اضطرابی است که به صورت نگرانی بیش از اندازه و نامعقول در مورد اتفاقات و فعالیت‌های روزمره تعریف می‌شود. اختلال اضطراب منتشر بر خلاف حمله پانیک سیر مزمن‌تری دارد و می‌تواند برای ماه‌ها در فرد وجود داشته باشد. نشانه‌های اختلال اضطراب فراگیر متنوع و متفاوت است. اما مهمترین نشانه این اختلال، نگرانی مفرط در طول روز بدون هیچ دلیل خاصی است. افراد مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر به‌طور غیرقابل کنترلی درباره وقایع و شرایط روزانه و معمول نگران هستند. شخص چندین بار در روز به‌صورت غیرقابل کنترل در مورد مسائل مختلف نگران می‌شود. او خوب می‌داند که دلیلی برای نگرانی وجود ندارد ولی بازهم توانایی کنترل خود را ندارد. اضطراب بیش از حد بدون هیچ دلیل مشخص، علامت اصلی اضطراب فراگیر است. در این اختلال شخص به‌طور اغراق‌آمیزی در مورد اتفاقات روزمره نگران است. افراد مبتلا دائماً منتظر یک فاجعه هستند و نمی‌توانند نگرانی خود را در مورد امور مختلف کنترل کنند. ترس، نگرانی و وحشت جزئی از حالت روزمره افراد مبتلا است (فريستون1، 2023). بهترین درمان برای این بیماران ترکیبی از روان درمانی و نوروتراپی در کنار اقدامات حمایتی است. با توجه به مسائل مطرح شد و آسیب ها و مشکلات اضطراب فراگیر انجام پژوهش حاضر ضروری به نظر می رسد.
از سويي، RST فرض مي‌كند كه وجود دو سيستم مجزاي نوروفيزيولوژيكي اساس پاسخدهي فرد به سرنخهاي محيطي است كه سيگنال دهندة پتانسيل پاداش و تنبيه هستند. سیستم بازداری رفتاری، BIS در حضور سرنخهاي سيگنال دهندة تنبيه بالقوه فعال مي‌شود. سیستم فعال سازی رفتاری، BAS در حضور پتانسيل پاداش فعال مي‌شود (جنسن2 و همكاران، 2016).
مدل کیمبرل مبتنی بر نظریه حساسیت به تقویت (RST3) طراحی شده است. این نظریه بر اساس بیولوژی شخصیت می‌باشد که سه سیستم عمده در مغز را زیربنای تفاوت های فردی در افراد می‌داند. این سیستم‌های مغزی عبارتند از: سیستم جنگ -گریز – انجماد (FFFS4)، (BAS) و (BIS). BAS در پاسخ به علائم پاداش و FFFS به منظور رفتار اجتناب و فرار در پاسخ به محرک های آزارنده شرطی و غیرشرطی فعال می‌شود. در مقابل وظیفه اصلی BIS حل و فصل مناقشات بین اهداف رقابتی (مانند تعارض نزدیکی – اجتناب) می باشد. نظریه پردازان این حوزه ساختارهای مغزی متفاوتی را در هریک از این سه سیستم دخیل می‌دانند و جایگاه متفاوتی را در آسیب شناسی اختلال‌های هیجانی در این سه سیستم فرض می کنند (هموري5 و همكاران، 2023).
از جمله مهمترين مداخلات تاييد شده بر سیستم‌های مغزی رفتاری بیماران نوروفیدبک مي‌باشد. نوروفيدبك یا پس خوراند عصبی، نوعی بیوفیدبک امواج مغزی است که فرد بازخوردهایی از سیگنال های درون داد را دریافت می کند که مربوط به فعالیت های عصبی وی می باشد. در این روش با تاثیری که بر سیستم عصبی فرد گذاشته می شود، موجب می شود تا وی با تنظیم فعالیت الکتریکی مغز، وضعیت روان شناختی خود را تغییر دهد (آراني و همكاران، 2010). محققاني همچون های‌آراني و همكاران (2024)؛ و هو 6و همكاران (2021) تاثير نورو فيدبك را بر بيماران دچار اضطراب تاييد كردند.
پژوهش حاضر به دنبال پاسخگويي به اين سوال است كه آيا نوروفیدبک بر سیستم های مغزی رفتاری بیماران مبتلا به اضطراب فراگیر موثر است.
روش اجرای پژوهش
پژوهش حاضر، از نوع نيمه آزمایشی با پیشآزمون، پسآزمون و گروه کنترل بود. جامعه آماري پژوهش، کلیه بیماران مبتلا به اضطراب فراگیر مراجعه کننده به مراکز روان پزشکی و روانشناسی شهر تبریز در سال 1402 بود و نمونه مورد نظر به تعداد 30 نفر به روش
فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری بهار 1403 2(1): 66-57---------------------------------- حسين پور سرمدي 61
نمونه‌گيري هدفمند از افرادی انتخاب شدند که تشخیص قطعی اختلال اضطراب فراگیر دریافت کرده بودند. تشخيص اختلال اضطراب فراگير توسط روانپزشك صورت گرفته بود.
ابزار پژوهش
مقياس سیستم های بازداری/ فعال سازی رفتاری کارور و وایت: مقیاس BAS/BIS (کارور و وایت ، 1994)، یک مقیاس خود گزارش دهی 24 سئوالی است. زیرمقیاس BIS در این پرسشنامه شامل هفت گویه است که حساسیت سیستم بازداری رفتاری را در پاسخ به نشانه‌های تهدید اندازه می گیرد. از طرفی زیرمقیاس BAS نیز شامل سیزده گویه است که حساسیت سیستم فعال سازی رفتاری را ارزیابی می کند. BAS در این پرسشنامه خود شامل سه خرده مقیاس: سائق (4 سوال) ، پاسخدهی به پاداش (5 سوال) و جستجوی سرگرمی (4 سوال) است. چهار گویه اضافی به عنوان آیتم های پوششی در مقیاس آورده شده که نقشی در ارزیابی BAS/BIS ندارند.گویه ها روي يک مقياس چهار درجه اي توسط آزمودني رتبه بندي مي شود. ثبات درونی مقیاس BIS و BAS به ترتیب برابر 74/0 و 71/0 می باشد. همچنین اعتبار سازه آن مناسب گزارش شده است.
دستگاه نوروفیدبک: نوروفیدبک، یک سیستم درمانی جامع است که به طور مستقیم با مغز کار می‌کند. دستگاه نوروفیدبک، ابزاری است که امواج خام مغزی دریافت شده از طریق الکترودهای قرار گرفته بر روی سر را به فرکانس های امواج مختلف تجزیه می‌کند. این فرکانس ها همان امواج شناخته شده مغزی دلتا، تتا، آلفا و بتا هستد. در خلال آموزش نوروفیدبک، الکترودها بر طبق سیستم بین المللی 20-10 روی جمجمه قرار داده می‌شوند. معمولا دو الکترود در مناطقی قرار می‌گیرند که فعالیت امواج مغزی نسبت به امواج مغزی افراد بهنجار در برگیرنده انحراف بیشتری می شود. بیمار در برابر کامپیوتر قرار می‌گیرد و آنچه را که کامپیوتر نشان می‌دهد می تواند همچون یک بازی ویدئویی/ کامپیوتری متمرکز می‌نماید. زمانی که فعالیت نامناسب به مقدار جزئی کاهش نشان داد و فعالیت مناسب افزایش جزئی داشت، صدایی شنیده می‌شود. در ابتدا تغییرات در امواج مغزی گذرا است. اما با تکرار جلسات و تغییر تدریجی آستانه ها برای بازداری فعالیت نامناسب و تقویت فعالیت امواج مغزی سالم تر از سوی درمانگر، تغییرات پایدار به تدریج شرطی می‌شوند (دموس، 2005). اطلاعات دریافتی توسط دو مانیتور جداگانه در اختیار مراجع و آزمایشگر قرار گرفتند. در این حالت مراجع با کمک آزمایشگر و ارائه محرک های دیداری- شنیداری قادر بود تا امواج مغزی را دستکاری کند. این ابزار شامل سخت افزار (پروکامپ 5) از شرکت تات تکنولوژی و نرم افزار اینفینیتی بایوگراف می باشد.
جلسات مداخله شامل چهار جلسة 40 دقيقه‌اي اجرا شد.
داده های به دست آمده از پژوهش حاضر با استفاده از روش‌های آمار استنباطی شامل تحلیل کوواریانس چند متغیره به كمك نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل شد.
تعیین اثربخشی نوروفیدبک بر سیستم های مغزی رفتاری بیماران مبتلا به اختلال ----------------------------------- حسين پور سرمدي 62
یافتهها
در اين بخش، ابتدا به توصيف داده‌ها پرداخته مي‌شود.
جدول شماره (1): آماره های توصیفی متغیرهای پژوهش در پیش آزمون-پس آزمون
|
|
| پیش آزمون |
|
| پس_آزمون |
|
آزمودنی ها | مولفه | میانگین | انحراف استاندارد | تعداد | میانگین | انحراف استاندارد | تعداد |
آزمایش کنترل | فعالسازي رفتاری | 21/15 74/15 | 64/3 19/3 | 15 15 | 77/19 31/14 | 45/3 98/2 | 15 15 |
آزمایش کنترل | بازداری رفتاری | 19/20 26/20 | 24/2 32/2 | 15 15 | 22/15 52/21 | 21/2 63/3 | 15 15 |
با توجه به جدول شماره 1، میانگین و انحراف معیار متغیرهای پژوهش در گروه آزمایش و کنترل در سیستم های مغزی رفتاری مشاهده مي‌شود كه در پسآزمون ميانگين مربوط به متغيرها تفاوت معني‌داري داشتند.
سپس، در بخش آمار استنباطي مربوط به تجزيه و تحليل داده‌ها، به آزمون فرضيه پرداخته مي‌شود.
جدول (2). نتایج آزمون تحلیل کوواریانس چندمتغیری برای اثر اصلی متغیر گروه بر متغیر وابسته
P | F | ارزش | نام آزمون |
001/0 | 91/5 | 453/0 | اثر پیلایی |
001/0 | 21/8 | 672/0 | لامبدای ویلکز |
001/0 | 05/13 | 34/1 | اثر هتلینگ |
001/0 | 34/14 | 34/1 | بزرگترین ریشه ی روی |
همان طور که در جدول فوق ملاحظه می‌شود سطوح معنی داری همه آزمون ها قابلیت استفاده از تحلیل کوواریانس چندمتغیری (مانوا) را مجاز می‌شمارند. این نتایج نشان می‌دهد که بین دو گروه حداقل از نظر یکی از متغیرهای وابسته تفاوت معنی دار وجود دارد (001/0 P<).
فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری بهار 1403 2(1): 66-57---------------------------------- حسين پور سرمدي 63
جدول (3). نتایج تحلیل کوواریانس چندمتغیره با هدف تعیین تفاوت بین دو گروه در سیستم های مغزی رفتاری
P | F | میانگین مجذورات | درجه آزادی | مجموع مجذورات | متغیر وابسته | منبع پراکندگی |
001/0 | 79/37 | 35/106 | 2 | 35/106 | فعالسازي رفتاری |
گروه |
001/0 | 14/29 | 21/91 | 2 | 21/91 | بازداری رفتاری |
|
همان طور که در جدول فوق مشاهده می‌شود و با توجه به p-value به دست آمده، نوروفیدبک باعث افزایش فعال سازی رفتاری و کاهش بازداری رفتاری در افراد با اضطراب فراگیر می شود.
بحث و نتیجه گیری
نتایج مطالعه حاضر نشان داد که نوروفیدبک بر سیستم مغزی رفتاری بیماران با اضطراب فراگیر تاثیر دارد که با یافته های آراني و همكاران (2024)؛ فدايي و همكاران (2024)؛ وو7 و همكاران (2024)؛ موتانگ8 و همكاران (2023)؛ هو و همكاران (2021) همسو می باشد.
عملکردهای توجه از طریق تنظیم و اولویت دهی به محرک های پردازش شده از طریق سیستم اعصاب مرکزی، به عنوان دروازه بانان ذهن عمل می‌کنند. توجه متمرکز برای عملکردهای شناختی، حافظه و رفتار مناسب امری حیاتی به شمار می رود. حتی نواقص خفیف در عملکردهای توجه متمرکز، منجر به ایجاد اختلال در امر یادگیری می شود. تحقیقات علوم اعصاب شناختی نشان می دهند که توجه شامل زیر مولفه های نسبتا مستقل می باشد، که به ساختارهای عصبی مجزا تکیه دارند و هر کدام خدمتی مجزا به رفتار روزمره می‌کنند. اختلال در عملکرد مغز ممکن است به الگوهای متفاوتی از عملکرد توجه متمرکز منجر شود. به نظر می‌رسد عدم تجانس قابل ملاحظه ای در الگوی توجه افراد وجود دارد. یافته های تحقیقات از ضعف در عملکردهای توجه متمرکز در افراد دچار ناتوانی های یادگیری و وجود تفاوت های فردی در الگوهای توجه در این افراد حمایت می‌کند. توجه متمرکز، از جمله مهمترین زیر مولفه های توجه می باشد که در یادگیری نقش بسزایی دارد. توجه متمرکز اشاره به توانایی حفظ توجه به محرک یا محرکات خاصی در یک دوره نسبتا طولانی
تعیین اثربخشی نوروفیدبک بر سیستم های مغزی رفتاری بیماران مبتلا به اختلال ----------------------------------- حسين پور سرمدي 64
دارد (وندیرنداک و همکاران، 2004). بر اساس اصل نشان‌دار خطوط عصبی برای هر مهارتی یک رشته عصبی وجود دارد که در صورتی که تقویت نگردد فرد در آن مهارت ضعیف خواهد ماند. این مهارت‌های عصبی، فیزیکی بوده یعنی هم می‌تواند مهارت‌های شناختی و هم مهارت‌های حسی- حرکتی باشد. از این‌رو، یکی از روش‌های تقویت مهارت‌های شناختی مغز و تنظیم هیجان از طریق نوروفیدبک می باشد. (دهقاني و همكاران، 2020).
بر اساس نظر مولفان اثربخشی نوروفیدبک بر مبنای این اصل استوار است که تمرین های مکرر، باعث بهبود عملیات شناختی مربوط به توجه می گردند. چرا که این نوع تمرین ها باعث ایجاد سازگاری و تطابق شبکه های عصبی آناتومیکی مرتبط با این فرایندها می شود و بیشتر برنامه‌های آموزش بر اساس نظریه‌های عصب روانشناختی، معتقدند که تحریک سازه های مرتبط با توجه، باعث تنظیم هیجان می گردد (زيچ9 و همكاران، 2020).
مکانیسم زیربنایی این تغییر را شاید بتوان بر اساس نظریه شرطی سازی عامل تبیین کرد به طوری که اگر تغییر محرک (دامنه امواج مغزی) بر مبنای قرار داد از پیش تعیین شده با پیامد مطلوب (حرکت تصاویر ویدیویی و با تولید صدا) همراه گردد و تقویت شود منجر به یادگیری خواهد بود و این یادگیری زمانی موثرتر خواهد بود که از محرک های ساده تر (مانند آموزش نوروفیدبک) که منجر به دریافت تقویت می شود استفاده کرد. بنابراین نوروفیدبک به عنوان یک شیوه ناظر بر ارائه اطلاعات به فرد پس از ابراز رفتار مورد نظر تا آنکه در آینده این اطلاعات به رخداد مجدد آن رفتار منجر شود. در نتیجه این اطلاعات آزمودنی یاد می گیرد تا رفتار مزبور را در جهت مطلوب تر تغییر دهند. آموزش نوروفیدبک بر مبنای این اصل استوار است که عملیات شناختی خاص توجه بعد از تمرین های تکراری بهبود می یابند، زیرا تمرین باعث ایجاد انطباق هایی در شبکه های عصبی آناتومیکی مرتبط با این فرایندها می شود. بیشتر برنامه های آموزش توجه بر مبنای نظریه عصب روانشناختی معتقدند که از طریق ایجاد فرصت هایی جهت تحریک یک یا چند جنبه از سازه های توجه، توانایی توجه بهبود می یابد و در نتیجه تنظیم هیجان افزایش پیدا می‌کند (هوآنگ10 و همكاران، 2021).
از جمله محدودیت های این پژوهش، استفاده از روش نمونه گیری در دسترس است که قابلیت تعمیم پذیری نتایج تحقیق تحت تاثیر آن قرار می گیرد. در ثاني، عدم کنترل متغیرهایی مثل وضعیت اقتصادی و اجتماعی از دیگر محدودیت های این پژوهش بود.
فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری بهار 1403 2(1): 66-57---------------------------------- حسين پور سرمدي 65
در پايان، پیشنهاد می‌شود در صورت امکان در تحقیقات بعدی از روش نمونه گیری تصادفی استفاده شود تا قابلیت تعمیم پذیری نتایج آن خدشه دار نشود. همچنين، توصيه مي‌شود در تحقیقات آتی یک مطالعه پیگیري به فاصله 3 تا 6 ماه از تاثیرات این آموزش ها صورت بگیرد.
تعارض منافع
بنا بر اظهار نویسندگان، این مقاله حامی مالی و تعارض منافع ندارد.
منابع
Arani, F. D.; Rostami, R. & Nostratabadi, M. (2010). Effectiveness of neuro feedback training as a treatment for opioid- dependent patients. Clinical EEG and neuroscience; 41(3):170-177.
Arani, S. H. S., Khosropour, F., & Zarandi, H. M. (2024). Effectiveness of Neurofeedback Therapy on Emotional Processing, Irrational Beliefs, and Aggression in Female Patients with Generalized Anxiety Disorder. Applied Family Therapy Journal (AFTJ), 5(1), 202-210.
Dehghani, A., Soltanian-Zadeh, H., & Hossein-Zadeh, G. A. (2020). Global data-driven analysis of brain connectivity during emotion regulation by electroencephalography neurofeedback. Brain Connectivity, 10(6), 302-315.
Fadaei, A., Najafi, M., Miladi-Gorji, H., Tajik-Mansoury, M. A., & Afkar, M. (2024). Effect of Neurofeedback Training Along With Swimming Exercise on the Stress, Anxiety, Depression, Severity of Dependence, and Craving in Methamphetamine-Dependent Patients. Journal of Clinical Sport Psychology, 1(aop), 1-20.
Freeston, M. H. (2023). What if we have too many models of worry and GAD?. Behavioural and cognitive psychotherapy, 51(6), 559-578.
Hámori, G., File, B., Fiáth, R., Pászthy, B., Réthelyi, J. M., Ulbert, I., & Bunford, N. (2023). Adolescent ADHD and electrophysiological reward responsiveness: A machine learning approach to evaluate classification accuracy and prognosis. Psychiatry Research, 323, 115139.
Hou, Y., Zhang, S., Li, N., Huang, Z., Wang, L., & Wang, Y. (2021). Neurofeedback training improves anxiety trait and depressive symptom in GAD. Brain and behavior, 11(3), e02024.
Huang, W., Wu, W., Lucas, M. V., Huang, H., Wen, Z., & Li, Y. (2021). Neurofeedback training with an electroencephalogram-based brain-computer interface enhances emotion regulation. IEEE Transactions on Affective Computing, 14(2), 998-1011.
Jensen, M. P., Ehde, D. M., & Day, M. A. (2016). The behavioral activation and inhibition systems: implications for understanding and treating chronic pain. The Journal of Pain, 17(5), 529-e1.
Mutang, J. A., Seok, C. B., & Wider, W. (2023). Sensorimotor Rhythm (SMR) Neurofeedback Training on Anxiety: A Case Study on Archers. Journal for ReAttach Therapy and Developmental Diversities, 6(1), 282-291.
Wu, Y. C., Yu, H. E., Yen, C. F., Yeh, Y. C., Jian, C. R., Lin, C. W., & Lin, I. M. (2024). The effects of swLORETA Z-score neurofeedback for patients' comorbid with major depressive disorder and anxiety symptoms. Journal of Affective Disorders, 350, 340-349.
تعیین اثربخشی نوروفیدبک بر سیستم های مغزی رفتاری بیماران مبتلا به اختلال ----------------------------------- حسين پور سرمدي 66
Zich, C., Johnstone, N., Lührs, M., Lisk, S., Haller, S. P., Lipp, A., & Kadosh, K. C. (2020). Modulatory effects of dynamic fMRI-based neurofeedback on emotion regulation networks in adolescent females. Neuroimage, 220, 11705.
-------
تاثیر واقعیت درمانی گروهی بر اعتماد به نفس و اضطراب دانش‌آموزان---------------------------------------------- پورجانب اللهی 6
--------
ابزار پژوهش
---------------------
فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری بهار 1402 1(1): 1- 13---------------------------------------------- پورجانب اللهی 7
یافتهها
-------
تاثیر واقعیت درمانی گروهی بر اعتماد به نفس و اضطراب دانش‌آموزان---------------------------------------------- پورجانب اللهی 8
فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری بهار 1402 1(1): 1- 13---------------------------------------------- پورجانب اللهی 9
بحث و نتیجه گیری
------------
تاثیر واقعیت درمانی گروهی بر اعتماد به نفس و اضطراب دانش‌آموزان---------------------------------------------- پورجانب اللهی 10
---------
فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری بهار 1402 1(1): 1- 13---------------------------------------------- پورجانب اللهی 11
------------
سپاسگزاری
-------
موازین اخلاقی
-------
مشارکت نویسندگان
---------
تعارض منافع
---------
تاثیر واقعیت درمانی گروهی بر اعتماد به نفس و اضطراب دانش‌آموزان---------------------------------------------- پورجانب اللهی 12
منابع
--------------------
فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری بهار 1402 1(1): 1- 11---------------------------------------------- پورجانب اللهی 13
[1] Freeston
[2] Jensen
[3] reinforcement sensitivity theory
[4] fight-flight-freeze system
[5] Hámori
[6] Hou
[7] Wu
[8] Mutang
[9] Zich
[10] Huang
