تبیین تاب آوری بافت شهری در برابر مخاطرات طبیعی با تأکید بر سیل (مطالعه موردی: شهر ایذه)
الموضوعات :
مجتبی محمدی
1
,
محمدابراهیم عفیفی
2
,
عبدالرسول قنبری
3
1 - علوم انسانی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی،لارستان، ایران
2 - دانشیار گروه جغرافیا، واحد لارستان، دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان، ایران(نویسنده مسئول)
3 - استادیار گروه جغرافیا، واحد لارستان، دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان، ایران
الکلمات المفتاحية:
ملخص المقالة :
شهرها نظامی پویا داشته و در پی تعامل انسان و محیط در طی زمان ایجاد شده‌اند. با توجه به آسیب‌پذیر بودن و تغییرات کاربری‌ها و تبدیل شدن به اراضی شهری مخاطرات شهری افزایش‌یافته است. هدف پژوهش حاضر، تحلیل فضایی تاب‌آوری در برابر مخاطرات طبیعی با تأکید بر سیلاب با استفاده از مدل AHP و ANP در شهر ایذه می‌باشد. روش پژوهش پیمایشی و توصیفی– تحلیلی است. جهت اجرای روش پژوهش، پرسش‌نامه‌هایی طراحی و در بین متخصصان توزیع شد. پرسش‌نامه‌ها بر اساس مقیاس 9 کمیتی ساعتی ارزش‌گذاری شد. یافته‌های پژوهش حاکي از آن است که در ارزیابی پارامترهای مؤثر در سیل در مدل AHP، پارامتر کاربری اراضی با وزن 0.348 بالاترین تأثیر و پارامتر فاصله از جاده با وزن 0.056 کمترین تأثیر را از نظر کارشناسان دارد. در مدل ANP نتایج نشان داد پارامتر کاربری اراضی با وزن 0.107 بیشترین و پارامتر ارتفاع با وزن 0.044 کمترین تأثیر را از نظر کارشناسان دارد. در مدل AHP، کلاس خطرپذیری سیل زیاد با مساحت 244.691 هکتار بیشترین و در مدل ANP نیز کلاس خطر زیاد با مساحت 216.92 هکتار بیشترین مساحت را به خود اختصاص داده است. همچنین دقت تکنیك ANN در شناسایي مناطق دارای استعداد سیل محدوده مطالعاتی در مقایسه با مدل AHP مناسب‌تر می‌باشد. با بررسی نتایج به دست آمده می‌توان نتیجه گرفت استفاده از تکنیك GIS و تلفیق اطلاعات مکانی و توصیفی در ارزیابي خطر سیل گرفتگي، مفید و قابل‌اعتماد است.
اردلان، حامد،(1402)، مروری بر مدیریت سیل: از کنترل سیل تا تاب آوری سیل، هشتمین کنگره ملی سالانه یافته های نوین در علوم کشاورزی و منابع طبیعی، محیط زیست و گردشگری،تهران،https://civilica.com/doc/1828031.
حاتمی نژاد، حسین و صادقی، علیرضا،1402،سنجش تاب آوری شهری در برابر مخاطره سیل با استفاده از رویکردی چندمعیاره مورد مطالعه: مناطق واقع بر مسیر رودخانه های شهر تهران،.https://civilica.com/doc/1919939
رمضان زاده لسبوئي، مهدي.، (1395)، مباني و مفاهيم تاب آوري شهرها، معاونت مطالعات و برنامه ريزي امور زيرساخت و طرح جامع، مركز مطالعات و برنامه ريزي شهر تهران.
زیاری، کرامت الله.، معمارزاده، محمدرضا.، (1399)، سنجش و ارزیابی میزان تاب آوری کالبدی مناطق شهری در برابر سوانح(مطالعة موردی: جزیرة کیش)، پژوهش های جغرفیای برنامه ریزی شهری، دورة8، شماره 1، صص 23-43.
سازمان مدیریت و برنامه ریزی(1395)، سرشماری عمومی نفوس و مسکن.
شفیعی دستجردی، مسعود.، غفاری، علی.، لک، آزاده.، (1401)، تبیین انگاشت تاب آوری فضایی در طراحی شهری: یک مرور نظام مند کیفی، نشریۀ علمی باغ نظر،19(109)، 69-80.
عفیفی، محمد ابراهیم،(1401)، ارزیابی تاب آوری بافت فرسودة شهر در برابر زلزله با استفاده از GIS (مطالعه موردی: منطقه 2 شهرداری بندرعباس)، نشریه علمی مطالعات جغرافیایی نواحی ساحلی، سال سوم، شماره دوم، پیاپی 9 ، صفحات 69 -88.
کمالی، زهرا.، قاسمی، مریم.، (1402). بررسی تاب آوری کالبدی مساکن خانوارهای روستایی در برابر سیل (مطالعه موردی: شهرستان درگز، روستا و توسعه پایدار فضا،4(3), 111-135. doi: 10.22077/vssd.2023.5126.1086 .
نصیری هنده خاله، اسماعیل، افتخاری، الهام، نظافت تکله، حسن، (1400)، ارزیابی مولفه های تاب آوری کالبدی محیطی بافت های ناکارآمد شهری در جهت کاهش بحران زلزله (مطالعه موردی: شهر ملارد)، مطالعات ساختار و کارکرد شهری، دوره 8، شماره 29، صص 149-169.
هادي، الناز.،(1395)، امكان سنجي ميزان تاب آوري شهري دربرابرِ زلزله، رويكرد توسعة پايدار، پايان نامة كارشناسي ارشد، گروه جغرافيا و برنامه ريزي شهري، دانشگاه تبريز، استاد راهنما: دكتر محمدرضا پورمحمدي.
Asadi., Mehdi. Karami., Mokhtar.(2016), Locating of Wind Power Farms by Analytic Hierarchy Process Method (Case Study: Sistan and Baluchistan Province, Iran), Computational Water, Energy, and Environmental Engineering 06(01),DOI:10.4236/cweee.2017.61004.
Cova T.J., 1999. GIS in emergency management, Geographical Information Systems: Principles,Techniques, Applications, and Management, In: Longley P.A. et al., 1999. Geographical nformation Systems: Principles, Techniques, Management and Applications, John Wiley & Sons, 580 p.
Meerow S., Newell J.P., Stults M., 2016. Defining urban resilience: A review, Landscape and Urban Planning, 147, 38–49.
Ren C., Spit T., Lenzholer S., Yim H. L. S., Heusinkveld B., van Hove B., Chen L., Kupski S., Burghardt R.,Katzschner L., 2013, Urban Climate Map System for Dutch spatial planning, International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation. 18, 207-221.
Sen, M. K., Dutta, S. & Kabir, G. (2021). Development of flood resilience framework for housing infrastructure system: Integration of best-worst method with evidence theory. Journal of Cleaner Production, 290, 125197. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2020.125197.
Sen, M. K., Dutta, S. & Kabir, G. (2023). Modelling and quantification of time-varying flood resilience for housing infrastructure using dynamic Bayesian Network. Journal of Cleaner Production, 361, 132266. http://dx.doi.org/10.1016/j.jclepro.2022.132266
Tehrany Shafapour, M., B. Pradhan and M.N. Jebur. 2013. Spatial prediction of flood susceptible areas using rule based Decision Tree (DT) and a novel ensemble bivariate and multivariate statistical models in GIS. Journal of Hydrology, 504: 69-79.
Tomaszewski B., 2015. Geographic Information Systems (GIS) for disaster management, CRC Press,295 p.
