آینده پیش¬روی طرح های توسعه شهری در ایران از منظر رویکرد سناریونگاری (مورد مطالعه: طرح جامع شهر نورآباد)

الموضوعات :

احمد رضایی ¹ (دانشجوي دکتري جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد لارستان، دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان، ایران)
مرضیه موغلی ² (دانشیار گروه جغرافیا، واحد لارستان، دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان، ایران(نویسنده مسئول))
محمدابراهیم عفیفی ³ (دانشیار گروه جغرافیا، واحد لارستان، دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان، ایران)

تاريخ الإرسال : 07 الأربعاء , جمادى الثانية, 1445 تاريخ التأكيد : 14 الثلاثاء , شوال, 1445 تاريخ الإصدار : 28 الأربعاء , ذو القعدة, 1445

الکلمات المفتاحية:

ملخص المقالة :

جایگاه و اهمیت طرح‌های توسعه شهری و ارزیابی آن‌ها از طریق روش‌های مختلف، همچنان موضوعی قابل توجه در عرصه‌های نظری و عملی است.طرح¬های جامع شهری به عنوان مهم¬ترین ابزار مدیریتی در مقیاس شهر در طی چند دهه که از ظهور آن می¬گذرد با مسائلی روبرو بوده که دستیابی به اهداف و نتایج مدنظر خود را با کمرنگی همراه کرده است. دستیابی به اهداف طرح¬های توسعه شهری می¬تواند عیار موفقیت، انسانی بودن و واقع نگری طرح¬ها را عیان سازد. پرداختن بـه مبحـث ارزيابي طرح های توسعه شهری ، به عنوان ابزاري مهم در راستاي سنجش تحقق پذيري و موفقيت طرح بـه شمار مي¬رود و به برنامه¬ريزان شهري كمك خواهد نمود بهتر با مشكلات تهيه و تدوين طرح¬هاي كه تهيه شده-اند، آشنا شوند. هدف اين مقاله ارزيابي تحقق¬پذيري پيشنهادهاي اصلي و تأثيرگذار در طرح جامع شـهر نورآباد ممسنی با استفاده از کاربست رویکرد آینده پژوهی است. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی، از حیث روش¬پیمایشی در سطح اکتشافی و مبتنی بر رویکرد آینده¬پژوهی در بازه زمانی 10 ساله صورت گرفته¬است. در این پژوهش با استفاده از روش دلفی و مشارکت 30 نفر متخصص نتایج در محیط نرم افزار میک مک تحلیل شد و سپس این عوامل براساس میزان اهمیت و عدم¬قطعیت، اولویت¬بندی¬ و حیاتی¬ترین عوامل مشخص و برای شناسایی پیشران های کلیدی از نرم¬افزار (Micmac) و برای سناریونگاری از نرم افزار سناریو ویزارد استفاده شده است. نتایج بدست آمده حاکی از آن است که در وضعیت سناریوهای بدست آمده، وضعیت نامطلوب بر نقش مطلوب برتری دارد. در کل از 100 درصد حالت بررسی شده، حدود 20 درصد از وضعیت¬ها دارای حالت خوش¬بینانه، 22 درصد حالت وضعیت ایستا و 58 درصد حالت دارای وضعیت بدبینانه می باشند. خوش بینانه¬ترین سناریوی بدست آمده سناریوی شماره یک می¬باشد.

المصادر:

1. آور, محمد, موغلی, مرضیه, عفیفی, محمد ابراهیم. (1400). تبیین نقش عوامل موثر بر عدم تحقق اهداف طرح توسعه شهری (مطالعه موردی: شهر لمزان). جغرافیا و مطالعات شهری و منطقه‌ای, 11(42), 24-39.
2. افشارنیا، اعظم، زبردست، اسفندیار، و طلاچیان، مرتضی(1400). تملک اراضی شهری در طرح های توسعه شهری با رویکرد عدالت اجتماعی. مطالعات شهر ایرانی اسلامی, 11(44 ), 15-27.
3. امانپور، سعید و امیری¬فهلیانی، محمدرضا(1394)، تحلیلی بر تقابل مشکلات مهاجران در دو جامعۀ روستایی و شهری: مورد مطالعۀ مهاجران روستایی شهر نورآباد فارس، فصلنامه توسعه محلی، دوره 7، شماره 2، شماره پیاپی 13
4. امیری فهلیانی، محمدرضا،(1397). کاربست رویکرد آینده¬پژوهی در ارزیابی و تحلیل فضایی ابعاد و مولفه¬های تاب¬آوری اجتماعی و نهادی در مناطق کلان شهری(مطالعه موردی: کلان شهر اهواز)، رساله دوره دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه شهید چمران اهواز
5. امین¬زاده، بهناز و رودکی، سمیه،(1396)، ارائه روشی تلفیقی برای ارزیابی طرح های تفصیلی شهری، فصلنامه هویت شهر، شماره بیست و نهم، سال یازدهم
6. پوراحمد، احمد، حاتمی نژاد، حسین و حسینی، سیدهادی،(1385)، آسیب¬شناسی طرح¬های توسعه شهری در کشور، فصلنامه پژوهش¬های جغرافیایی، شماره 58
7. تقوایی، مسعود و موسوی، میرنجف،(1386)، ارزیابی میزان تحقق پذیری طرح هادی شهر مهریز، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 86
8. ثباتی، ‏علی‏و ‏طوسی،‏رئوفه،‏(1395)، بررسی پروژة طراحی فضای شهری حاشیة رودخانة بابل¬رود و موانع تحقق-پذیری آن، ‏فصلنامة معماری‏ سبز، ‏س 2،‏ش 3،‏ صص‏8-1.
9. حسینی جنبذی، فرزانه سادات، و کریمی، آرام (1400). بررسی نحوه توزیع عوامل کاربری اراضی شهری در طرح های توسعه شهری از منظر عدالت اجتماعی (مطالعه موردی: شهر سبزوار). انسان و محیط زیست, 19(4 (59 پیاپی) ), 123-140.
10. حيدري، محمد تقي و انبارلو، عليرضا و رحماني، مريم و طهماسبي مقدم، حسين.(1399)، پايش زيست¬پذيري اجتماعي در مناطق فرسوده شهر با رويکرد آينده¬پژوهي (مطالعه موردي؛ بافت فرسودة بخش مرکزي شهر زنجان)، نشريه علمي جغرافيا و برنامه¬ريزي، 24(73)،صص 122-155
11. داداشپور،‏هاشم‏و‏حاجیوندی،‏نگین،‏(1397)،‏ ارزیابی میزان تحقق¬پذیری طرح¬های توسعه و عمران ناحیه¬ای در ایـران(مـورد‏ مطالعـاتی‏:‏ طرح توسعه و عمران ناحیهای ساوه)،‏آمایش محیط، ش 41، ‏صص‏71-91.
12. ربانی، طاها، (1392)، آینده پژوهی رویکردی نوین در برنامه¬ریزی با تأکید بر برنامه¬ریزی شهری، همایش ملی شهرسازی و معماری در گذر زمان، دانشگاه بین¬المللی امام خمینی، دورة اول، قزوین
13. رضایی، ناصر؛ حمید؛ زرآبدب، زهرسادات و ذبیحی، حسین،(1397)، تبیین نقش عوامل موثر بر تحقق پذیری طرح های توسعه شهری(مطالعه موردی؛ شهر شیراز)، نشریه پژوهش و برنامه ریزی شهری، س 9، ش 34، صص 47-58
14. زنگی¬آبادی، علی، عبدالهی، مهدی، سالک، قهفرخی، رقیه و قاسم زاده، بهنام،(1393)، ارزیابی عوامل اثرگذار بر عدم تحقق پذیری طرح های جامع شهری در ایران و چالش های مربوط به آن(مطالعه موردی؛ محور تاریخی ـ فرهنگی منطقه 6 تبریز)، مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری، س 5، ش 18، صص 41 – 58
15. زیاری, کرامت اله, حسینی, علی, بهزادی راد, مسعود. (1401). تحلیل و شناسایی پیشران‌های کلیدی راهبرد توسعه شهر (CDS) در برنامه‌ریزی شهر، رویکرد آینده‌پژوهی به مقوله شهر. فصلنامه شهر پایدار, 5(3), 39-60.
16. سجادی، ژیلا، بیرانوندزاده، مریم، رادمنش، معصومه و ویسی، رضا،(1393)، ارزیابی میران تحقق کاربری زمین در طرح های توسعه شهری با تاکید بر کاربری فضای سبز، فصلنامه پژوهش های منظر شهر، سال اول، شماره 1، بهار و تابستان، صص 45-56
17. سعیدنیا، احمد، کتاب سبز(راهنمای شهرداری¬ها)، جلد پنجم(طراحی شهری در ایران)، انتشارات سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور
18. عزیزی، محمدمهدی و آراسته، مجتبی،(1390)، ارزیابی تحقق پذیری پیش¬بینی¬های کاربری اراضی و پیشنهادهای جهات توسعه در طرح جامع شهر لار، مطالعات و پژوهش¬های شهری و منطقه ای، سال سوم، شماره یازدهم، صص 22-1
19. علی اکبری، اسماعیل، رهنمایی، محمدتقی و ابراهیمی بوزانی، مهدی،(1392)، بررسی روش¬شناسی طرح های توسعه شهری در ایران، فصلنامه جغرافیا، سال یازدهم، شماره 37، صص 97- 114
20. قربانی، رسول، جام کسری، محمد و میرزابکی، ملیحه،(1393)، ارزیابی میزان انطباق مکانی در فرایند اجرای طرح های جامع شهری(مطالعه موردی؛ طرح جامع شهر بناب)، نشریه علمی جغرافیا و برنامه¬ریزی، سال 18، شماره 49، صص 216-191
21. قربانی، رسول(1384)، تحلیل پراکنش¬های جمعیتی شهر تبریز با استفاده از روش حوزه¬بندی آماری، پژوهش-های جغرافیایی، شماره 54، انتشارات دانشگاه تهران، صص 123-137
22. مشهودی، سهراب(1386)، مبانی طرح¬های سیال شهری، شرکت پردازش و برنامه¬ریزی شهری، چاپ دوم، تهران
23. میرزایی، جهان بین، پیوسته¬گر، یعقوب و کلانتری خلیل آباد(1399)، ارائه مدل اکتشافی ـ تجربی عوامل بازدارنده تحقق¬پذیری طرح¬های جامع شهری(مطالعه موردی؛ کلان شهر شیراز)، پژوهش¬های جغرافیای انسانی، دوره 52، شماره 4، صص 1408- 1391
24. مهندسین مشاور بعد تکنیک،(1398)،طرح جامع تجدید نظر شهری نورآباد ممسنی، سازمان مسکن و شهرسازی استان فارس
25. وحیدی برجی،‏ گلدیس؛ نوریان، فرشاد‏و‏عزیزی،‏محمدمهدی،‏(1396)،‏ شناسایی علل عدم تحقق کـاربری‏هـای‏ پیشـنهادی‏ در‏طـرح‏هـای‏ توسعة شهری ایران با استفاده از‏نظریة زمینه¬ای،‏ نشریة هنرهای زیبا معماری و شهرسازی، دورة 22 ،ش 1،‏صص‏5-14.
26. Godet, A. J., Meunier, M. F., Roubelat, F., (2003). Structural analysis with the MICMAC method & actors strategy with MACTOR method, Futures Research Methodology, No, 2.
27. Gordon, A., (2009), «Future Savvy,» American Management Association Press, New York.
28. Ejdys, J., Nazarko, J., Nazarko, L., Halicka, K., (2015), Foresight application for transport sector, in: Clean Mobility and Intelligent Systems, M. Fiorini, J-C. Lin (Eds), The Institution of Engineering and Technology, first edition, London, Pp 377-402.
29. Esayas Dube, E., 2013, Urban Planning and Land Management Cjallenges in Emerging Towns of Ethiopia: The Cace of Arba Minch, Journal of Urban and Environmental Engineering, Vol. 7, No. 2, PP. 340-348.
30. Ratciffe، J. & krawczyk E. (2011). Imagineering city futures: the use of prospective through scenarios in urban olanning، futures, 6(1), 12-14.
31. Schon, D.A., 1983, The reflective practitioner: How professionals think in action. New York: Basic Books.