ارزیابی اثرات استفاده از مایع شکمبهء فرآوری¬شده، بر وزن، فراسنجه‌های بیوشیمایی و خون¬شناسی گوساله‌های شیرخوار

الموضوعات :

فریبا رضائی سرتشنیزی ¹ , مریم کریمی دهکردی ² , مهسا احمدی ³ , آرمین دیهیم ⁴ , مجید غلامی آهنگران ⁵

1 - دکترای علوم دامی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران.
2 - دانشیار گروه علوم درمانگاهی، دانشکده دامپزشکی، واحد شهرکرد، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرکرد، ایران.
3 - دانش¬آموخته دکترای حرفه¬ای دامپزشکی، دانشکده دامپزشکی، واحد شهرکرد، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرکرد، ایران.
4 - دانش¬آموخته دکترای حرفه¬ای دامپزشکی، دانشکده دامپزشکی، واحد شهرکرد، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرکرد، ایران.
5 - دانشیار گروه علوم درمانگاهی، دانشکده دامپزشکی، واحد شهرکرد، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرکرد، ایران.

تاريخ الإرسال : 02 السبت , ذو الحجة, 1445 تاريخ التأكيد : 30 السبت , ربيع الثاني, 1446 تاريخ الإصدار : 26 الأربعاء , صفر, 1447

الکلمات المفتاحية: مایع شکمبه, فراسنجه‌های بیوشیمیایی و خون¬شناسی, گوساله‌های شیرخوار.,

ملخص المقالة :

مایع شکمبه منبع پروتئین‌ میکروبی، آنزیم‌ها، اسیدهای آمینه، اسیدهای چرب فرار، ویتامین‌ها و مواد معدنی می‌باشد. همچنین جمعیت متنوعی از باکتری­ها و میکروارگانیسم‌های مفید دارد. فرآوری مایع شکمبه جمع­آوری شده از کشتارگاه­ها، علاوه بر کاهش آلودگی­های محیط زیست می­تواند یک منبع مغذی برای تغذیه دام‌ها باشد.  لذا تحقیق حاضر به‌منظور بررسی تأثیر استفاده از مایع شکمبه خشک­شده با روش خشک کردن پاششی، بر وزن از شیرگیری و نیز فراسنجه‌های بیوشیمیائی و خون­شناسی گوساله‌های شیرخوار انجام گرفت. به این منظور از تعداد 12 رأس گوساله شیرخوار با میانگین وزن تولد 10/1±04/28 استفاده شد. گوساله‌ها در دو گروه مساوی به طور تصادفی تقسیم شدند: حیوانات گروه اول به عنوان شاهد فقط شیر و حیوانات گروه دوم به عنوان تیمار، مایع شکمبه فراوری شده به میزان یک گرم در کیلوگرم شیر را به‌مدت 60 روز دریافت کردند. وزن از شیرگیری گوساله‌ها با استفاده از باسکول دیجیتال مشخص شد. همچنین در روز 60 دوره آزمایش­، از تمام گوساله‌ها خونگیری به‌عمل آمد و برخی فراسنجه‌های بیوشیمیایی و خون­شناسی مورد نظر شامل گلوکز، تری­گلیسرید، کلسترول، اوره، آلبومین، پروتئین­کل، غلظت آسپارتات آمینوترانسفراز، آلانین آمینوترانسفراز و نیز تعداد کل گلبول‌های سفید خون و همچنین شمارش افتراقی نوتروفیل­ها، لنفوسیت­ها، مونوسیت­ها و مقدار هماتوکریت خون هم اندازه‌گیری شد. نتایج نشان داد که وزن گوساله‌ها به طور معنی‌داری تحت تأثیر تیمار قرار گرفته و در گوساله­های گروه 2 به طور معنی­دار، بیشتر بود (05/0p<). اما فراسنجه‌های بیوشیمیایی و خون­شناسی گوساله‌ها، به‌طور معنی‌داری تحت تأثیر تیمار قرار نگرفتند. با توجه به نتایج مطالعه حاضر، به نظر می­رسد که استفاده از مایع فراوری شده شکمبه به میزان 1 گرم در روز به منظور افزایش وزن گوساله­ها، مفید فایده می­باشد.

نص كامل:



آسیب‌شناسی درمانگاهی دامپزشکی                                                                                                          دوره 19، شماره 2، پیاپی 74، تابستان 1404، صفحات: 113-105

 

 DOI: 10.71499/jvcp.2025.1121732 "مقاله پژوهشی"                                                                                             

ارزیابی اثرات استفاده از مایع شکمبهء فرآوری­شده، بر وزن، فراسنجه‌های بیوشیمایی و خون­شناسی گوساله‌های شیرخوار

 

فریبا رضائی‌سرتشنیزی1، مریم کریمی‌دهکردی2*، مهسا احمدی3، آرمین دیهیم3، مجید غلامی‌آهنگران2

 

1- دکترای علوم دامی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران.

2- دانشیار گروه علوم درمانگاهی، دانشکده دامپزشکی، واحد شهرکرد، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرکرد، ایران.

3- دانش­آموخته دکترای حرفه­ای دامپزشکی، دانشکده دامپزشکی، واحد شهرکرد، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرکرد، ایران.

*نویسنده مسئول مکاتبات: [e-mail]

(دریافت مقاله: 19/3/1403 پذیرش نهایی: 10/7/1403)

 

 

چکیده

مایع شکمبه منبع پروتئین‌ میکروبی، آنزیم‌ها، اسیدهای آمینه، اسیدهای چرب فرار، ویتامین‌ها و مواد معدنی می‌باشد. همچنین جمعیت متنوعی از باکتری­ها و میکروارگانیسم‌های مفید دارد. فرآوری مایع شکمبه جمع­آوری شده از کشتارگاه­ها، علاوه بر کاهش آلودگی­های محیط زیست می­تواند یک منبع مغذی برای تغذیه دام‌ها باشد.  لذا تحقیق حاضر به‌منظور بررسی تأثیر استفاده از مایع شکمبه خشک­شده با روش خشک کردن پاششی، بر وزن از شیرگیری و نیز فراسنجه‌های بیوشیمیائی و خون­شناسی گوساله‌های شیرخوار انجام گرفت. به این منظور از تعداد 12 رأس گوساله شیرخوار با میانگین وزن تولد 10/1±04/28 استفاده شد. گوساله‌ها در دو گروه مساوی به طور تصادفی تقسیم شدند: حیوانات گروه اول به عنوان شاهد فقط شیر و حیوانات گروه دوم به عنوان تیمار، مایع شکمبه فراوری شده به میزان یک گرم در کیلوگرم شیر را به‌مدت 60 روز دریافت کردند. وزن از شیرگیری گوساله‌ها با استفاده از باسکول دیجیتال مشخص شد. همچنین در روز 60 دوره آزمایش­، از تمام گوساله‌ها خونگیری به‌عمل آمد و برخی فراسنجه‌های بیوشیمیایی و خون­شناسی مورد نظر شامل گلوکز، تری­گلیسرید، کلسترول، اوره، آلبومین، پروتئین­کل، غلظت آسپارتات آمینوترانسفراز، آلانین آمینوترانسفراز و نیز تعداد کل گلبول‌های سفید خون و همچنین شمارش افتراقی نوتروفیل­ها، لنفوسیت­ها، مونوسیت­ها و مقدار هماتوکریت خون هم اندازه‌گیری شد. نتایج نشان داد که وزن گوساله‌ها به طور معنی‌داری تحت تأثیر تیمار قرار گرفته و در گوساله­های گروه 2 به طور معنی­دار، بیشتر بود (05/0p<). اما فراسنجه‌های بیوشیمیایی و خون­شناسی گوساله‌ها، به‌طور معنی‌داری تحت تأثیر تیمار قرار نگرفتند. با توجه به نتایج مطالعه حاضر، به نظر می­رسد که استفاده از مایع فراوری شده شکمبه به میزان 1 گرم در روز به منظور افزایش وزن گوساله­ها، مفید فایده می­باشد.

 

کلید­واژه­ها: مایع شکمبه، فراسنجه‌های بیوشیمیایی و خون­شناسی، گوساله‌های شیرخوار.

 

 

 

مقدمه

در کشتارگاه‌ها، فرآورده‌های جانبی متعددی نظیر خون، پوست، روده، چربی و ... وجود دارند که غالبا در صنایع مختلف کاربرد دارند، اما در حال حاضر تنها فرآورده جانبی کشتارگاهی که با وجود مواد مغذی بسیار در آن، مشکل آفرین شده، محتویات شکمبه دام‌های کشتاری است. روزانه مقادیر زیادی از محتویات شکمبه به عنوان محصولات جانبی در کشتارگاه‌ها، حاصل می­شود (Said et al., 2015)، که در شکمبه که اولین قسمت معده نشخوارکنندگان است و حدود 80 درصد ظرفیت معده نشخوارکنندگان بالغ را تشکیل می‌دهد، تولید می‌شوند (Abouhief et al., 1999). تقریباً 3/5-7/2 کیلوگرم (بر اساس ماده خشک) از محتویات شکمبه‌ای هر گاو، در طول کشتار بدست می‌آید (Rios Rincon et al., 2010). همچنین در هر مترمکعب از محتویات شکمبه، 6/0-5/0 مترمکعب فاز مایع وجود دارد. از طرف دیگر مایع شکمبه شامل سطوح بالایی از آمونیاک و فسفر است که دفع آن­ها به محیط زیست باعث آلودگی خواهد شد (Tritt and Schuchardt, 1992). یو و همکاران در سال 2013 پیشنهاد دادند که مایع شکمبه می‌تواند به عنوان یک منبع آنزیم‌ها بکار رود  (Yu et al., 2013).­ چرا که محتویات شکمبه‌ای شامل آنزیم‌های میکروبی مانند زایلاناز، گالاکتوزیداز، سلولاز، همی سلولاز و آلفا آمیلاز است که کربوهیدرات‌های پیچیده را می‌شکند (Trotta et al., 2021). همچنین مایع شکمبه شامل میکروارگانیسم‌های مختلفی مانند باکتری‌ها، پروتوزوا و قارچ‌ها بوده و لذا منبع متابولیت‌های میکروبی مانند پروتئین‌ میکروبی، آنزیم‌ها، اسیدهای آمینه، اسیدهای چرب فرار، ویتامین‌ها و مواد معدنی می­باشد (Cherdthong et al., 2015).

از طرف دیگر رطوبت بالای محتویات شکمبه‌هائی که از کشتارگاه‌ها جمع آوری می‌شوند، یکی از مشکلاتی است که نیاز به راه حل مناسب دارد (Abouhief et al., 1999). لذا از مزایایی بازیافت ضایعات مذکور، در درجه اول، کاهش آلودگی محیط زیست و در درجه دوم، تولید یک منبع خوراک برای نشخوارکنندگان می­باشد (Mondal et al., 2013).­­ از جمله­ راه حل­های ارائه شده در این خصوص، استفاده از روش‌های ریزپوشانی شامل خشک کردن پاششی، سرد کردن پاششی، خنک کردن پاششی، به دام انداختن در لیپوزم، توده­سازی، اکستروژن، پوشش بستر سیال، کوکریستالیزاسیون و پلیمریزاسیون سطحی می­باشد که یکی از معمول‌ترین تکنولوژی‌های استفاده شده برای ریزپوشانی، روش خشک کردن پاششی است. این روش ساده، سریع و نیز اقتصادی برای به‌دست آوردن پودر از یک محلول یا یک سوسپانسیون مایع (مثل یک سوسپانسیون آنزیمی) است (Bajsic and Kranjcevic, 2001). علاوه بر این، خشک کردن پاششی که مایع را به شکل جامد تغییر می‌دهد، باعث حمل و نقل، ذخیره و نیز بررسی آسان شده و همچنین امکان مخلوط کردن و توزیع یکسان در فرمولاسیون غذایی در مقادیر کم را فراهم می­کند (Shahravand and Taghi, 2020). اما با توجه به اینکه در روش خشک کردن پاششی، مواد مورد نظر، به‌مدت چند ثانیه در معرض درجه حرارت زیاد، قرار می‌گیرند لذا بایستی از مواد پوشاننده استفاده کرد (Aghbashlo et al., 2012).

بنابراین تحقیق حاضر با هدف استفاده از مایع شکمبه خشک شده با روش خشک کردن پاششی و اثرات آن بر وزن از شیرگیری گوساله‌ها و نیز فراسنجه‌های بیوشیمیائی و خون­شناسی گوساله­های شیرخوار انجام گرفت.

 

مواد و روش‌ها

جهت اجرای پژوهش حاضر ابتدا مایع شکمبه لازم از کشتارگاه صنعتی شهر بن (در 25 کیلومتری شهرکرد مرکز استان چهارمحال و بختیاری قرار دارد) گرفته شد و داخل یک فلاسک آب ولرم (دمای 39 درجه سیلسیوس) بلافاصله به آزمایشگاه منتقل گردید. سپس، مایع شکمبه حاوی مواد هضمی به وسیله یک مخلوط کن به مدت 2 دقیقه ضمن تزریق گاز دی اکسید کربن مخلوط گردید و با استفاده از یک پارچه توری و یک پارچه کتانی 4 لایه صاف گردید.  سپس با افزودن مالتودکسترین (سیگما آلدریچ، CAS Number: 90-50-36)  با روش خشک کردن پاششی با یه دستگاه نیمه صنعتی اسپری درایر (شرکت مهم صنعت، مدل SD2، ساخت ایران) با دمای ورودی و خروجی هوا 135 درجه سیلسیوس به ترتیب خشک گردید (Rezai Sarteshnizi et al., 2020).

این تحقیق در تابستان 1403، روی 12 رأس گوساله شیرخوار با میانگین وزن تولد 10/1± 04/28 کیلوگرم در یک گاوداری در 5 کیلومتری شهرکرد انجام شد. گوساله‌ها بعد از مصرف آغوز وارد طرح شدند و در 2 گروه قرار گرفتند. گروه­ها شامل: 1) گوساله­های شاهد (بدون استفاده از مایع شکمبه در دوره 60 روزه دریافت شیر) و 2) گوساله‌های تیمار که به مدت 60 روز از مایع شکمبه خشک شده با روش خشک کردن پاششی(1 گرم مایع شکمبه خشک­شده) یک وعده در شیر استفاده کردند.  همه گوساله‌ها در روز 60 ام از شیرگرفته شده و با باسکول دیجیتال وزن‌کشی شدند. همچنین در این روز از همه گوساله‌ها جداگانه از ورید وداج خونگیری به‌عمل آمد و سرم خون مربوطه هم با استفاده از دستگاه سانتریفیوژ (Cocusan, Japan) در دور 3000 به مدت 10 دقیقه بدست آمد. همچنین یک میلی­لیتر از هر نمونه خون اخذ شده، جداگانه در لوله‌های حاوی ماده ضد انعقاد اتیلن دی­آمین تترا استیک اسید (EDTA, Merck, Germany) جمع­آوری شده و جهت تعیین هماتوکریت و شمارش افتراقی سلول­های خونی شامل نوتروفیل­ها، لنفوسیت­ها، مونوسیت­ها و نیز تعداد کل گلبول‌های سفید خون، استفاده شد. در ادامه مقادیر فراسنجه‌های بیوشیمیایی در نمونه­های سرم شامل گلوکز، کلسترول، آلبومین، پروتئین کل، همچنین آسپارتات آمینوترانسفراز و آلانین آمینوترانسفراز با استفاده از کیت تجاری (پارس آزمون، ایران) با روش کالری­متری و اسپکتروفتومتر (Shimadzu, Japan) در طول موج ۵۴۶ نانومتر (۵46 تا ۵00) انجام گردید). لازم به ذکر است که جهت انجام تحقیق حاضر، از طرح آزمایش کاملاً تصادفی با دو تیمار و 6 تکرار استفاده شد. 

تحلیل آماری داده­ها

داده­های کمی به­صورت میانگین ± انحراف استاندارد از میانگین ارائه شد. کلیه داده‌ها با استفاده رویه GLM و با استفاده از نرم افزار SAS (4/9) آنالیز شدند. مقایسه میانگین‌ها با استفاده از آزمون دانکن در سطح 5 درصد صورت گرفت.

 

یافته­ها 

- وزن از شیرگیری 

همانطور که در جدول 1 ارائه شده­، وزن از شیرگیری گوساله‌ها به‌طور معنی‌داری تحت تأثیر مایع شکمبه خشک شده مورد استفاده قرار داشته، به­طوری­که میانگین مقدار آن در مورد گوساله­های تیمارشده با 1 گرم مایع شکمبه خشک­شده با روش خشک کردن پاششی به همراه شیر روزانه، به مراتب بیشتر بوده­است (01/0>p).

 

 

جدول 1- تأثیر مایع شکمبه خشک شده با روش خشک کردن پاششی بر وزن شیرگیری گوساله‌های شیرخوار در دوره 60 روزه

صفت مورد نظر	گروه­های مورد آزمایش*		SEM	p-value
	1	2
میانگین وزن از شیرگیری (کیلوگرم)	33/54	33/63	61/1	003/0

* : 1) گروه شاهد (بدون استفاده از مایع شکمبه همراه با شیر روزانه)، 2) گروه تیمار شده با 1 گرم مایع شکمبه خشک شده با روش خشک کردن پاششی همراه با شیر روزانه.

 

 

- نتایج مربوط به فراسنجه‌های بیوشیمائی سرم و خون­شناسی 

در تحقیق حاضر مشخص شد که هیچ­یک از فراسنجه‌های بیوشیمیائی سرم­ گوساله­های بررسی­شده شامل مقادیر گلوکز، تری­گلیسرید، کلسترول، اوره، آلبومین، پروتئین کل، آسپارتات آمینوترانسفراز، آلانین آمینوترانسفراز و نیز فراسنجه‌های خون­شناسی شامل درصد افتراقی نوتروفیل­ها، لنفوسیت­ها، مونوسیت­ها، تعداد کل گلبول‌های سفید خون و مقدار هماتوکریت خون گوساله­های آزمایش شده، تحت تأثیر تیمار با مایع شکمبه خشک شده با روش خشک کردن پاششی، قرار نگرفتند (جدول 2).

 

جدول2- تأثیر مایع شکمبه خشک شده با روش خشک کردن پاششی بر فراسنجه‌های بیوشیمیائی سرم و خون­شناسی گوساله‌های شیرخوار

فاکتور مورد نظر	گروه­های مورد آزمایش*		SEM	p-value
	1	2
فراسنجه‌های بیوشیمیائی سرم (میلی‌گرم در دسی لیتر)
گلوکز	50/92	33/92	72/3	87/0
تری گلیسرید	33/15	24/22	54/10	39/0
کلسترول	67/113	33/117	53/10	59/0
اوره	50/18	66/18	44/0	38/0
آلبومین	45/2	43/2	05/0	91/0
پروتئین کل	80/6	36/6	41/0	60/0
آسپارتات آمینو ترانسفراز	03/48	25/41	06/5	20/0
آلانین آمینوترانسفراز	16/11	66/11	16/10	42/0
فراسنجه‌های خون­شناسی
نوتروفیل (درصد)	66/44	50/35	00/6	25/0
لنفوسیت (درصد)	83/62	50/61	02/6	23/0
مونوسیت (درصد)	00/3	60/3	11/1	94/0
تعداد گلبول‌های سفید (تعداد)	12433	9533	2396	85/0
هماتوکریت (درصد)	35/37	33/40	28/2	84/0

* : 1) گروه شاهد (بدون استفاده از مایع شکمبه همراه با شیر روزانه)، 2) گروه تیمار شده با 1 گرم مایع شکمبه خشک شده با روش خشک کردن پاششی همراه با شیر روزانه.

 

بحث و نتیجه­گیری

در مطالعه حاضر، قابلیت مایع شکمبه خشک شده در تغذیه گوساله‌های شیرخوار ارزیابی شد و مشخص گردید که با افزودن یک گرم مایع شکمبه خشک­شده با روش خشک کردن پاششی، وزن گوساله‌های شیرخوار افزایش یافته­است (جدول 1). اثرات مثبت استفاده از مایع شکمبه در مطالعات قبلی در تغذیه گوساله‌های شیرخوار نشان داده شده است (Muscato et al., 2002). رضائی سرتشنیزی و همکاران در سال 2020 در مورد استفاده از مایع شکمبه خشک­شده با روش خشک­کردن پاششی در خوراک آغازین به مدت 40 روز، تأثیر آماری معنی‌داری بر وزن 40 روزگی گوساله‌های شیرخوار مشاهده نکردند. در این مطالعه مایع شکمبه خشک­شده با روش خشک­کردن پاششی در شیر حل شد و به گوساله‌ها داده شد که احتمالا یکی از دلایل افزایش وزن بدن گوساله‌ها روش استفاده آن است که می‌تواند به صورت سرک به خوراک اضافه شود یا در شیر حل شود و مورد استفاده قرار گیرد (Rezai Sarteshnizi et al., 2020). افزودن مایع شکمبه یک روش اساسی برای بهبود سلامتی حیوان است. مایع شکمبه منبع متابولیت‌های میکروبی مانند پروتئین‌ میکروبی، آنزیم‌ها، اسیدهای آمینه، اسیدهای چرب فرار، ویتامین‌ها و مواد معدنی می‌باشد. همچنین جمعیت گوناگونی از باکتری­ها و میکروارگانیسم‌های دیگر دارد که شامل صدها مولکول‌ پلی‌ساکاریدی هستند. مولکول‌های پلی‌ساکاریدی باکتریایی آنتی‌ژن‌های قوی هستند و در واقع پلی‌ساکاریدهای باکتریایی یک عامل فعال در مایع شکمبه‌ای هستند و با تقویت سیستم ایمنی باعث افزایش وزن می‌شوند  (Muscato et al., 2002).

پارامتر‌های خونی مربوط به شاخص‌های فیزیولوژیکی، پاتولوژیکی و تغذیه‌ای در یک حیوان هستند، به طوری که تغییرات در پارامتر‌های مذکور، تأثیر فاکتورهای تغذیه‌ای و افزودنی‌های فراهم شده در جیره را روی هر موجود زنده‌ای، روشن می­سازد (Alikwa et al., 2010). در این خصوص، در تحقیق حاضر مشخص شد که میزان فراسنجه‌های بیوشیمائی سرم خون گوساله­های مورد آزمایش شامل گلوکز، تری­گلیسرید، کلسترول، اوره، آلبومین، پروتئین کل، آسپارتات آمینوترانسفراز، آلانین آمینوترانسفراز و نیز مقادیر فراسنجه‌های خون­شناسی آن­ها، یعنی درصد نوتروفیل­ها، لنفوسیت­ها، مونوسیت­ها، تعداد کل گلبول‌های سفید و مقدار هماتوکریت خون، تحت تأثیر تیمار با مایع شکمبه خشک­شده با روش خشک­کردن پاششی قرار نگرفتند (جدول 2). در این خصوص، در مطالعه رضائی سرتشنیزی و همکاران نیز که با استفاده از مایع شکمبه خشک شده با روش خشک کردن پاششی در خوراک آغازین گوساله‌ها در سال 2020 انجام گرفته، غلظت گلوکز، تری­گلیسرید، اوره، آلبومین و پروتئین کل، تحت تأثیر تیمار قرار نگرفت که با نتایج تحقیق حاضر هم­خوان می­باشد (Rezai Sarteshnizi et al., 2020).

گلوکز به مقدار زیادی به جیره مصرفی وابسته است. بنابراین مایع شکمبه مصرفی خوراک را نسبت به شاهد کاهش نداده است و ازاین رو تفاوت معنی‌داری مشاهده نشده است.

غلظت تری‌گلیسرید پلاسما، شاخص نشان دهنده وضعیت چربی است و تری­گلیسریدها، لیپیدهای هستند که انرژی را در بافت چربی دام ذخیره می‌کنند (Hatfield et al., 1998). که در این مورد هم تفاوت معنی‌داری مشاهده نشده­است.

نیتروژن اوره‌ای خون شاخص میزان تولید و مصرف نیتروژن در شکمبه است، زیرا نشان می‌دهد که تولید پروتئین میکروبی و مورد استفاده قرارگرفتن آمونیاک در شکمبه در چه حد بوده است و به همین ترتیب می‌توان میزان پروتئین میکروبی تولیدی در شکمبه و نیتروژن مازاد و اتلاف شده را حدس زد. با افزایش نیتروژن اوره‌ای خون تولید پروتئین میکروبی در شکمبه مناسب نبوده، آمونیاک استفاده نشده به شکل اوره در خون ظاهر می شود و میزان نیتروژن اوره‌ای خون افزایش می یابد(Khan et al., 2011). با توجه به یکسان بودن پروتئین جیره‌ها مایع شکمبه مصرفی نیز به‌طور معنی‌داری مقدار اوره را تغییر نداده­است.

اندازه‌گیری غلظت پروتئین کل آزمایش مفیدی برای تشخیص بسیاری از نارسایی‌هاست. کاهش غلظت پروتئین کل در اثر سنتز ناقص پروتئین کبد، جذب ناقص روده‌ای، از دست دادن پروتئین در اثر عملکرد نادرست كليه و سوء تغذیه ایجاد می­گردد (Burhans et al., 2022). زایمان، شیردهی، تغذیه و التهاب می­تواند تاثیر به­سزایی در غلظت پروتئین کل سرم داشته باشد. پژوهش‌های زیادی بیانگر ارتباط مستقیم بین غلظت پروتئین کل سرم و ایمونوگلوبولین‌ها است. اندازه‌گیری غلظت پروتئین کل سرم در یک هفتگی بعد از تولد گوساله می‌تواند به عنوان شاخص غیر مستقیم استفاده از آغوز باشد (Tyler et al., 1998). همچنین سطح پروتئین پلاسما نشان‌دهنده وضعیت آنابولیسم و کاتابولیسم پروتئین در بدن است. سطح پروتئین پلاسما در هر زمان تابعی از تعادل هورمونی، وضعیت تغذیه‌ای، تعادل آب و سایر عوامل مؤثر بر سلامت حیوان است. به طور نرمال با افزایش سن مقدار پروتئين كل افزایش پیدا می کند. در مطالعه سعید و همکاران در سال 2015 هم هیچ تفاوت معنی‌داری روی پروتئین کل سرم با دادن محتویات شکمبه با تفاله زیتون با یا بدون آنزیم مشاهده نشده­است (Said et al., 2015). اما ختاب و همکاران، محتویات شکمبه‌ای خشک شده در آفتاب و فرآوری شده با مخلوطی از آنزیم‌های اگزوژنوس از باکتری بی هوازی را جایگزین شبدر برسیم کردند و در بزهای Baladi در حال شیردهی استفاده کردند و تفاوت معنی‌داری را در پروتئین‌های کل، گلوبولین‌ها، اوره، کراتینین، آسپارتات آمینوترانسفراز سرم (AST)، آلانین آمینوترانسفراز (ALT) و گلوگز مشاهده کردند و نتیجه گیری کردند که بزهایی که جیره‌های شامل محتویات شکمبه‌ای خشک شده (DRC) فرآوری­شده با آنزیم به عنوان جانشین جزیی شبدر برسیم استفاده کردند، عملکرد بهتری بدون هیچ اثر منفی روی سلامتی حیوان داشتند (Khattab et al., 2011). از طرف دیگر گزارش شده که آلبومین در انتقال مواد سمی از سایر سلول‌ها به کبد، در انتقال مواد معدنی، اسیدهای چرب غیراشباع، هورمون‌ها و سایر ترکیبات مؤثر در سیستم ایمنی بدن نقش دارد و لذا اندازه­گیری غلظت پروتئین کل سرم و مقدار آلبومین و گلوبولین در تشخیص بیماری‌های متعدد و اختلال در عملکرد ارگانیسم‌ها بسیار با اهمیت است و برای تشخیص و بررسی بیماری‌های کبدی مانند سیروز کبدی انجام می‌شود (Burhans et al., 2022). در مطالعه حاضر غلظت آلبومین به طور معنی‌داری تحت تأثیر تیمارهای آزمایشی قرار نگرفت. ولی سطوح آلبومین خون گوساله‌ها مورد بررسی نشان از عدم وجود مشکل خاص و سلامت گوساله‌ها دارد. چون نسبت به گروه شاهد متفاوت نبوده است.

آنزیم آلانین آمینو­ترانسفراز به عنوان یک آنزیم اختصاصی کبد مطرح است که فقط در بیماری‌های کبدی و مشکلات ناشی از بافت کبد، سطح خونی آن افزایش می‌یابد. ولی سطح آنزیم آسپارتات آمینوترانسفراز علاوه بر آسیب‌های پارانشیم کبدی، در هنگام صدمات قلبی و ماهیچه‌ای نیز افزایش پیدا می‌کند. لذا اندازه‌گیری همزمان دو آنزیم مذکور، برای تشخیص آسیب‌های قلبی، ماهیچه‌ای و آسیب‌های کبدی استفاده می‌شود. در تحقیق حاضر غلظت آنزیم‌های آسپارتات آمینو­ترانسفراز و آلانین آمینوترانسفراز به طور معنی‌داری تحت تأثیر تیمار انجام شده، قرار نگرفت که با یافته رضائی سرتشنیزی و همکاران در سال 2020 موافق نبود، چرا که نامبردگان کاهش مقدار آنزیم‌های کبدی فوق را مشاهده نمودند که با افزایش سطوح جیره، روند کاهشی داشته و می‌تواند نشان از تأثیر بر سیستم ایمنی و سلامت عمومی و درگیری کمتر بافت کبد باشد (Rezai Sarteshnizi et al., 2020). غلظت کلسترول به طورمعنی‌داری تحت تاثیر قرار نگرفت، ولی درتحقیق رضایی سرتشنیزی و همکاران غلظت کلسترول کاهش یافت که با نتیجه این تحقیق مخالف بود (Rezai Sarteshnizi et al., 2020).

غلظت فراسنجه‌های خون­شناسی مثل درصد نوتروفیل­ها، لنفوسیت­ها ، مونوسیت­ها، تعداد کل گلبول‌های سفید و مقدار هماتوکریت خون نیز در تحقیق حاضر تحت تأثیر تیمارها قرار نگرفت، که تاکنون یافته­ای در این زمینه منتشر نشده است.

با توجه به افزایش وزن شیرگیری گوساله‌ها با 1 گرم مایع شکمبه خشک­شده با روش خشک­کردن پاششی در تغذیه گوساله‌های شیرخوار همچنین تحت تأثیر قرار گرفتن فراسنجه­های خونی و هماتولوژی این ماده  می­تواند به عنوان یک مکمل غذایی در جیره غذایی گوساله‌های شیرخوار استفاده شود.

 

سپاسگزاری

نویسندگان از گاوداری حاج کهوا واقع در شهرستان شهرکرد تقدیر و تشکر می‌نمایند. این مقاله به صورت یک پژوهش مستقل و با هزینه شخصی انجام شد.

 

 

 

تعارض منافع

نویسندگان اعلام می­دارند که هیچ­گونه تضاد منافع ندارند.

 

 

 

منابع

·       Abouhief, M.A., Kraidees, M.S. and Al-Selbood, B.A. (1999). The utilization of rumen content-barley meal in diets of growing lambs. Asian-Australasian Journal of Animal Sciences, 12(8): 1234-1240.

·       Alikwe P.C.N., Faremi A.Y. and Egwaikhide P.A. (2010). Biochemical evaluation of serum metabolites, enzymes and haematological indices of broiler chicks fed with varying levels of rumen epithelial scraps in place of fishmeal proteins. Research Journal of Poultry Sciences, 54(2): 27-31.

·       Aghbashlo, M., Mobli, H., Rafiee, S. and Madadlou, A. (2012). Energy and exergy analyses of the spray drying process of fish oil microencapsulation. Biosystems Engineering, 111(2), 229-241.‏

·       Bajsic, I. and Kranjcevic, E. (2001). Automation of industrial spray dryer. Instrumentation Science and Technology, 29(1): 41-52.

·       Burhans, W.S., Burhans, C.R. and Baumgard, L.H. (2022). Invited review: Lethal heat stress: The putative pathophysiology of a deadly disorder in dairy cattle. Journal of Dairy Science, 105(5): 3716-3735.

·       Cherdthong, A., Wanapat, M., Saenkamsorn, A., Supapong, C., Anantasook, N. and Gunun, P. (2015). Improving rumen ecology and microbial population by dried rumen digesta in beef cattle. Tropical Animal Health and Production, 47: 921-926.‏

·       Khan, M.A., Weary, D.M. and Von Keyserlingk, M.A.G. (2011). Hay intake improves performance and rumen development of calves fed higher quantities of milk. Journal of Dairy Science, 94(7): 3547-3553.‏

·       Khattab, H.M., Gado, H.A., Kholif, A.E., Mansour, A.M. and Kholif, A.M. (2011). The potential of feeding goats sun dried rumen contents with or without bacterial inoculums as replacement for berseem clover and the effects on milk production and animal health. International Journal of Dairy Science, 6(5): 267-277.

·       Mondal, S., Haldar, S., Samanta, I., Samanta, G. and Ghosh, T.K. (2013). Exploring nutritive potential of undigested rumen contents as an ingredient in feeding of goats. Animal Nutrition and Feed Technology, 13(1): 79-88.

·       Muscato T.V., Tedeschi, L.O. and Russell, J.B. (2002). The effect of ruminal fluid preparations on the growth and health of newborn, milk-fed dairy calves. Journal of Dairy Science, 85(3): 648-656.

·       Rezai Sarteshnizi, F., Abdi-Benemar, H., Seifdavati, J., Khalilvandi-Behroozyar, H., Seyedsharifi, R. and Salem, A.Z.M. (2020). Influence of spray-dried rumen fluid supplementation on performance, blood metabolites and cytokines in suckling Holstein calves. Animal, 14(9): 1849-1856.

·       Rios Rincon, F.G., Bermudez-Hurtado, R.M., Estrada-Angulo, A., Juarez-Reyes A.S. and Pujol-Manriquez. C. (2010). Dried Ruminal Contents as a substitute for Alfalfa hay in growing-finishing diets for feedlot cattle. Journal of Animal and Veterinary Advances, 9(10): 1526-1530.

·       Said, I.F., Elkhair, R.M.A., Shawky, S.M., Abdelrahman, H.A. and Elfeki, M.A. (2015). Impact of feeding dried rumen content and olive pulp with or without enzymes on growth performance, carcass characteristics and some blood parameters of molar ducks. International Journal of Agriculture Innovations and Research, 4(3): 2319-2473.

·       Santra, A., Karim, S.A. and Chaturvedi, O.H. (2005). Rumen enzyme profile and ermentation characteristics in sheep as affected by treatment with sodium lauryl sulfate as defaunating agent and presence of ciliate protozoa. Small Ruminant Research, 67(2-3): 126-137.

·       Tritt, W.P. and Schuchardt, F. (1992). Materials flow and possibilities of treating liquid and solid wastes from slaughterhouses in Germany. A review. Bioresource Technology, 41(3): 235-245.‏

·       Trotta, R.J., Harmon, D.L., Matthews, J.C. and Swanson, K.C. (2021). Nutritional and physiological constraints contributing to limitations in small intestinal starch digestion and glucose absorption in ruminants. Ruminants, 2(1): 1-26.

·       Tyler, J.­W., Hancock, D.D., Wiksie, S.E., Holler, S.L., Gay, J.­M. and Gay, C.C. (1998). Use of serum protein concentration to predict mortality in mixed-source dairy replacement heifers. Journal of Veterinary Internal Medicine, 12(2): 79-83.

·       Yue-­ZhengBo, Y.Z., Li-­WenWei, L.W. and Yu-­HanQing, Y.H. (2013). Application of rumen microorganisms for anaerobic bioconversion of lignocellulosic biomass. Bioresource Technology, 128(2): 738-744.

 

 

 

105