راهبردهای آسایش اقلیمی در سکونتگاه های بومی شمال غرب کشور (نمونه موردی: خانه های بومی روستاهای شهرستان مهاباد)

الموضوعات :

سوران محمودی ¹ , بایزید گلابی ² , یوسف حمه جانی ³

1 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد خلخال
2 - عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی مهاباد
3 - عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی مهاباد

تاريخ الإرسال : 27 الثلاثاء , ذو القعدة, 1445 تاريخ التأكيد : 06 الأربعاء , شعبان, 1446 تاريخ الإصدار : 01 الأحد , شعبان, 1445

الکلمات المفتاحية: آسایش اقلیمی, سکونتگاه‏های بومی, شهرستان مهاباد, شاخصه‏های فرمی, شاخص ماهانی,

ملخص المقالة :

مقدمه: عناصر اقلیمی بر روی آسایش انسان تاثیر فراوانی دارد به صورتی که سکونتگاه های انسانی می بایست سازگاری کامل را طبق این فرایند با طبیعت اجرا نموده و از آن تبعیت کنند. و از طرفی معماری بومی روستایی به دلیل اینکه توسط تجربه زندگی مردم شکل گرفته و تکامل یافته توجه زیادی به شرایط اقلیمی و راهکارهای ایجاد آسایش نشده است. هدف: هدف این پژوهش تبیین راهبردهای گرمایشی زمستانی و سرمایشی تابستانی در سکونتگاه‌های بومی روستایی شهرستان مهاباد خواهد بود. روش‌شناسی تحقیق: این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش، توصیفی-تحلیلی است. که با استفاده از جمع آوری اطلاعات از طریق روش کتابخانه ای و اطلاعات موجود در کتب و مقالات و نیز در سازمان‏های ذیربط صورت گرفته است. قلمرو جغرافیایی پژوهش: محدوده مورد پژوهش در شهرستان مهاباد در استان آذربایجان غربی واقع‌شده است که دارای پنج دهستان با نام‌های منگور شرقی، کانی بازار‌، آختاچی غربی‌، مکریان غربی و مکریان شرقی است. یافته¬ها: قرارگیری 6 ماه از سال در روز و 10 ماه از سال در شب در گروه وضعیتی سرد و قرارگیری 4 ماه از سال در روز در گروه وضعیتی گرم تمهیدات و راهبردهای که در این ماه ها منجر به آسایش اقلیمی برای ساکنان شده ارائه گردید. نتایج: ساختمان هایی با امتداد شرقی-غربی، فاصله گذاری متراکم و فشرده و پلان چندلایه دارای بافت با مجموعه فشرده و دارای یک یا دو جبهه باز با ساختمان های مجاور ، بازشو ها با سطح اشغال 10-20 درصد دیوار در استقرار جبهه جنوب و مصالح تیره و زبر و ناصاف با دیوارهای سنگین و سقف های مسطح سنگین با عایق حرارتی ، الگوی مناسب در بناهای بومی روستاهای شهرستان مهاباد را شکل می دهند.

المصادر:

احمدی، محمود. (1376). بررسی آسایش انسان از نظر عوامل آب و هوایی شهر تهران. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد نهران مرکزی.#
اخترکاوان، مهدی، صدیق، مرتضی و اخترکاوان، حمید (1391). تنظیم شرایط همساز با بوم و اقلیم ایران. تهران: انتشارات کلهر.#
اداره کل هواشناسی استان آذربایجان غربی. (1401). ایستگاه سینوپتیک هوا شناسی شهرستان مهاباد. #
آزاد بخت، جاسم،. تیموری، علی، خداداد، مهدی،. (1395)، بررسی تاثیرات اقلیم بر معماری بومی شهرستان کوهدشت با استفاده از روشهای بیوکلیماتیک، فصلنامه پژوهش های علوم جغرافیایی، معماری و شهرسازی، 1(3).#
آسیائی، مهدی. خاکسار، محمد حامد. پرهیزگار، سعید. (1383). نقش معماری همسان با ویژگی های اقلیمی منطقه در جهت بهینه سازی مصرف سوخت و انرژی در ایران. بولتن علمی پژوهشکده اقلیم شناسی. 4: 29-38.#
پاینده، نصرالله. (1383). اثر دمای محیط بر رزم. فصلنامه علوم نظامی، شماره 22: 41-69.#
جوادیان، رحیمه،. نعمتی،. ملیحه. (1397)، بررسی آسایش حرارتی در انطباق معماری با شرایط اقلیمی در شهر سمنان، کاربرد سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی در برنامه ریزی، 9(1):74-90.#
جودت، محمد رضا.(1380). معماری پایدار. فصلنامه معماری ایران. شماره 5.#
رازجویان، محمود. (1393). آسایش در پناه معماری همساز با اقلیم، 2: 1-212.#
سلگی، هیوا،. لشکری، حسن،. (1388)، بهینه سازی جهت گیری فضاهای آزاد در شهر سقز بر اساس شرایط اقلیمی، فصلنامه جغرافیای طبیعی،1(3).#
طباطبایی، فاطمه،. صابر نژاد، ژاله،. (1395)، ارزیابی سازگاری اقلیمی شاخصه های فرمی مسکن بومی لافت مبتنی بر مدل ماهانی. نشریه مطالعات محیطی هفت حصار، همدان، 18.#
عساکره، حسین،. موحدی، سعید،. (1376)، تعیین دمای موثر جهت طراحی اقلیمی در مناطق شمالی و جنوبی خوزستان، فصلنامه علمی پژوهشی اطلاعات جغرافیایی، 6(23).#
فرخ‌زاد، محمد، روشن، غلام رضا. (1401). پیشنهاد اطلس زیست‎ اقلیمی در ایران جهت دست‎یابی به راهبردهای معماری همساز با اقلیم. فصلنامه نامه معماری و شهرسازی، 14(34).45-69.#
فرمانداری شهرستان مهاباد. (1403). فهرست روستاهای موردتحقیق. نقشه هوایی شهرستان مهاباد.#
قدس، حمید رضا،. کامیابی، سعید،. قاسمی، حمید،. (1399)، تطبیق ساخت و سازهای شهری در پناه آسایش اقلیمی (نمونه موردی: اقلیم سرد و خشک شهر سمنان)، هفتمین کنفرانس ملی پژوهش های کاربردی در مهندسی عمران، معماری و مدیریت شهری و ششمین نمایشگاه تخصصی انبوه سازان مسکن و ساختمن استان تهران، تهران.#
کامیابی، سعید،. (1396)، اقلیم کاربردی ، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد سمنان، سمنان، 1.#
کسمایی، مرتضی. (1372). پهنه بندی اقلیمی ایران. مسکن و محیط های مسکونی . انتشارات مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن. تهران.#
Ashrae ،(2017), Handbook of Fundamentals. Atlanta. American Society of Heating, Ventilating and Air-Conditioning Engineers.#
Boolt, D. (2008). Design with the climatic in housing environments: An analysis in northern Cyprus. Building and Environment, 37.#
Xuan, M., Lei, Z., Jingyuan, Z., Mengying W., Zhi, C. (2021). The outdoor pedestrian thermal comfort and behavior in a traditional residential settlement – A case study of the cave dwellings in cold winter of China. Solar Energy, 220, 130-143.#