بررسی نظرات فقهی حقوقی مسئولیت کیفری اشخاص در فضای مجازی

الموضوعات :

سیدعلی اکبر بزرگ نیا ¹ (دانش آموخته دکتری فقه ومبانی حقوق اسلامی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران.)
علی فقیهی ² (استادیار فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران.)
اکبر فلاح ³ (استادیار فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران.)

تاريخ الإرسال : 12 الأحد , صفر, 1443 تاريخ التأكيد : 14 الإثنين , ربيع الأول, 1444 تاريخ الإصدار : 13 الثلاثاء , ذو القعدة, 1445

الکلمات المفتاحية: فقه, فضای مجازی, فضای سایبری, اشخاص حقوقی, مسؤلیت کیفری.,

ملخص المقالة :

فقه یکی از گسترده ترین علوم و معارف اسلامی است که در زندگی مسلمانان نقش سازنده¬ای دارد.در روایات دینی، بر « فقه» و یادگیری مسائل حلال و حرام و نقش بسزای آن در زندگی بشری تاکید شده است، به طوری که سعادت و تکامل بشری در گرو آن است. از جمله در بعضی روایات، یادگیری « معالم الحلال و الحرام» به عنوان فرضیه هر مسلمانی ذکر شده است که باید آن را از اهلش فرا گرفت در این میان نقش اساسی فضای مجازی و سایبری در پیشرفت جامعه بر کسی پوشیده نیست و زمینه مشارکت جوامع را در فناوری های پیشرفته فراهم کرده اما در عین حال، شرایط مساعدی نیز برای ظهور جرایم سایبری به وجود آورده است که این جرائم توسط اشخاص اعم از حقیقی و حقوقی ارتکاب می یابد.روش این نوشتار بصورت تحلیلی-توصیفی است ونویسنده در این مقاله به دنبال این سؤال است که، فقهای اسلام بر مبنای ادله اربعه چه دیدگاهی در خصوص مسائل سایبری با محوریت اشخاص حقوقی دارند؟ آیا می توان به مصادیقی از مسائل اشخاص حقوقی پیرامون فضای سایبری در فقه اشاره کرد یا خیر؟ که به نظر می رسد با توجه به مستحدثه بودن اشخاص حقوقی و مسئولیت کیفری وفضای مجازی، اگرچه بصورت مستقیم در منابع فقهی این موضوعات مطرح نشده، ولی می توان با ادله فقهی، مشروعیت مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی در فضای سایبری را توجیه کرد.

المصادر:

1- قرآن کریم
2- نهج البلاغه
3- ابن منظور،جمال الدين، محمد بن مكرم،1414ق، لسان العرب،بيروت،دار الفكر للطباعة
4- ابواحمد،عبدالحمید،1383،حقوق داری، جلد اول، چاپ اول، تهران، انتشارات طوس.
5- انصارى، مرتضى بن محمدامين‏، 1383،مطارح الأنظار،قم‏، مجمع الفكر الاسلامي‏
6- آخوند خراسانى، محمد كاظم بن حسين‏،1409ق، كفاية الأصول‏،قم‏، موسسة آل البيت عليهم السلام‏
7- باستانی،برومند،1386، جرایم کامپیوتری و اینترنتی،جلوه ای نوین از بزهکاری،تهران، انتشارات بهنامی
8- بریگز، ایسا،برک،پیتر،1386،تاریخ اجتماعی رسانه ها ازگوتنبرگ تا اینترنت،ترجمه :حسن نمک دوست تهرانی وعلی مرشدی زاد،ظرفیت های فرآورده های جهان اسلام درفضای مجازی،تهران،طرح نو
9- بجنوردی،سیدمیرزا حسن،1379،منتهی الاصول،تهران: مؤسسه چاپ و نشر عروج
10- جعفری لنگرودی، محمدجعفر،1386،ترمینولوژی حقوق ، تهران: انتشارات گنج دانش
11- جوهرى، اسماعيل بن حماد،1410ق، الصحاح- تاج اللغة و صحاح العربية، چاپ اول، بيروت،دار العلم للملايين
12- حسينى فيروزآبادى، مرتضی،1400ق، عناية الأصول في شرح كفاية الأصول‏،قم، كتاب فروشي فيروز آبادي
13- حكيم، سيد محسن طباطبايى،1416ق، مستمسك العروة الوثقى، چاپ اول، قم، مؤسسة دار التفسير
14- خويى، ابوالقاسم‏، 1422ق،مصباح الأصول‏، چاپ اول‏، قم‏، موسسه احياء آثار الامام الخوئي‏
15- دزفولى، مرتضى بن محمد امين انصارى،1404ق، الاجتهاد و التقليد، چاپ اول، قم، كتابفروشى مفيد
16- روحانى، محمدصادق‏،1382، زبدة الأصول‏، چاپ دوم‏، تهران‏، حديث دل‏
17- صدری افشار، غلامحسین و حکمی، نسرین و حکمی، نسترن،1369،فرهنگ زبان فارسی امروز،تهران: نشر کلمه.
18- حرّعاملی، محمد بن حسن‌،1409ق، تفصيل وسائل الشيعة إلى تحصيل مسائل الشريعة،قم،مؤسسه آل البيت عليهم السلام
19- الجبعی العاملى، زين الدين بن على(شهيد ثانى)،1412ق، الروضة البهية في شرح اللمعة الدمشقيه، چاپ اول، قم، انتشارات دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم
20- عراقى، ضياءالدين‏،1370ق، بدائع الافكار في الأصول‏، چاپ اول‏، نجف اشرف‏، المطبعة العلمية
21- عمید،حسن،1389،فرهنگ فارسی عمید، چاپ اول، تهران: انتشارات راه رشد.
22- فيومى، احمد بن محمد مقرى،بی تا، المصباح المنير في غريب الشرح الكبير للرافعي،قم، منشورات دار الرضي
23- محمودی جانکی،فیروز،1388، رویکرد چند نهادی به پیشگیری از وقوع جرم، تهران، نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران
24- مظفر، محمد رضا،1430ق، أصول الفقه‏، چاپ پنجم‏، قم‏، موسسه النشر الاسلامي التابعه لجماعه المدرسين بقم
25- مکی العاملی،محمد(شهیداول)،1360ق،القوائدوالفوائد،با تحقیق عبدالهادی حکیم،نجف،مطبعه الآداب ‏
26- الموسوی الخمینی، روح الله،1379، تحریر الوسیله،چاپ اول، تهران: موسسه ی تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)
27- موسوى بجنوردى، محمد،1387، شرح كفاية الأصول‏، چاپ اول‏، تهران‏، مجمع علمي و فرهنگي مجد
28- موسوی بجنوردی،سیدحسن،1419ق،القواعدالفقهیه، قم،نشر الهادی
29- نائينى، محمد حسين‏،1352، أجود التقريرات‏، چاپ اول‏، قم، مطبعه العرفان‏
30- نجفى،محمد حسن،1404ق، جواهر الكلام في شرح شرائع الإسلام، چاپ هفتم، بيروت،دار إحياء التراث العربي
31- نراقى، محمد مهدى بن ابى‏ذر،1388،انيس المجتهدين في علم الأصول‏، چاپ اول‏، قم‏، موسسه بوستان كتاب‏
32- نراقی،ملا احمد،1417ق،مستندالشیعه،قم،مؤسسه آل البیت(ع)