تأثیر کیفیت محیط مدارس بر خودپندارۀ تحصیلی دانش¬آموزان با نقش میانجی پدیدارشناسی ادراک محیط

الموضوعات :

پریسا خیام نکویی ¹ (دانشجوی دکتری معماری، گروه معماری، واحد اردستان، دانشگاه آزاد اسلامی، اردستان، ایران.)
بهرام شاهدی ² (استادیارگروه معماری، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران مرکز تحقیقات گردشگری، معماری و شهرسازی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران )
کاظم یزدی ³ (استادیار، عضو هیئت علمی گروه معماری، واحد اردستان، دانشگاه آزاد اسلامی، اردستان، ایران)

تاريخ الإرسال : 23 الجمعة , ذو القعدة, 1445 تاريخ التأكيد : 30 السبت , ذو الحجة, 1445 تاريخ الإصدار : 29 الأحد , محرم, 1446

الکلمات المفتاحية: ادراک محیطی, پدیدارشناسی ادراک , خودپندارۀ تحصیلی, دانش¬آموزان, کیفیت محیطی, مدرسه.,

ملخص المقالة :

در دنیای امروز عملکرد تحصیلی و نتایج آن از اهمیت ویژه برخوردار است؛ این مقوله به فعالیت­های دانش­آموز در محیط مدرسه اشاره دارد؛ از این‌رو بررسی تمامی مولّفه­های کیفیّت محیط مدرسه از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. هدف پژوهش حاضر، تبیین عوامل کیفیّت محیطی موثر در ارتقاء مولّفۀ خودپندارۀ تحصیلی دانش­آموزان  و همچنین شناسایی عوامل کیفیت محیطی  موثر بر ادراک دانش­آموزان در مدارس با درنظر گرفتن پدیدارشناسی ادراک حسی بوده‌است. این پژوهش به روش کیفی(اکتشافی) و با رویکرد پدیدارشناسی توصیفی می­باشد. روش گردآوری داده­ها بااستفاده ­ازمنابع اسنادی معتبر موجود و مصاحبه نیمه­ساختاریافته با دانش­آموزان دختر که در پایۀ دوم دورۀ دوم متوسطه ­مدرسه منتخب شهر اصفهان بوده­ و اطلاعات گردآوری­شده براساس روش تحلیل کلایزی در نرم­افزاراطلس­تی-آی(8) ارائه ­شده­است. یافته­ها بیانگر آن است که با نگاهی پدیدارشناسانه، انواع ادراک فردی دانش­آموز، بر اساس شیوۀ ادراک حسی که متاثر از محیط عینی وذهنی مدرسه است، شکل می­گیرد؛ لذا، شاخص­های کیفی ذهنی وعینی محیط مدرسه بر ادراک دانش­آموزان تاثیرگذار است. عوامل عینی و ذهنی شامل خصوصیات کالبدی فضا و سایر ویژگی­های بصری فضا بر ادراک فضایی، تاثیر بسزایی دارند و این عوامل موجب بهبود زمینه‌های رفتاری در محیط مدرسه می­شود و در نتیجه تاثیری مثبت بر خودپندارۀ تحصیلی دانش­آموزان دارد.

المصادر:

افرند خلیل آباد، فاطمه؛ حبیب، فرح و حبیب، فرشته (1402). تبیین نقش مولفه‌های کالبدی محیط آموزشی بر انگیزش به یادگیری دانش‌آموزان مقطع ششم ابتدایی شهر تهران. نشریۀ معماری و شهرسازی آرمان‌شهر 16 (45 ): 137 - 145 .
بمانیان، محمدرضا؛ مومنی، کوروش و سلطان‌زاده ،حسین (1392). بررسی تطبیقی ویژگی‌های طرح معماری مسجد-مدرسه¬های دوره قاجار و مدارس صفویه، نشریۀ معماری و شهرسازی آرمان‌شهر،(11)، ص 15-34.
بهی،حمیده؛ یونسی،شهربانو(1402). بررسی رابطۀ ادراک از محیط یادگیری و خودپندارۀ تحصیلی در دانش آموزان دوره متوسطه دوم شهر فیروزآباد، نشریۀ مطالعات روانشناسی و علوم تربیتی، دورۀ نهم (1)،ص 129-140.
پاکزاد، جهانشاه (1393). راهنمای طراحی فضاهای شهری، نشر شهیدی، وزارت مسکن و شهرسازی، معاونت شهرسازی و معماری.
پیراوی‌ونک، مرضیه (1389). پدیدارشناسی نزد مرلوپونتی. چاپ اول، نشر : پرسش، آبادان.
دبدبه، محمد (1400). طراحی بر اساس ادراک و رفتار انسانی، تهران: طحان‌گستر.
زاهدبابلان، عادل؛ کریمیان‌پور، غفار؛ دشتی، ادریس (1396). نشریۀ رویکردهای نوین آموزشی، شماره 25، ص 76-91.
طاهر طلوع دل، محمدصادق؛ سادات‌،سیده‌اشرف (1400).زیست‌پذیری در خانۀ ایرانی، نشر دانشگاه تربیت دبیرشهید رجایی، تهران،.
طبائیان، سیده‌مرضیه (1393). انسان و محیط: رویکرد روان‌شناختی به معماری و شهرسازی، نشر دانشگاه آزاد اسلامی(خوراسگان)، چاپ دوم.
طبائیان، سیده‌مرضیه (1400). پژوهشی در ضرورت طراحی بهینه فضاهای باز و محیط سبز کالبد آموزشی در راستای بهبود ادراک دانش‌آموزان و ارتقاء کیفیت محیط آموزشی (مطالعه موردی: دبیرستان های دخترانه شهر اصفهان)، دوفصلنامۀ معماری و شهرسازی ایران، دوره: 12، شماره: 21 : 127-139.
طباطبایی یگانه؛ ریحانه‌سادات، شفائی، مینو؛ مظفر، فرهنگ و صالح صدق پور، بهرام (1402 (عوامل موثر در ارتقاء خلاقیت کودکان 3- 6 سال در فضاهای باز آموزشی شهر تهران بر اساس مدل منشوری خلاقیت. نشریۀ معماری و شهرسازی آرمان‌شهر 16 (45 ): 123 - 136 .
طبیب‌زاده، کیمیا؛ اردشیری، مهیار؛ بنازاده، بهاره (1399). بررسی معماری فضاهای آموزشی با تأکید بر ارتقاء کیفیت¬های فضایی (مدارس دخترانه متوسطه دوم شیراز)، نشریه معماری‌شناسی سال سوم ، شماره 15،صفحه 56-67.
غفاری، ابوالفضل؛ ارفع بلوچی، فاطمه (1390). رابطۀ انگیزش پیشرفت و خودپندارۀ تحصیلی با اضطراب امتحان در دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه فردوسی مشهد، نشریه پژوهش های روان‌شناسی بالینی و مشاوره، سال اول، شماره 3 ، ص 121-136.
فانی ،حجت الله؛ خلیفه، مصطفی (1389). بررسی رابطۀ ادراک از رفتار معلم با خودپندارۀ تحصیلی و عملکرد تحصیلی دانش آموزان دورۀ راهنمایی شهر شیراز، مجله رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، شماره 1،37-64.
لنگ،جان (1394). آفرینش نظریۀ معماری: نقش علوم رفتاری در طراحی محیط، ترجمه: علیرضا عینی‌فر، انتشارات دانشگاه تهران،چاپ هشتم.
کارمونا،م؛ هیت، ت؛ اک، ت؛ و تیسدل، ا (1391). مکانهای عمومی فضاهای شهری ابعاد گوناگون طراحی شهری، ترجمۀ: ف، قرآئی، تهران: دانشگاه هنر تهران.
کارمن، تیلور(1390) .مرلو-پونتی ، ترجمۀ : مسعود علیا، نشر: ققنوس، تهران.
گل، یان (1389). فضاهای عمومی و زندگی جمعی، مترجم: علی غفاری - محمدصادق سهیلی‌پور، نشر دانشگاه شهيدبهشتي، تهران.
محمودی خطیبانی،ن (1395). طراحی مجتمع مسکونی سرزنده در شهر تهران با دستیابی به معیارها و راهکارهای سرزندگی و نشاط در مجتمع مسکونی، پایان نامۀ کارشناسی ارشد، رشته معماری، دانشگاه دیلمان.
معینی،مهدیه؛ اسلامی،سیدغلامرضا (1391). رویکردی تحلیلی به کیفیت محیط مسکونی معاصر، نشریه هویت شهر، دوره6 (10)،ص 47-58.
مک اندرو، فرانسیس تی (1401). کتاب روان شناسی محیطی، مترجم :غلامرضا محمودی، وانیا، تهران
نژادعمران، علی هادی (1396). بررسی ویژگیهای روان‌سنجی مقیاس چند بعدی خودپنداره تحصیلی، نشریۀ مطالعات روانشناسی و علوم تربیتی (دانشگاه تاکستان) ،دوره سوم (2)،ص 23 – 33.
نقدبیشی، رضا؛ رحمتی، پوریا (1396). روانشناسی معماری در طراحی مدارس آینده، دانشگاه علمی کاربردی.
وجداني‌درستکار، نازنين (1391).سنجش و مقايسه کيفيت محيط سکونت در بافتهای قديمی و جديد شهری(نمونه موردی: شهر مشهد)، پایان نامه کارشناسی ارشد، شیراز:دانشگاه شیراز.
یارمحمدی واصل، مسیب،؛ قنادی، فاطمه و مقامی، حمید (1391). بررسی رابطۀ خودپندارۀ تحصیلی با عملکرد ریاضی در دورۀ راهنمایی. مجلۀ پژوهش در نظام های آموزشی، دور 7(20)،ص 143-161.
هیل،جاناتان(1396). مرلوپونتی برای معماران .ترجمه: گلناز صالح کریمی .نشر: فکر نو،تهران.
Diprose, R. (2012). Corporeal Generosity: On Giving with Nietzsche, Merleau-Ponty, and Levinas. New York: State University of New York.
Marsh. H. W Walker. R.C , Debous. R. (1991). Subject – specific component of Academic self – concept and self – Efficacy. Contemporery Educatinal psy. 330-345.
Maarten, P. A, Sofie, W., Franzis, P., Christoph, N., Bieke, D. F. & Karine, V. (2015).The formation of academic self-concept in elementary education: A unifying model for external and internal comparisons .41(1). 124-132.