اثربخشی خود کارآمدی هیجانی بر تعادل عاطفی و انعطاف پذیری کنشی در زوجین

الموضوعات :

راضیه بیگی ¹ , علیرضا لطفی نوکابادی ²

1 - کارشناسی ارشد مشاوره خانواده، دانشگاه غیر انتفاعی صفاهان، اصفهان، ايران.
2 - دانشجوی دکتری مشاوره، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، اهواز، ايران.

تاريخ الإرسال : 05 الأحد , محرم, 1445 تاريخ التأكيد : 07 الأربعاء , صفر, 1445 تاريخ الإصدار : 08 السبت , ربيع الأول, 1445

الکلمات المفتاحية: انعطاف پذیری کنشی, تعادل عاطفی, خود کارآمدی هیجانی.,

ملخص المقالة :

تلاش برای اصلاح انعطاف پذیری کنشی و برقراری تعادل عاطفی، می‌تواند زندگی زناشویی زوجین را بهبود بخشد که اعمال مداخلات روانشناختی را ضروری می‌سازد؛ بنابراین پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی خود کارآمدی هیجانی بر تعادل عاطفی و انعطاف پذیری کنشی در زوجین، انجام گرفت. روش پژوهش نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون با گروه کنترل بود. جامعۀ پژوهش را زوجین مراجعه کننده به مراکز مشاوره خانواده شهر اصفهان در نیمه دوم سال 1402 تشکیل دادند که تعداد آنها 1850 نفر بودند. از جامعه مذکور، 30 زوج، به روش هدفمند انتخاب و تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل گمارش شدند. پیش‌آزمون از طریق مقیاس تعادل عاطفه دینر و همکاران (2010) و پرسشنامه¬ی انعطاف پذیری کنشی کانر و دیویدسون (2003) انجام شد. در مرحله بعد گروه آزمایش تحت 8 جلسه 90 دقیقه‌ای به صورت هفتگی خود کارآمدی هیجانی (مک کی و وست، 2017) قرار گرفتند. گروه کنترل در این مدت در لیست انتظار بود. پس از اتمام جلسات، پس‌آزمون اجرا شد. داده‌ها به وسیله تحلیل کواریانس تک‌متغیره و چندمتغیره و با استفاده از نسخه22 نرم‌افزار SPSS تحلیل شدند. نتایج بیانگر این بود که تفاوت میانگین دو گروه در نمرات تعادل عاطفی و انعطاف پذیری کنشی معنادار است (05/0>p). براین اساس متخصصان می‌توانند به منظور بهبود تعادل عاطفی و انعطاف پذیری کنشی در زوجین می توان از درمان خود کارآمدی هیجانی بهره ببرند.

نص كامل:



 

Journal of Psycho Res and Edu Studies Volume 1, Issue 3 - Autumn 2023 - Pages 74-83

doi:org  10.71610/psych.2023.1120873

---

 

 

The Effectiveness of Emotional Self-efficacy on Emotional Relationship and Action Acceptance in Couples 

Razieh Beigi 1, Alireza Lotfi Nokabadi 2*

1-Master's Degree in Family Counseling, Safahan Non-Profit University, Isfahan, Iran.

2- PhD student in counseling, Islamic Azad University, Ahvaz branch, Ahvaz, Iran.

 

OPEN ACCESS Research Article   *Correspondence: Alireza Lotfi Nokabadi*  [e-mail] Received: Aug 2023 Accepted: Sep 23 2023 Published: Autumn 2023 Citation: Beigi, R, Lotfi Nokabadi, A. (2023). The Effectiveness of Emotional Self-efficacy on Emotional Relationship and Action Acceptance in Couples. Journal of Psycho Research and Educational Studies, 1(3): 74-83.   doi:org  10.71610/psych.2023.1120873

Abstract Trying to improve the acceptance of action and maintaining the emotional relationship can improve the married life of couples, which makes the application of psychological models. Therefore, the current research was conducted with the aim of investigating the effectiveness of emotional efficiency on emotional self and action comprehensibility in couples. The research method was semi-experimental with a pre-test-post-test design with a control group. The second study was conducted on couples who referred to family counseling centers in Isfahan in the middle of 2023. From the mentioned society, 30 couples were selected in a purposeful way and randomly assigned to two experimental and control groups. The pre-test was done through Diener et al.'s affect balance scale (2010) and Connor and Davidson's action flexibility questionnaire (2003). In the next stage, the experimental group underwent 8 weekly 90-minute emotional self-efficacy sessions. The control group was on the waiting list during this time. After the sessions, the post-test was administered. The data were analyzed by univariate and multivariate covariance analysis using SPSS software version 22. The results showed that the average difference between the two groups in emotional balance and action flexibility scores is significant (p<0.05). Therefore, specialists can benefit from emotional self-efficacy therapy in order to improve emotional balance and action flexibility in couples Key words: Action flexibility, emotional balance, emotional self-efficacy.

 

 

 

فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری سال اول، شماره سوم ، پاییز 1402- صفحات 74-83

doi:org  10.71610/psych.2023.1120873

---

 

 

اثربخشی خود کارآمدی هیجانی بر تعادل عاطفی و انعطاف پذیری کنشی در زوجین

راضیه بیگی1، علیرضا لطفی نوکابادی2*

1-کارشناسی ارشد مشاوره خانواده، دانشگاه غیر انتفاعی صفاهان، اصفهان، ايران.

2- دانشجوی دکتری مشاوره، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، اهواز، ايران.

دسترسي آزاد مقاله علمي پژوهشي نويسنده مسئول*: علیرضا لطفی نوکابادی [e-mail] تاريخ دريافت: 01/05/1402 تاريخ پذيرش: 01/06/1402 تاريخ انتشار: پاییز 1402 استناد: بیگی، راضیه، لطفی نوکابادی، علیرضا. (1402). اثربخشی خود کارآمدی هیجانی بر تعادل عاطفی و انعطاف پذیری کنشی در زوجین. فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری، 1(3): 83-74.   doi:org  10.71610/psych.2023.1120873

چکیده تلاش برای اصلاح انعطاف پذیری کنشی و برقراری تعادل عاطفی، می‌تواند زندگی زناشویی زوجین را بهبود بخشد که اعمال مداخلات روانشناختی را ضروری می‌سازد؛ بنابراین پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی خود کارآمدی هیجانی بر تعادل عاطفی و انعطاف پذیری کنشی در زوجین، انجام گرفت. روش پژوهش نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون با گروه کنترل بود. جامعۀ پژوهش را زوجین مراجعه کننده به مراکز مشاوره خانواده شهر اصفهان در نیمه دوم سال 1402 تشکیل دادند که تعداد آنها 1850 نفر بودند. از جامعه مذکور، 30 زوج، به روش هدفمند انتخاب و تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل گمارش شدند. پیش‌آزمون از طریق مقیاس تعادل عاطفه دینر و همکاران (2010) و پرسشنامه­ی انعطاف پذیری کنشی کانر و دیویدسون (2003) انجام شد. در مرحله بعد گروه آزمایش تحت 8 جلسه 90 دقیقه‌ای به صورت هفتگی خود کارآمدی هیجانی (مک کی و وست، 2017) قرار گرفتند. گروه کنترل در این مدت در لیست انتظار بود. پس از اتمام جلسات، پس‌آزمون اجرا شد. داده‌ها به وسیله تحلیل کواریانس تک‌متغیره و چندمتغیره و با استفاده از نسخه22 نرم‌افزار SPSS تحلیل شدند. نتایج بیانگر این بود که تفاوت میانگین دو گروه در نمرات تعادل عاطفی و انعطاف پذیری کنشی  معنادار است (05/0>p). براین اساس متخصصان می‌توانند به منظور بهبود تعادل عاطفی و انعطاف پذیری کنشی  در زوجین می توان از  درمان خود کارآمدی هیجانی بهره ببرند. واژگان کلیدی: انعطاف پذیری کنشی، تعادل عاطفی، خود کارآمدی هیجانی.

 

 

 

 

اثربخشی خود کارآمدی هیجانی بر تعادل عاطفی و انعطاف پذیری کنشی در زوجین --------------------------------- لطفی نوکابادی               76      

مقدمه

از موضوعات مهم و قابل توجه در کلیه جوامع چه از نظر اجتماعی و چه از نظر خانوادگی، طرز رفتار و سلوک زن و شوهر با یکدیگر است و برای داشتن جامعه ای سالم، خانواده­ها باید سالم و متعادل و شکوفا باشند (تبریزی و علوی نیا، 1395). سوهو¹(2008) معتقد است تعارضات زناشویی معمولا از دو منبع ناشی می­شود: اول عدم تعادل ساختار خانواده و دیگری، عدم پایبندی هر یک از زوجین به هنجارها و ارزش­های خانواده و تخلف از آن­ها، از سویی اعتیاد می­تواند ارزش­های خانواده را دست خوش نوسان کند.

از طرفی خانواده یکی از جهانی‌ترین نهادهای بشری است که از دو فرد با توانایی‌ها و استعدادهای متفاوت، با نیازها و علایق مختلف و در یک کلام با شخصیت‌های گوناگون تشکیل شده است (کارنی و بردبری²، 2020). هر خانواده بر اساس تاریخچه و اهداف مشترک بین زوجین و ایجاد رابطه‌ای عمیق و چند‌لایه بین‌فردی شکل می‌گیرد و افراد در چنین نظامی، از طریق وفاداری و دلبستگی‌های هیجانی پایدار و متقابل به هم گره می‌خورند (گلدنبرگ و گلدنبرگ³، 1401). ﯾﮏ راﺑﻄﻪ زﻧﺎﺷﻮﯾﯽ ﺻﻤﯿﻤﯽ ﻣﺴﺘﻠﺰم آن اﺳﺖ ﮐﻪ زوﺟﯿﻦ بیاموزند با وجود تفاوت‌ها، با یکدیگر ارتباط برقرار کنند؛ اما همیشه این تفاوت‌ها از سوی زوجین پذیرفته نمی‌شود و موجب بروز مشکلات زناشویی می‌گردد (آمبرسون و تومیر⁴، 2020) که می‌تواند تأثيرات زيان‌آوري بر سلامت جسمی و روانی خانواده داشته باشد (هارولد و سلر⁵، 2018) و این مسأله توجه ویژه به عواملی که موجب بروز تفاوت‌ میان زوجین و عدم پذیرش این تفاوت‌ها می‌شود را روشن می‌سازد.

      یکی از عواملی که موجب بروز تفاوت در میان زوجین می‌شود، عدم تعادل عاطفی است (هسو و بارت⁶، 2020). تعادل عاطفي، كه به‌عنوان توانايي فيزيكي و رواني شـخص براي واكنش نشان دادن طبيعي در برابر عوامل محيطي تعريف شده است، در برگيرندة عادت‌هاي موفقيت و خود اعتمادي، لذّت بردن از فعاليت‌هاي اجتماعي و نداشتن بدبيني است (دان و جین⁷، 2012). عواطف به دو دسته اساسی تقسیم می‌شوند؛ يكي عواطف منفي⁸ است. این بدان معناست که فرد چقدر احساس نارضایتی و ناخوشایندی دارد. از سوي ديگر، عاطفه مثبت⁹، حالتي از انرژي فعال، تمركز بالا و انجام كارهای لذت‌بخش است. اين دو خلق، حالت‌های مستقل عاطفه هستند که می‌بایست بین آنها توازن ایجاد شود. رسیدن به تعادل عاطفی به معنای چگونگی تجربه احساسات، مقابله با احساسات، مدیریت احساسات و تعادل بین احساسات مثبت و منفی است (فومنی و صالحی، 2015). عواطف مثبت حالتی از انرژی فعال، تمرکز زیاد و اشتغال به کار لذت بخش می‌باشد و عاطفه منفی یک بعد عمومی از یأس درونی و عدم اشتغال به کار لذت‌بخش را تشکیل می‌دهد که با حالت‌های خلقی اجتنابی نظیر خشم، غم، تنفر، حقارت، احساس گناه، ترس و عصبانیت پدید می‌آید (نریمانی، پرزور و بشرپور، 1394). موضوع قابل توجه آن است که عاطفه مثبت و منفی حالت‌های متضاد احساس کردن نیستند، بلکه این دو خلق، حالت‌های مستقل (نه متضاد) احساس کردن، هستند که می‌بایست بین آنها تعادل ایجاد شود. افرادي كه در زندگي خود توانسته‌اند تعادلي بين هيجانات مثبت و منفي خود برقرار كنند، پرانرژي و با روحيه‌اند و از زندگي خود لذت مي‌برند، الگوهای ارتباطی مؤثری خواهند داشت و قضاوت درستی درباره رضایت از زندگی دارند (امین‌زاده، کاظمیان، اسمعیلی و اسمری، 1396)؛ به طوری‌که فردی که از تعادل عاطفی خوبی برخوردار است، بهتر با درخواست‌ها و تفاوت‌های همسر خود، سازگار می‌شود و در صورت داشتن مشکلات بین‌فردی، به سمت راه‌حل‌های سازگارانه حرکت می‌کنند (بانسود¹⁰، 2013).

 

فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری پاییز 1402 1(3): 74- 83---------------------------------------------- لطفی نوکابادی         77     

از سال ها قبل، نظریه انعطاف پذيری كنشی فردی علیرغم رویارویی با شرايط ناگوار، وجود داشته است، با اين حال از ابتدای پیدایش علم تجربی، علوم اجتماعی و رفتاری جهت بررسی و مطالعه انسان و رشد اجتماعی يك رويكرد مشكل نگر را دنبال نموده اند و اين الگوی پژوهشی آسيب شناختی به مطالعه در خصوص بیماری، ناسازگاری، مشكلات، انحراف و عدم شايستگی پرداخته است (گارمزی¹¹، 2010). انعطاف پذیری کنشی¹²، به معنی مثبت بودن سازگاری فرد در برابر شرایط ناخوشایند تهدیدها و آسیب­ها است. همچنین انعطاف پذیری کنشی را می توان این گونه توصیف نمود که به معنی میزان ایجاد تعادل زیستی و روانی فرد در شرایط دشوارتوسط توانمندی فردی است (کلوس، کونستانس، دروسرت، بوهلمیجر و وسترهوف¹³، 2019). هوگی¹⁴ (2007) در پژوهش خود دریافت که انعطاف پذیری کنشی صرفاً فقدان اختلال روانی نیست، بلکه اکتساب ویژگی­هایی است که به حفظ بهداشت روانی فرد در هنگام مواجهه با عوامل خطر کمک می کند. فوته¹⁵ (2016) معتقد بود که انعطاف پذیری کنشی سازه ای بسیار مهم در درک عوامل خطر و پیشگیری از آسیب­های احتمالی آن و همچنین ارتقای بهداشت روانی افراد می باشد. ووگ¹⁶ (2018) دریافت که افراد با انعطاف پذیری کنشی، بهتر از سایرین از منابع هیجانی برای مواجهه با ناملایمات و حوادث منفی استفاده می کنند. فردی که دارای انعطاف پذیری کنشی است، چاره ساز وانعطاف پذیر بوده، مطابق تغییرات محیطی خود را وفق می دهد و بعد از بر طرف شدن عوامل فشار زا به سرعت به حالت بهبود باز می گردد.

      تاکنون درمان­های رواشناختی بسیاری برروی زوجین اجرا گردیده است، اما درمان اجرا شده در این پژوهش، برنامه آموزش خود کارآمدی هیجانی می­باشد که در این درمان، دیدگاه­های روان تحلیلی، رفتاری، ارتباطات و سیستم­های خانواده در هم ادغام گردیده و بر اهمیت شناخت باورهای افراد درباره علت بروز مشکلات تاکید می­شود و به مراجعان کمک می­شود تا مهارت هایی را یاد بگیرند که آن­ها را قادر کند تا مشکلات خود را حل نمایند و کیفیت زندگی زوج ها را در طول زندگیشان حفظ می­نماید (گورنی¹⁷، 2005).

مروری برتحقیقات انجام شده نشان داد که برنامه خود کارآمدی هیجانی بر افزایش سازگاري زناشویی (بلانچارد، گرون، ییل و فارچی¹⁸، 2009، بر بهبود روابط زناشویی (هارتمن، بزینر، ویلد، ایزلر و هرزوگ¹⁹،2010)، اجرا گردیده است ولی با توجه به وجود مشکلات فراوان بین زوجین و با در نظر گرفتن کمبود درمان­های روان شناختی جامع در اين زمينه و همچنين به دليل مشکلات و هزينه های وارد شده در  زندگی زناشویی آنان در صورت عدم درمان مشکلات، استفاده از يک درمان جامع و  مؤثر، برای اين مشکلات ضروری به نظر می رسد، لذا اين پژوهش به دنبال بررسی فرضيه زير است:

خود کارآمدی هیجانی بر تعادل عاطفی و انعطاف پذیری کنشی در زوجین، اثربخش است.

روش اجرای پژوهش

      پژوهش حاضر از نوع نیمه‌‌آزمایشی، با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه کنترل بود. جامعۀ آماری پژوهش را زوجین مراجعه کننده به مراکز مشاوره خانواده شهر اصفهان در نیمه دوم سال 1401 تشکیل دادند که تعداد آن ها 1850 نفر بودند. از جامعه مذکور، نمونۀ پژوهش شامل 30 زوج (برای هر یک از دو گروه مطالعه 15 زوج در نظر گرفته شده است) بود

 

اثربخشی خود کارآمدی هیجانی بر تعادل عاطفی و انعطاف پذیری کنشی در زوجین --------------------------------- لطفی نوکابادی               78      

که به روش هدفمند و مبتنی بر ملاک‌های ورود و خروج انتخاب شدند. در نظر گرفتن حداقل 15 نفر برای هر یک از دوگروه پژوهش، بر مبنای توصیه 15 نفر برای هر یک از گروه­ها در مطالعات نیمه‌آزمایشی بوده است (دلاور، 1400).

     ملاک‌های ورود شامل موارد زیر بود: 1. حداقل سواد خواندن و نوشتن، 2. عدم ابتلا به اختلالات روانی حاد یا مزمن طی یک هفته گذشته (که توسط روانپزشک و یا روانشناس بالینی مورد تأیید قرار گرفته باشد)، 3. عدم استفاده از درمان­های روان­شناختی همزمان، 4. عدم مصرف داروهای روان‌پزشکی از 3 ماه قبل (از طریق پرسش از مراجعین) و 5. عدم ابتلا به بیماری­های جسمانی (که توسط پزشک تشخیص داده شده و مراجع به آن اذعان دارد) که مانع از شرکت در طرح پژوهشی باشد. ملاک‌های خروج نیز عبارت بودند از: 1. عدم تمایل به همکاری؛ 2. عدم انجام تکالیف ارائه شده در جلسات و 3. غیبت بیش از 2 جلسه در جلسات درمان.

محتواي جلسات خود کارآمدی هیجانی(مک کی و وست، 2017)

محتواي جلسات آموزشي	جلسه
آگاهی از هیجان	یکم
پذیرش ذهن آگاهانه: موج سواری بر روی هیجان	دوم
عمل مبتنی بر ارزش ها-بخش اول	سوم
عمل مبتنی بر ارزش ها-بخش دوم	چهارم
مقابله ذهن آگاهانه: تن آرامی و خود آرام سازی	بنجم
مقابله ذهن آگاهانه: افکار مقابله ای و پذیرش بنیادین	ششم
مقابله ذهن آگاهانه:توجه برگردانی و وقت استراحت	هفتم
تثبیت، رفع اشکال و جمع بندی	هشتم

 

ابزار پژوهش

  مقیاس تعادل عاطفه²⁰ (SPANE): این مقیاس توسط دینر، ویرتز، بیسواس-دینر، تو، کیم-پریتو و همکاران²¹ (2010) تهیه شد و دارای 12 گویه است که شش گویه آن برای ارزیابی تجارب مثبت و شامل سوالات 1، 3، 5، 7، 10، 12، و شش گویه دیگر جهت ارزیابی تجارب منفی و شامل 2، 4، 6، 8، 9، 11، تهیه شده است. نمره گذاری پرسشنامه بصورت طیف لیکرت 5 نقطه‌ای می‌باشد که برای گزینه‌های «هرگز»، «بندرت»، «گاهی اوقات»، «اکثراً» و «همیشه» به ترتیب امتیازات 1، 2، 3، 4 و 5 در نظر گرفته می‌شود. اين مقياس قابليت نمره‌دهي به صورت تعادل ميان دو عاطفه مثبت و منفي را نيز دارد بدين صورت كه با تفريق نمره عواطف منفي از نمره عواطف مثبت محاسبه مي‌شود و نتيجه نمره تفاضل مي‌تواند بين 24- (بدبختی) تا 24+ (بالاترین تعادل عاطفی ممکن) متغير باشد. نمرات بالاتر و نزديك به 24 نشان می‌دهد که فرد خيلي بندرت يا هرگز عواطف منفي را تجربه كرده است و اغلب يا هميشه عواطف 

 

فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری پاییز 1402 1(3): 74- 83---------------------------------------------- لطفی نوکابادی         79      

مثبت را تجربه كرده است. براي بررسي روايي از دو روش روايي همزمان و روايي سازه استفاده شد. با توجه به اينكه مقياس‌ها به وسيله دينر و همكاران (2010) براساس نظرات بهزيستي رواني طراحي شده است، مقياس از روايي محتوايي برخوردار است ولي به منظور صحت ترجمه، مقياس در اختيار پنج متخصص روان‌شناس آشنا به مباحث روان شناسي مثبت قرار گرفت تا نظرات موافق و مخالف آن‌ها نيز مورد توجه قرار گيرد. براي ازبين بردن و كاهش خطاي احتمالي در ترجمه گويه‌ها، از يك متخصص زبان انگليسي خواسته شد تا مقياس‌ها را مجدداً به زبان انگليسي برگرداند. نتايج نشان دهنده صحت عملكرد مترجمان اوليه بود. براي بررسي روايي همزمان، مقياس عواطف مثبت و منفي پاناس به طور همزمان اجرا شد و ضريب همبستگي براي عواطف مثبت و منفي به ترتيب 87/0 و 83/0 محاسبه شد. در بررسي روايي سازه چون هدف تعيين ويژگي‌هاي روان‌سنجي بود، از روش تحليل عامل تأييدي به وسيله نرم افزار ليزرل نسخه 75/8 استفاده شد و دو عامل با شاخص‌هاي برازش مطلوب استخراج شد. البته لازم به ذكر است قبل از اجراي تحليل عاملي پيش‌فرض‌هاي مربوط به نرمال بودن توزيع نمرات بررسي و با توجه به اينكه توزيع نمرات از ويژگي همگوني در كل سطح منحني نرمال تبعيت مي‌كرد (سطح معنی‌داری برای عواطف مثبت 078/0 و برای عواطف منفی 12/0) يعني نرماليته حاكم بود، آزمون تحليل عاملي اجرا شد. دينر و همكاران (2010) آلفاي كرونباخ براي عواطف مثبت و منفي را به ترتيب 87/0 و 81/0 محاسبه و همچنين همبستگي آن را با مقياس عواطف پاناس براي عواطف مثبت و منفي به ترتیب 61/0 و 70/0 گزارش نموده‌اند. نتايج تحليل عاملي نشان داد بار عاملي گويه‌ها در عواطف مثبت بین 58/0 تا 81/0 و مقدار ويژه محاسبه شده 61 درصد واريانس گويه‌‌ها را تبيين مي‌كند و همچنين بار عاملي براي عواطف منفي بين 49/0 تا 78/0 محاسبه شده است، و مقدار ويژه محاسبه شده 53 درصد واريانس گويه‌ها را تبيين مي‌كند بنابرين مقياس تجارب عاطفي مثبت و منفي اسپين دو عامل را با شاخص‌هاي مناسب ارائه نموده است كه از روايي و پايايي مطلوبي برخوردار است. در پژوهش حسنی و نادی (1395) براي بررسي پايايي ازضريب آلفاي كرونباخ، گاتمن و اسپيرمن استفاده شد كه به ترتيب براي عواطف مثبت 84/0، 7/0، 8/0 و عواطف منفی 78/0، 65/0، 74/0 به‌دست آمد. همچنين ضريب آلفاي كرونباخ براي نمره تعادل مقياس تجارب عاطفي مثبت و منفي اسپين 87/0 به‌دست آمد. ضریب آلفای کرونباخ به دست آمده در این پژوهش 83/0 بود که به معنایی پایایی مطلوب این مقیاس بود.

پرسشنامه انعطاف پذیری کنشی

 این پرسشنامه را به منظور سنجش انعطاف پذیری کنشی  توسط کانر و دیویدسون (2003) تهیه نمودند. این پرسشنامه دارای 26 گویه است که در یک مقیاس لیکرت 5 درجه ای انعطاف پذیری کنشی را مورد سنجش قرار می دهد. هدف آن سنجش میزان انعطاف پذیری کنشی بر اساس مولفه های شایستگی، استحکام شخصی، اعتماد به غرایز شخصی، تحمل عواطف منفی، خودمهارگری و معنویت در افراد مختلف است. محمدی (1384) در پژوهشی ضریب پایایی این پرسشنامه را با روش آلفای کرونباخ 89/0 بدست آورد. شاکری نیا و محمدپور (1389) در پژوهشی ضریب پایایی این پرسشنامه را از طریق آلفای کرونباخ 90/0 بدست آوردند. مشعل پور (1389) در پژوهشی از طریق همبسته نمودن آن با مقیاس سرسختی روانشناختی اهواز با محاسبه ضریب همبستگی 64/0 در سطح معنی داری (0001/0p<) نشان دادند که این سازه از روایی نسبتا بالایی برخوردار است. در پژوهشی دیگر حسینی (1391) نیز ضریب پایایی پرسشنامه از طریق آلفای کرونباخ 87/0 محاسبه نمود. در تحقیق حاضر نیز ضریب پایایی پرسشنامه با روش آلفای کرونباخ 82/0 بدست آمد.

یافته­ها

تجزيه تحليل يافته­های پژوهش به وسيله بسته آماری علوم اجتماعی نسخه²²22، در دو سطح توصيفی (فراوانی، درصد فراوانی، ميانگين و انحراف استاندارد) و استنباطی (تحليل کوواريانس چند متغيره) تحليل شد.

 

اثربخشی خود کارآمدی هیجانی بر تعادل عاطفی و انعطاف پذیری کنشی در زوجین --------------------------------- لطفی نوکابادی             80      

يافته­ها در سطح  توصيفی نشان داد میانگین سن در گروه آزمایش برابر با 45/32 سال و در گروه کنترل 27/36 سال است .تحصیلات افراد نمونه در گروه آزمایش 19/11 سال و در گروه کنترل 13 سال است. میانگین مدت زمان ازدواج در گروه آزمایش 76/10 سال و در گروه کنترل 82/11 سال است، که با توجه به یافته های به دست آمده، از بین منغیرهای جمعیت شناختی، هیچ یک رابطه معنی داری با متغیرهای پژوهش نشان نداد و همه سطوح معنی بیشتر از 05/0 بود. بدین منظور در بررسی فرضیه های پژوهش نیازی به کنترل این متغیرهای جمعیت شناخنتی نیست. یافته های توصیفی در جدول شماره 2 ارائه گردیده است.

جدول 3. خلاصه نتایج تحلیل کوواریانس چند متغیری به منظور مقایسه تعادل‌عاطفی و انعطاف پذیری کنشی در گروه‌های آزمایش و کنترل

آزمون	ارزش	F	فرضیه درجه آزادی	معناداری	مجذور اتا	توان آزمون
اثرپیلای	757/0	908/37	2	001/0	698/0	00/1
لامبدای ویلکز	243/0	908/37	2	001/0	698/0	00/1
اثر هتلینگ	113/3	908/37	2	001/0	698/0	00/1
بزرگترین ریشه روی	13/3	908/37	2	001/0	698/0	00/1

 

نتایج جدول 3 نشان می‏دهد تفاوت میانگین دو گروه در حداقل یکی از متغیرهای تعادل عاطفی و انعطاف پذیری کنشی معنادار است (05/0>p). همچنین ضریب اتا نشان می‌دهد که خود کارآمدی هیجانی، 8/69 درصد از تغییرات متغیرهای تعادل عاطفی و انعطاف پذیری کنشی را تبیین می‌کند. توان آماری نشان‌دهنده حجم نمونه مناسب برای یک چنین نتیجه گیری است. بر اساس نتایج جدول 3، درمان خود کارظآمدی هیجانی بر حداقل یکی از متغیرهای تعادل عاطفی و انعطاف پذیری کنشی مؤثر است. به منظور بررسی دقیق تفاوت دو گروه در متغیرهای پژوهش، از تحلیل کوواریانس تک متغیری استفاده شد که در جدول 4 ارائه شده است.

جدول 4. خلاصه نتایج تحلیل کوواریانس تک‌متغیری به منظور مقایسه تعادل عاطفی و انعطاف پذیری کنشی در گروه‌های پژوهش

منبع تغییرات	متغیرها	مجموع مجذورات	درجه آزادی	میانگین مجذورات	F	معناداری	مجذور اتا	توان آزمون
پیش‌آزمون	تعادل عاطفی	569/1	1	569/1	566/0	469/0	019/0	109/0
	انعطاف پذیری کنشی	628/9	1	628/9	150/1	293/0	041/0	179/0
گروه	تعادل عاطفی	536/112	1	536/112	424/37	0001/0	581/0	00/1
	انعطاف پذیری کنشی	886/636	1	886/636	070/77	0001/0	741/0	00/1
خطا	تعادل عاطفی	489/81	27	981/2
	انعطاف پذیری کنشی	919/217	27	108/8

 

نتایج جدول 4 نشان مي­دهد که تفاوت میانگین دو گروه در نمرات تعادل عاطفی و انعطاف پذیری کنشی معنادار است، همچنین ضریب اتا نشان می‌دهد که درمان خود کارآمدی هیجانی، 1/58 درصد تغییرات تعادل عاطفی و 1/74 درصد از تغییرات انعطاف پذیری کنشی را تبیین می‌کند. 

 

فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری پاییز 1402 1(3): 74- 83---------------------------------------------- لطفی نوکابادی 81         

توان آماری نشان‌دهنده حجم نمونه مناسب برای یک چنین نتیجه گیری است. به این ترتیب در پاسخ به این فرضیه باید گفته شود که خود کارآمدی هیجانی بر تعادل عاطفی و انعطاف پذیری کنشی زوجین مؤثر است؛ به این صورت که باعث افزایش تعادل عاطفی و انعطاف پذیری کنشی زوجین می‌گردد.

بحث و نتیجه گیری

هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی اثربخشی خود کارآمدی هیجانی بر تعادل عاطفی و انعطاف پذیری کنشی در زوجین بود. نتایج به دست آمده از پژوهش، نشان داد خود کارآمدی هیجانی بر تعادل عاطفی و انعطاف پذیری کنشی در زوجین مؤثر است؛ به این صورت که باعث افزایش تعادل عاطفی و اصلاح انعطاف پذیری کنشی در زوجین می‌گردد.

      نتایج پژوهش با یافته­های صحتی، امینی نسب و یوسفیان (1399)، مبنی بر کارآیی تنظیم احساسات و تحمل پریشانی مبتنی بر رفتار درمانی دیالکتیک بر حساسیت و احساس اضطراب در زنان با روده تحریک پذیر، روحی و همکاران (1398)، مبنی بر تأثیر درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر افزایش شفقت به خود، تحمل پریشانی، و تنظیم هیجان در دانش آموزان با اختلال اضطراب اجتماعی، بایلی (2020)، مبنی بر بررسی مهارت‌های رفتاردرمانی دیالکتیک به عنوان راهی برای درمان اختلال اضطراب عمومی و دیوید و داگلاس (2015)، مبنی بر تعیین اثر بخشی درمان مبتنی بر تنظیم هیجانات بر اختلالات اضطرابی، همسو می‌باشد. 

در تبیین یافته فوق می‌توان اظهار داشت که یکی از تکنیک­هایـــی کـــه در درمان مبتنی بر کارآمدی هیجانی بـــه عنـــوان بخشـــی از بســـته درمانـــی اســـتفاده شـــد و مبتنـــی بـــر تکنیک­هـــای رفتـــار درمانگـــری بـــود اســـتفاده از تکنیــک تصویرســازی ذهنــی و ریلکسیشــن و تکنیــک مراقبــه بـــه عنـــوان درمـــان اضطـــراب بیمـــاران بـــود؛ در آمـــوزش ایـــن تکنیک­هـــا فـــرد می­آمـــوزد تـــا بـــه طـــور آگاهانـــه بـــا ایجـــاد تنـــش و رهاشـــدگی در گروه‌هـــای مختلـــف و تصویرســـازی ذهنـــی مثبـــت در خـــود آرامـــش ایجـــاد نمایـــد. بـــه عبارتـــی ریلکسیشـــن و تصویرســـازی روی اعصـــاب اتونـــوم تأثیـــر گذاشـــته، ســـبب کاهـــش تنـــش عضلانـــی شـــده و در آرامـــش و کاهـــش اضطـــراب در افراد نقش داشته است و نقـــش ایـــن تکنیک­هـــای درمانـــی در چارچـــوب یـــک تکنیـــک انحـــراف توجـــه نیـــز قابـــل تبییـــن اســـت. بـــه عنـــوان مثـــال ریلکـــس کـــردن بـــا تأکیـــد بـــر آرامـــش عضلانـــی می‌توانـــد ســـبب جهت گیـــری مجـــدد توجـــه بـــر احساســـات خوشـــایند درونـــی شـــده و برانگیختگـــی فیزیولوژیکـــی ناشـــی از هیجانـــات مثبـــت باعـــث کاهـــش اضطــراب در افراد می‌شود.(لیـــو، گاســـنس، لینتـــون، کرامبـــز، بورســـما و والی²³، 2010). از طرفی اساس درمان خودکارآمدی هیجانی، نظریه نظام ارتباطی است؛ براساس این نظریه بسیاری از روش هایی که برای حل مشکلاتمان استفاده می کنیم ما را به دام هایی می اندازند که موجب رنجش خاطر ما می شوند. این درمان اجتناب از درد و استرس را مشکل اصلی بیماران می داند که به ناتوانی و کاهش رضایت از زندگی می انجامد. طبق این نظریه، اجتناب زمانی اتفاق می افتد که افکار و هیجانات منفی اثر مفرط و نامناسب بر رفتار می گذارند. بنابراین، شیوه اصلی این درمان مواجهه سازی بیمار با موقعیت هایی است که پیشتر از آن ها اجتناب شده است (هاینز و همکاران، 2013) و برخلاف سایر درمان ها از جمله درمان شناختی –رفتاری که بر کاهش یا کنترل علائم تأکید دارند، این درمان بر افزایش پذیرش واکنش های منفی (افکار، هیجانات، حواس بدنی) به نفع درگیری در فعالیت های معنی داری که تغییر مستقیم آن ها امکان پذیر نیست را در مرکز توجه قرار می دهد، هرچند که ممکن است این کار درد و استرس زیادی را فراخواند. هدف درمان بهبود کارکرد فرد از طریق افزایش انعطاف پذیری روانی است (پرودینی و همکاران، 2011). همچنین بسیاری از درمان ها به درمانجویان کمک می کنند تا احساس بهتری داشته باشند. این درمان ها قصد دارند تا در پایان دوره درمان، درمانجو علائم کمتر و از نظر هیجانی احساس بهتری را تجربه

 

اثربخشی خود کارآمدی هیجانی بر تعادل عاطفی و انعطاف پذیری کنشی در زوجین --------------------------------- لطفی نوکابادی               82      

کند ولی  این درمان صراحتاً بر زندگی بهتر تمرکز دارد؛ صرف نظر از اینکه زندگی بهتر با احساس بهتر همراه باشد یا نباشد (هاینز و همکاران، 2013). از سویی این درمان مراجعان را تشویق می‌نماید کـه رابطه شان را با افکار و دیگر تجارب درونی تغییر دهند و آنـا را رویدادهای ذهنی ببیننـد که یکی پس از دیگری می‌آیند و می‌روند. پذیرش افکار بـه عنوان افکار، احساسـات بـه عنـوان احساسات و هیجانات – همانگونه که هستند، نـه بیشـتر و نــه کمتـر - منجـر بـه تضعیف همجوشـی هـای شـناختی مـی شـود و در کنـار آن، پذیرش رویدادهای درونی، هنگامی کـه شــخص در جـدال با پریشانی ها و آشفتگی هـای خـود نیسـت، بـه وی اجــازه توسعه خزانه رفتاریش را میر دهد و می تواند از زمـانی کــه بدین ترتیـب بـه دسـت مـی آورد بـرای انجـام فعالیت هـای ارزشمند خود استفاده کند و خود را به یک زندگی ارزشمند و هدفمنـد متعهـد سـازد و بـدین ترتیـب نشـانگان پریشـانی هیجانی نیـز بهبـود می‌یابد. بـه عبــارت دیگــر، در زمینـه هایی که اجتناب تجربه‌ای و همجوشی شناختی رخ می‌دهـد، فرآینـدهای پــذیرش و گســلش شــناختی، در شکســتن الگوهای اجتناب و قوانین تنظیم کننده آنها، بـه فـرد کمـک می‌نماید (دهارست، نواکوا و روبر²⁴، 2015).

این پژوهش بر روی زوجین ساکن شهر اصفهان صورت گرفته است تعمیم نتایج به سایر گروه‌ها را با محدودیت مواجه می‌سازد. عدم امکان نمونه­گیری تصادفی از کل زوجین دارای مشکلات زناشویی موجب شده است که نتایج این پژوهش قابل تعمیم با سایر مناطق نباشد. عدم اجرای دوره پیگیری نیز از محدودیت‌های دیگر پژوهش حاضر بود. در این راستا به پژوهشگران پیشنهاد می‌شود تا پژوهش­های مشابه در دیگر شهرها و با دوره پیگیری نیز اجرا شود تا مبنایی برای مقایسه فراهم شود. طبق نتایج به‌دست آمده به متخصصان حوزه خانواده و زوج درمانگران پیشنهاد می‌شود به منظور برقراری تعادل عاطفی و انعطاف پذیری کنشی زوجین از زوج‌درمانی با رویکرد طرحواره استفاده نمایند.

تعارض منافع

بنا بر اظهار نویسندگان، این مقاله حامی مالی و تعارض منافع ندارد.

منابع

بشیرپور س، رهبری ن.(1399). رابطه حساسيت پردازش حسي و سبکهاي پردازش اطلاعات با نشانگان باليني در افراد وابسته به مواد. فصلنامه اعتیاد پژوهی. 14(57): ص293-309.

راطق مسعود و فرهاديی هادي (1398). بررسي كيفي علل عود مواد در معتادان. فصلنامه اعتياد پژوهيی.13(53):197-216.

صادقی ر، سودانی م، غلامزاده م.(1399). اثربخشي آموزش متمرکز بر شفقت خود بر کاهش عواطف منفي و بهبود کيفيت زندگي در افراد وابسته به مواد. فصلنامه اعتیاد پژوهی.14(57): 131-150.

طاهری س، سجادیان ا.(1396). اثربخشي شناخت درماني مبتني بر ذهن آگاهي برعلائم خستگي، شفقت خود و ذهن آگاهي كاركنان داراي سندرم خستگي مزمن. فصلنامه مشاوره شغلی و سازمانی. 9(30): 145-171.

مداحی م، مداح ل.(1393). اثربخشي رفتار درماني ديالكتيك در كاهش افسردگي و افكار خودكشي دانش آموزان دختر. مجله روانشناسی مدرسه. 3(3): 74-85.

معینی، پ، ملیحی س، اسدی ج، خواجوند ا.(1398). اثربخشي آموزش و درمان فراشناختي براحساس انسجام وکيفيت زندگي همسران مردان مبتلا به اعتياد. فصلنامه اعتید پژوهی سوء مصرف مواد. 13(54):181-204.

نعمتی ف، شاهمردی س، رحیمی ف، خالدیان م.(1399).  بررسي عوامل تاثيرگذار در سوء مصرف مواد مخدر و اعتياد با رويكرد گراندد تئوري. فصلنامه اعتیاد پژوهی. 14(57): 11-34.

فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری پاییز 1402 1(3): 74- 83---------------------------------------------- لطفی نوکابادی      83      

American psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5thed). Washington, DC: Auth.

Dlovu,J., Idemudia, E. (2013).PSYCHOSOCIAL PREDICTORS OF MARITAL SATISFACTION AMONG MARRIED PEOPLE IN GAUTENG PROVINCE, SOUTH AFRICA . I Faculty of Human and Social Sciences, North West University (Mafikeng Campus), South Africa.

Foute N. (2016). The self–directed learning practices of elementary teachers, PhD Thesis, Unpublished, University of Tennessee, Knoxville.

Goldstein, AL., Faulkner, B., & Wekerle, C. (2013). The relationship among internal resilience, smoking, alcohol use, and depression symptoms in emerging adults transitioning out of child welfare. Child Abuse & Neglect, 37(1), 22–32.

Hawton K, Hall S, Simkin S, et al. Deliberate self-harm in adolescents: a study of characteristics and trends in Oxford, 1990–2000. J Child Psychol Psychiatry.2005; 44(9): 1191–98.

Hsu A., & Berrett M. Postemployment threat-related attention bias interacts with combat exposure to account for PTSD and anxiety symptoms in soldiers. Depression and Anxiety.2020:31(2):124-9.

Khodabakhsh, S., Cheong, L. S., & Rosli, N. A (2016). The relationship Between Sensory Processing Patterns and Depression in Adults. Malaysian Online Journal of Counseling, 3(1), 49-56.

Kroger C, Schweiger U, Sipos V, Arnold R, gkahl K, schunert T. Effective of dialectical Behavioral therapy for borderline personality disorder in an inpatient unit. Behav res and ther. 2006; 44: 1211-1217.

Larissa, J., Mooneya, B., Valdeza, J., Sarah, J., Cousinsa, C., Yooa, C., Zhua, Y., & Hser, Y. (2020). Patient decision aid for medication treatment for opioid use disorder (PtDAMOUD): Rationale, methodology, and preliminary results. Journal of Substance Abuse Treatment, 108, 115-122.

Linehan MM. (1993). Cognitive-behavior treatment of borderline personality disorder. New York, USA: The Guilford press.1993.

Miller AM, Rathus JH, Linehan MM. Dialectical behavior therapy with suicidal adolescents. New York: Guilford.  (2007);14(5): 38-95.

Moghadam, M, Makvandi, B. (2020). A Comparison of the Effectiveness of Dialectical Behavior Therapy (DBT) and Mindfulness Training in Improving Sleep Quality and Reducing Distress Tolerance in Drug-addicted Treatment Seekers. J Health Man & Info 2020, 7(1), 33–4.

Robins CJ, Koons CR. Dialectical behavior therapy for severe personality disorder. In J.J. Magnavita (Ed.). Handbook of personality disorders: Theory and practice. New York: Wiley;( 2004).

Ross S, N L. Heath. A Study of the Frequency of Self-Mutilation in a Community Sample of Adolescents.J of Youth and Adolesc. 2001; 31(14):67–77.

Sadock, B J., Sadock, V. A. (2016). Kaplan and Sadock ’s comprehensive textbook of psychiatry (10th ed., vol. 1), Philadelphia: Lippincott/Williams & Wilkins.

Sharpe, M., & Wessely, S. (2009). Chronic Fatigue Syndrome in Gelder, M. et al (Eds.) The New Oxford Textbook of Psychiatry, Oxford University Press: Oxford.

Zeledona, I., Westb, A., Antonyc, V., Tellesd, V., Begaya, C., Hendersona, B., Jennifer, B., & Claradina, S. (2020). Statewide collaborative partnerships among American Indian and Alaska Native (AI/AN) communities in California to target the opioid epidemic: Preliminary results of the Tribal Medication Assisted Treatment (MAT) key informant needs assessment. Journal of Substance Abuse Treatment, 108, 9-19.

 

---

[1] .  Soo-Hoo

[2] . Karney & Bradbury

[3] . Goldenberg & Goldenberg

[4] . Umberson & Thomeer

[5] . Harold & Sellers

[6] . Hsu & Berrett

[7] . Duan & Jin

[8] . negative emotions

[9] . positive emotions

[10] 10. Bansod

[11] Garmasy 

[12] . RESILIENCY 

[13] . Kloos, Constance, Drossaert, Bohlmeijer & Wester hof

[14]  Hougi

[15]  Foute

[16]  Woug

[17]  Guerney

[18]  . Blanchard, Geron, Yael &Farchi,

[19]  Hartmann, Bäzner, Wild, Eisler & Herzog

[20] . The Scale of Positive and Negative Experience (SPANE)

[21] . Deiner, Wirtz, Biswas-Diener, Tov, Kim-Prieto et al

[22]  . Statistical Package for Social Science (SPSS)

[23]  Leeuw, Goossens, Linton, Crombez &  Boersma

[24]  Dewhurst E, Novakova B, Reuber

---