نقد دیدگاه تأثیر محدودیت ابعاد وجودی انسان در تاریخ‌مندی قرآن کریم
الموضوعات :
مرتضی جعفری هنرمند
1
,
علیرضا کمالی
2
,
سیدحسن محمدی
3
1 - دانش پژوه سطح چهار مرکز تخصصی تمدن نوین اسلامی و مدرس سطوح عالي حوزه علميه قم، ایران
2 - استادیار گروه قرآن و حدیث، دانشگاه معارف اسلامی قم، ایران.
3 - دکتری مدرسی معارف اسلامی و مدرس دانشگاه تهران، ایران (نویسنده مسئول).
الکلمات المفتاحية: انسان در قرآن, انسان‌شناختی, تاریخ‌مندی قرآن, ابعاد وجودی انسان.,
ملخص المقالة :
تاریخی بودن قرآن و محدودیت وجودی شخص پیامبر(ص) از جمله مباحث اختلافی اندیشمندان است. مقاله حاضر به روش توصیفی ـ تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه‌ای به بررسی این موضوع پرداخته است. قائلان به تاریخ‌مندی قرآن، ذات و فهم انسان را متغیر و محدود به زمان و مکان می‌دانند و در مورد پیامبر نیز، وی را از همه لحاظ همانند سایر انسان‌ها دانسته و ذات و فهم پیامبر را محصول پرورش و فرهنگ تاریخ عرب می‌دانند؛ درنتیجه قرآن را کلام لفظی محمد دانسته و فهم او را مقدس نمی‌دانند. مخالفان تاریخ‌مندی قرآن، معتقدند انسان ظرفیت آموختن نفس وحی و حقیقت همه اسماء را داشته و دارای روح مجردی است که توانایی فرازمان و فراتاریخی‌بودن را دارد و این ظرفیت علمی و روحی بسیار بالا باعث احاطه وی بر همه‌چیز است. این امر نسبت به پیامبراکرم(ص) به‌طریق اولی جاری است؛ به‌گونه‌ای که تمام شناخت و معرفت پیامبر فراتاریخ است و قرآن کریم از این حیث یک کتاب آسمانی الهی است. مهمترین دستاوردهای این پژوهش، مستند نبودن دلایل محدودیت ذات انسان؛ ملکوتی بودن انسان به‌مقتضای بعد الهی و مجرد او ـ که توان رفتن به فرازمان و فرا تاریخ را دارد ـ و تلقی قرآن با علم حضوری توسط پیامبر (ص) است.
1. کتاب
قرآن کریم.
الف) فارسی
1. ابوزید، نصر حامد، (1380ش). معنای متن، ترجمه مرتضی کریمی نیا، تهران: طرح نو،.
2. ابوزید، نصر حامد، (1389ش). معنای متن پژوهشی در علوم قرآن، ترجمه: مرتضی کریمی نیا، تهران: طرح نو.
3. ابوزید، نصر حامد، (1997م). نقد خطاب الدینی، قاهره: مکتبه مدبولی،.
4. جوادی آملی، عبدالله، (1381ش). صورت و سیرت انسان در قرآن، چاپ دوم، قم: مرکز نشر اسراء،.
5. جوادی آملی، عبدالله، (1385). تفسیر موضوعی قرآن کریم، قم: مرکز نشر اسراء.
6. جوادی آملی، عبدالله، (1389). تفسیر انسان به انسان، قم: مرکز نشر اسراء.
7. خمینی، روح‌الله، (1386ش). انسان‌شناسی در اندیشه امام (ره)، تبیان آثار موضوعی، دفتر چهل و سوم، چاپ دوم، قم: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
8. رجبی، محمود، (1380ش). انسان‌شناسی قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)،.
9. سروش، عبدالکریم، (1378ش). بسط تجربه نبوی، تهران: موسسه فرهنگی صراط.
10. سروش، عبدالکریم، (1397ش). کلام محمد، رویای محمد، تهران: صراط.
11. سید علی، طباطبایی، (1387ش). کتاب تجلی اعظم، چاپ دوم، قم: انتشارات قائم آل محمد (ص).
12. عرب صالحی، محمد، (1387)، تاریخی نگری و دین، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
13. عرب صالحی، محمد، (1393ش). چالش با ابوزید، قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
14. قربانی لاهیجی، زین العابدین، (1374). فلسفه آفرینش انسان و سعادت واقعی او، تهران: دفتر تبلیغات اسلامی.
15. مجتهد شبستری، محمد، (1383ش). تاملاتی در قرائت رسمی از دین، تهران: انتشارات طرح نو.
16. مصباح یزدی، محمدتقی، (1396ش). خودشناسی برای خودسازی، چاپ بیستم، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
17. مطهری، مرتضی، (1373ش). انسان در قرآن، چاپ هشتم، تهران: انتشارات صدرا.
18. منسوب به امام صادق علیه‌السلام، (1400ق). مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه، بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات.
19. هایدگر، مارتین، (1386ش). وجود و زمان، ترجمه محمود نوالی، تبریز: دانشگاه تبریز.
20. هایدگر، مارتین، (1388ش). هستی و زمان، ترجمه سیاوش جمادی، چاپ دوم، تهران: ققنوس.
ب) عربی
1. ابن عربی، محیی الدین، الفتوحات المکیه فی معرفه اسرار المالکیه و الملکیه، موسسه آل‌البیت (ع) لاحیاء التراث، 599 ه. ق تا 629 ه. ق و 632 تا 634ه. ق.
2. ابوزید، نصر حامد، (1992م). المنهج الوافی فی فهم النصوص الدینیه، بیروت: الهلال.
3. آمدی، عبدالواحد، (1407ق). غررالحکم دررالکلم، بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات.
4. مجلسی، محمدباقر، (1372ش). بحارالانوار، تحقیق سید جواد علوی و مرتضی آخوندی، تهران: درالکتب الاسلامیه.
2. مقالات
1. سهرابی فر، محمدتقی، (۱۳۹۶ش). «هایدگر و ذات‌مندی»، قبسات سال بیست و دوم، تابستان.
2. عرب صالحی، محمد، (۱۳۹۲ش). ابوزید و تاریخ نگری، قبسات، سال ۱۸ بهار.
3. عرب صالحی، محمد، (1395 ش). مبانی تاریخ‌مندی قرآن و تحلیل و نقد مبانی وحی شناختی آن؛ و فلسفه دین، دوره 13، شماره 4، صفحات 659ـ679
4. عصمتی، سبحان، (۱۳۸۵ش). ابعاد معنوی شخصیت پیامبر،
5. مجله پاسدار اسلام، مرداد، شماره ۲۹۶.
3. سایت
1. ترجمه گفتگوی ابوزید با نشریه "Herder Karrespondanz 2008» قابل‌دسترس در: www.naser hamed abuzayd. Biogfa
1388.10.82. مجتهد شبستری، محمد، مجموعه مقالات:
https://mohammadmojtahedshabestari.com
https://www.mehrnews.com/news/288354
