بررسی بازتاب تخیلی عنصر باد در منطق الطیر عطار با رویکرد به نظریۀ تخیل ژیلبر دوران
کیمیا امینی
1
(
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی گرایش عرفان
)
مرتضی محسنی
2
(
عضو هیات علمی دانشگاه مازندران
)
الکلمات المفتاحية: عنصر باد, سفر قهرمان, ماهیت عنصری, منطق الطیر, ژیلبر دوران ,
ملخص المقالة :
عناصر هستی بخش دارای تصاویر تخیلی گوناگونی در آثار هنرمندان و شاعران هستند. یکی از تجربیات خوانندۀ شعر در مواجهه با تصاویر تخیلی، کشف رمزهای شعری است و به ارتباط دو سویه با شاعر در تجربه‌های مختلف او می¬انجامد. این پژوهش با روش تحلیلی- توصیفی با این فرض که مرغ زرّین خود ِعطار است و رویکرد به نظریۀ تخیل ژیلبر دوران مبنی بر منظومۀ تخیل روزانه با قطب‌های مثبت و منفی و شبانه با تعدیل و تلطیف این دو قطب به بررسی و تحلیل تصاویر تخیلی باد در منطق الطیر به عنوان بازتابی از تجربیات درونی و بیرونی شاعر در ارتباط با خود، جهان، شعر و مخاطب، پرداخته است. خویشکاری‌های عطار با باد، مرغ زرّین، هدهد، سیمرغ و دیگر پرندگان، اسطورۀ قهرمان را شکل داده است. این نوع بررسی از تصاویر تخیلی ارتباطی با صورخیال از نظر بلاغی وآرایه‌های ادبی ندارد؛ بلکه کشف ماهیت عنصری شاعر و هم‌چنین رمزگشایی لایه‌های پنهانی‌تر شعر او است. نتایج به دست آمده نشان داد عنصر باد در این اثر بیشتر دوگانه و در ریخت مثبت حیوانی با محرکۀ عروجی سفر است و از نظر ساختار اسرارآمیز و وضعیت‌های ترکیبی به نظام تخیلی شبانۀ ژیلبر دوران نزدیک¬تر است.
قرآن کریم.
ارسطو، بی تا. مابعد الطبیعه(کتاب اول آلفای بزرگ). ترجمه لطفی، محمدحسن. تهران: طرح نو.
اسماعیل‌پور، ابوالقاسم،1381. اسطوره‌های آفرینش در آیین‌مانی. تهران: کارون.
امینی ثانی، کیمیا، 1395.«تجلی شاعرانه باد در اشعار پروین دولت آبادی»، فصلنامه نقد کتاب کودک و نوجوان، ش11، 75 -100.
--------- و خاتمی پور، حامد،1400. «بررسی عنصرخاک در شعر کودک و بازتاب جلوه‌های معناگرایانه آن»، دو فصلنامه پژوهش در ادبیات کودک و نوجوان دانشگاه شهید بهشتی، ج 6، شماره 5.
باشلار، گاستون،1364. روانکاوی آتش. ترجمۀ جلال ستاری. تهران: توس.
پاینده، حسین،1384. «اسطوره‌شناسی و مطالعات فرهنگی»، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، 8(56)، صص72-90.
پورنامداريان، محمد تقی،1383. رمز و داستان هاي رمزي در ادب فارسي. چاپ پنجم. تهران: علمي و فرهنگي.
-----------، 1386. «تحلیل هنری و نمودهای در آثار عطار»، نشریه علمی پژوهشی گوهر گویا، شهریور.
----------- ،1380. ديدار با سيمرغ. تهـران: پژوهشـگاه علـوم انسـاني و مطالعات فرهنگي.
حسینی، مریم و شکیبی ممتاز، نسرین. (1393). اسطوره تولد قهرمان. ادب پژوهی، (29)، صص 97-116.
دوران، ژیلبر، 1398. تخیل نمادین. روح اله نعمت اللهی، تهران: حکمت کلمه.
رجینالد هالینگ، دیل،۱۳۸۷. فلسفۀ یونانی، تاریخ فلسفه غرب. ترجمه عبدالحسین آذرنگ. تهران: ققنوس.
رضایي، عربعلي،1382. واژگان توصيفي ادبيات: انگليسي - فارسي. تهران: فرهنگ معاصر.
سعیدی، مریم، 1396.«تحلیل سیر تخیل نظامی در اسطورة بهرام گور(با توجه به نظریة ژیلبر دوران)». جستارهای نوین ادبی ، مجله علمی پژوهشی، شماره 196، بهار 1396، صص105-129.
عباسی، علی،1390. ساختارهای نظام تخیل از منظر ژیلبر دوران. تهران: علمی فرهنگی.
---- --- ،1384.«طبقه بندي تخیلات ادبي بر اساس نقد ادبي جديد(روش ژيلبر دوران) ،پژوهش نامه علوم انساني دانشگاه شهید بهشتي، شمارة. 29 صص. 1-22.
--------،1380. «ژیلبر دوران، منظومه شبانه، منظومه روزانه» ماهنامه کتاب ماه، شماره 47، صص 128- 129.
عباسی، علی و حبیب پور،جواد، 1395. «مؤلفه‌های فیلم‌نامه‌های دینی در سریال‌های تلویزیونی»، مطالعات فرهنگ و ارتباطات، 17(36)، 203-225.
عطار نیشابوری، فرید الدین، 1388. منطق الطیر. تصحیح محمد رضا شفیعی کدکنی.تهران: سخن.
كمبل، جوزف ،1391. قدرت اسطوره( چاپ هفتم). ترجمة عاس مخبـر. تهـران: مركز.
--------- ، 1389. قهرمان هزار چهره. ترجمة شادي خسـروپناه. مشـهد: گـل آفتاب.
كنگرانی، منیژه، 1388. «تحلیل تك اسطوره نزد كمبل با نگاهي به روایت يونس و ماهي»، فرهنگستان هنر، سال سوم، شماره 14.
موسوی، مهران و کریمی، محمود، 1396. «مراحل آغازین آفرینش عالم از منظر تورات و بررسی آن در تطبیق با قرآن»، مجله الهیات تطبیقی، شماره 7،سال 8 ، 45- 62.
نامور مطلق، بهمن،1392. درآمدي بر اسطوره شناسي. تهران: انتشارات سخن.
هایدگر، مارتین، 1386. هستی و زمان. ترجمۀ سیاوش جمادی. تهران: ققنوس.
وگلر، كريستوفر، 1387. سفرنويسنده. ترجمة محمد گذرآبادي. تهران: انتشارات يم نوي خرد.
ويتيلا، استوارت ،1390. اسطوره و سینما.ترجمة محمد گذرآبادي. تهران: هرمس.
يونگ،كارل گوستاو،1377. انسان و سمبل‌هایش.ترجمة محمود سلطاني. تهران: جامي.
Resources(In Persian) Aristotléles.(1999/1378SH).Māba ,d-ut-tabī ,eh )Metaphysics- the first book of Big Alpha). Tr. by Mohammad-hassan lotfī. Tehran: .New design
Aminisāni. Kīmīa. (2015/1395SH). Poetic manifestation of wind in the poems of Parvin Dowlatabadi". Children's Book Review Quarterly. Vol. 11. 75-100.
------------ & Khātamipour. Hamed. )2021/1400SH). Investigation of the soil element in children's poetry and the reflection of its semantic effects. Two quarterly research journals in children's and adolescent literature of Shahid Beheshti University. Volume 6. Number 5.
Bachelard. Gaston. (1985/ 1364SH). Psychoanālysīs of fire. Tr. by Jalāl Sattārī. Tehran: Tous. Pāyandeh. Hossein. (2005/1384SH). Mythology and Cultural Studies". Book of the Month of Literature and Philosophy. 8(56). pp. 72-90.
Pournāmdārīān. Mohammad-taghi. (2013/1393SH). Code and secret stories in Persian literature. 5th ed. Tehran: Scientific and Cultural.
----------. (2007/1386SH). Artistic analysis and representations in Attar's works. Gohar Goya scientific research publication. shahrivar.
-----------. (2001/1380SH). A meeting with sīmorgh. Tehran: Research Institute of Human Sciences and Cultural Studies.
Hosseynī, Maryam & Shakibī Mumtāz. Nasreen. (2013/1392SH). The myth of the hero's birth. Literary Studies. (29), pp. 116-97.
Durand. Gilbert. (2018/1398SH). Symbolic imagination. Tr. by R. Nematullahi, Tehran: Hekmat Kalme.
. R.J. (2007/1386SH). Greek philosophy, history of western philosophy. Tr. by Abdul Hossein Āzarang. Tehran: Phoenix.
. Arab Alā. (2003/ 1382SH). Descriptive vocabulary of literature: English-Persian. Tehran: Contemporary Culture. Saīdī. Maryam. (2012/1391SH). Analysis of the course of military imagination in the myth of Bahram Gur (according to the theory of Gilbert Duran). Modern Literary Essays, Scientific Research Journal. No. 196, pp. 105-129. Abbāsī. Alī. (2011/1390SH). The structures of the imagination system from the perspective of Gilbert Durand. Tehran: Scientific and Cultural.
-------------- . (2005/1384SH). Classification of Literary Imaginations Based on New Literary Criticism (Gilbert Durand's Method). Shahid Beheshti University Humanities Research Journal, No. 29, pp. 1-22 -------------. (2001/1380SH). Gilbert Durand, nightly poem, daily poem. Monthly Book of the Month, No. 47, pp. 128-129. Abbāsī. Alī & Habībpūr. Javād. (2015/1393SH). Components of Religious Scripts in TV Series. Culture and Communication Studies, 17(36), 203-225.
of Nishapur. Farīd-ud-Dīn. (2009/1388SH). Manteq-ut-Tayr. Ed. by Mohammad–Reza Shafi'i Kadkani. Tehran: Sokhn.
Campbell. Joseph. (2012/1391SH). The power of myth. Tr. by Abāās Mokhber. 7nded. Tehran: Center. ---------------- (2010/1389SH). The hero of a thousand faces. Tr. by Shādi Khosrupanāh. Mashhad: Ghol Aftab.
Kangrānī. Manižeh. (2018AH/1396SH). Analysis of one myth by Campbell with a look at the narration of Jonah and fish. Art Academy. third year. Number14. Mousavī. Mehrān & Karīmī. Mahmūd. (2016/1394SH). The initial stages of the creation of the world from the perspective of the Torah and its examination in comparison with the Quran, Journal of Comparative Theology. No. 7. Year 8. 45-62.
Motlag. Bahman, (2012/1391SH). An introduction to mythology. Tehran: Sokhon Publications.
Heidegger. Martin. )2016/1394 SH). Existence and time Tr. by Siavāsh Jamādi. Tehran: Ghoghnoos.
Vogler. Christopher. (2008/1387SH). Travel writer .Tr. by Mohammad Ghozarābādi. Tehran: Minūye kherad. Voytilla. Stuart. (2019/1397SH). Myth & the Movies: Discovering the Myth Structure of 50 Unforgettable Films. Tr. by Mohammad Ghozarābādi. Tehran: Hermes.
Jung. Carl Gustav. (1998/1377SH). Man and his symbols. Tr. by Mahmūd Soltani. Tehran: Jami.
Barasch, Moshe. (1990). Theories of art, from Winkelmann to Baudelaire, Routledge. London: In Persian Durand, Gilbert (1992). Les Structures Anthropologiques De Limaginaire, Introductional a l archetypologie generale, Ed. Dunod, Paris, 11edition.
.Campbell, Joseph (1994). The Hero with a Thousand Faces. Princeton: Princeton University Press
